Dağıstan Cumhuriyeti’nin Khunzakh Bölgesindeki Avarların Arapça El Yazma Eserleri

Dağıstan’ın İslamlaşma süreci Müslüman kültürün yayılmasına katkı sağladı, en önemli katkı Arap Halifeliğine bağlı olan ülkelerdeki farklı insanlar tarafın- dan meydana getirilen yazılı kültürdür. İslami kitap kültürü Dağıstan’ın her köşesine yerleşti. Bu gerçek, “ev sahibi” tarafın doğal kültürünün yüksek sevi- yede gelişmesine tanıklık etti. Bu sadece Arap-Müslüman edebiyatının akıllıca hâkim olmasına izin vermekle kalmadı, aynı zamanda, Dağıstan Arap diline, Fars diline ve Türk diline uygun bir edebi zeminin oluşmasına temel oluştur- du. Dağıstan alimleri, şairleri, ilahiyatçıları tarafından yaratılan bu zengin edebiyat, Dağıstan’ın kitap kültürünün eşsiz bir tarafını oluşturur. Khunzakh el yazmaları ve ilk basılmış kitaplarla çalışan yerel topluluklarla yapılan gö- rüşmeler olumlu sonuçlar verdi. Khunzakh bölgesi, Müslüman kültürü, eğitimi ve bilimsel düşüncenin gelişme düzeyi açısından kilit konumlardan birini işgal ediyor. Bu, Khunzakh Yaylası ülkelerinin köylerinden doğuya özgü el yazma- larının kitap koleksiyonlarının çalışması. Bu çalışma, Dağıstan halklarının ru- hani kültürünün incelenmesi için önemlidir.

Arabic Manuscrıpts of Avars in the Khunzakh Region of the Republic of Dagestan

The process of Islamization of Dagestan contributed to the spread of Muslim culture, the most important part of which is the written culture created by va- rious peoples of the countries of the Arab Caliphate. Islamic book culture has penetrated all corners of Dagestan. This fact testifies to the high level of deve- lopment of the spiritual culture of the “host” side, which allowed it not only to brilliantly master the Arab-Muslim literature, but also on its basis to create the Dagestani Arabic-speaking, Persian-speaking and Turkic-speaking literature proper. The richest literature created by Dagestan scholars, poets, theologi- ans constitutes a unique fund of Dagestan’s book culture. Interviews with local communities, working with Khunzakh manuscripts and early printed books have yielded positive results. Khunzakh district occupies one of the key positi- ons in terms of the level of development of Muslim culture, education and scien- tific thought. The study of the book collections of oriental manuscripts from the villages of the Khunzakh Highlands continues. This work is important for the study of the spiritual culture of the peoples of Dagestan.

PDF

___

Al-Kazikumukhi, Abdurrahman. (1997). A book of memories. Makhachkala.
Al-Karakhi, Muhammad-Tahir. (1990). The brilliance of Dagestani sabers in some Shamil battles. Makhachkala.
Alibekova, P.M. (2009). Life and creative heritage of Dibir-qadi from Khunzakh. Makhachkala.
Alibekova P.M. (2014). Dibir-qadi from Khunzakh. A collection of two languages for teaching two brothers. A Persian-Arabic-Turkic dictionary. (Dictionary articles containing Persian poetic texts: translation and commentary). Makhachkala.
ad-Durgeli, Nazir. (2012). The delight of minds in the biographies of Dagestani scientists. Nuzhat al-’azhan fi taradjim ʻulama’ Dagestan / translated from Arabic, commentary, facsimile ed., indexes and bibliogr. prepared by A. R. Shikhsaidov, M. Kemper, A. K. Bustanov. Moscow: Marjani Publishing House.
Omarov, A. (1868). Memoiers of mutaalim/Collection of information about the Caucasian mountaineers (SSKG). (Issue 1). Tiflis.
Saidov M.-S. (Ed). (1977). Catalog of Arabic manuscripts of the Institute of History, Language and Literature of the Dagestan Filial of the USSR Academy of Sciences. (Issue 1). Moscow: Nauka.
Shikhsaidov A. R. (1999). An important stage in the study of the manuscript heritage of the peoples of Dagestan/Bulletin of the Dagestan Scientific Center. Makhachkala. 96–104.