Türkiye ile Azerbaycan’ın Kafkasların Güvenliği İçin Karabağ Mücadelesi ve Rusya Faktörü

Kafkas’ın en büyük mücadele sahası olan Karabağ’ın büyük bölümü Kuzey Azerbaycan sınırları içerisinde, güney bölümü ise İran (Güney Azerbaycan) sınırları içinde kalmıştır. Dolayısıyla Kafkas’ın hâkim bir noktasında, Ermenistan ve İran’ı kontrol edebilecek bir konumdadır. Tarih boyunca Türklerin egemen olduğu bu coğrafyaya sürekli dışarıdan müdahaleler yapılmıştır. Bu müdahaleye XVI. yüzyılda bir daha çıkmamak üzere Ruslar da katılmıştır. Her zaman büyük güçlerin dikkatini çeken Kafkaslar, Türkiye için de Osmanlı’dan beri o denli önem taşımıştır. Dağlık ve ovalık kısımlardan oluşan Karabağ’ın özellikle dağlık kısmı savaşın daha doğrusu terörün gölgesindeki yerlerden biridir. Bilindiği üzere Kafkasların büyük çoğunluğunu Müslüman Türk halkları ve onlara yakın kültürler teşkil etmektedir. Çalışmada bölgede yabancı unsur olan Ermeniler ve Rus müdahalesi sonucu yaşanan tarihi olaylar kronolojiye sadık kalınarak özetlenmiştir. Ayrıca bölgenin sorun haline gelme süreci açıklanarak I. ve II. Karabağ savaşları üzerinde durulmuştur.

The Karabakh Struggle for the Security of the Caucasus of Turkey and Azerbaijan, the Russian Factor

A large part of Karabakh, which is the biggest struggle area of the Caucasus, remained within the borders of Northern Azerbaijan and the southern part within the borders of Iran (South Azerbaijan). Therefore, it is in a position to control Armenia and Iran at a dominant point in the Caucasus. Throughout history, this geography dominated by the Turks has always been interfered with from outside. The Russians also participated in this intervention, not to occur again in the XVI. century. Caucasus, which has always attracted the attention of great powers, has been so important for Turkey since the Ottoman Empire. Especially the mountainous part of Garabagh, which consists of mountainous and plains parts, is one of the places under the shadow of war, or rather terror. As it is known, the majority of Caucasus is composed of Muslim Turkish peoples and cultures close to them. In the study, Armenians, who are foreign elements in the region, and historical events as a result of Russian intervention are summarized by sticking to the chronology. In addition, by explaining the process of the region becoming a problem, I. and II. Garabagh wars are emphasized.

PDF

___

Attar, A., Karabağ Sorunu Kapsamında Ermeniler ve Ermeni Siyaseti, Ankara, 2005.
Aydın, M. 1991, “Karabağ”, TDVİA, Cilt. 24, İstanbul, 1991.
Ayrapetyan, Aşot, Pro Armenia, Sayı: 61, Çev: E. Özkan, İstanbul, 1992.
Gurko, V. K., “Büyük Sovyet Ansiklopedisinde Ermeni Sorunu”, Tarihten Güncelliğe Ermeni Sorunu, Tahliller-Belgeler-Kararlar, İstanbul, 2007.
Horenli, M., Ermeni Tarihi, Erivan, 1940.
Khorenats’i, Moses, History Of The Armenians, İng Trc. R. Thomson, London, 1978.
Kocaoğlu, M., Petro Strateji, İstanbul, 1998.
Memmedova, F., Azerbaycanın Siyasi Tarixi ve Tarixi Coğrafyası, Bakı, 1993.
Mustafayev, B., “Karabağ’ın İşgal Süreci ve Bölgede Yaşanan Son Olaylar Çerçevesinde Çözüm Arayışları”, Atatürk Üniversitesi Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), Sayı. 49, Yıl. 19, Erzurum, Haziran 2013.
Mustafayev, B., “Sovyetler Döneminde Rusya’nın Dağlık Karabağ Politikası”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sy. 39, Cilt. 10, Ankara, 2013.
Mustafayev, B., Ermenilerin Kuzey Azerbaycan’daki Faaliyetleri (1905–1920), Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2009.
Ordubadi, M. S., Qanlı İller, Bakı, 1991.
Pompeyev, Y., Qarabağ Qan İçinde, Ensiklopediya Neşri, Bakı, 1996.
Qarabaği, M. Y., Tarix-i Safi-Qarabağnameler, Bakı, 1991.
Seyyidov, M., “Varsag Sözü Haqqnda”, Edebiyat ve Dil İnstitutunun Eserleri, c. 7, Bakı, 1954.
Şavrov, N. İ., “Rus İşine Zaqafqazyada Yeni Tehlüke-Muğanın Yadlara Xerraca Qoyulması”, Azerbaycan Elmler Akademiyası Xeberleri, Tarix, Felsefe, Huquq Seriyası, Nu: 3, Bakı, 1988.
Şimşir, B., Ermeni Meselesi (1774–2005), Bilgi Yayınları. İstanbul, 2006. Azerbaycan’ın Sesi Qazeti, Bakı, 18 Yanvar 1992.
BOA: 58464/ 1839, Osmanlı Belgelerinde Ermenilerin Sevk ve İskânı 81878–1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşiv Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 91, Ankara, 2007.
İqtisadiyyat Qazeti, 29 Sentyabr, Bakı, 1999.
Le Monde Gazetesi, 1 Nisan Fransa,1998.
Milliyet Gazetesi, İstanbul, 19 Kasım 1992.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı AZEM Dairesi, Türkiye’ye Karşı Ermeni Hareketleri, Belgeler, Ankara, Temmuz 1970. www.http://tarhplatformu /2011/06/ermeni-bogos-nubar-pasa-nin-hayalleri