Nadir Şah’ın Dağıstan’a III. Seferi

Sunulan makalenin amacı, Nadir Şah’ın Dağıstan’a yapmış olduğu üçüncü seferini (1741-1743) incelerken Nadir Şah’ı bu seferi yapmaya sevk eden sebepleri ortaya koymak ve Dağıstanlıların başarısızlığına yol açan nedenleri belirlemektir. Sorunun imparatorluğun kurulması bağlamında ele alınması, şu kanaate varmamıza yol açtı: Kendi egemenlik alanını oluşturma isteği, tüm Güney Kafkasya’nın (ve gelecekte Kuzey Kafkasya’nın) kalıcı fethi ve Osmanlı ve Rus İmparatorluklarıyla rekabet düzleminde olması açısından oldukça yüksek bir jeopolitik ve askeri-stratejik önem arz eden Dağıstan’ının Nadir Şah için ilgi çekici olduğunu söyleyebiliriz. Böylece, Nadir Şah’ın özel (büyük ölçüde irrasyonel) nedenlerden dolayı Dağıstan’ı fethetmek tutkusu için tarihçilerin yapmış oldukları açıklamalar ve görüşler tarafımızdan tekzip edilmektedir. Nadir Şah’ı Dağıstan’ın dağlık kısmını işgal etmeye iten temel neden Nadir Şah’ın, haklı olarak, dağlık kesime sahip olmadan tüm Dağıstan’ı kontrol etmenin imkânsız olduğunu düşünmesidir. Öte yandan, Nadir Şah ova ile yetinse ve dağlar için çabalamasaydı bile yine de Dağıstan dağlarıyla uğraşmak zorunda kalacaktı. Çünkü burası, bilinen nedenlerden dolayı, mevcut durumdan memnun olmayan insanların sığınağı haline gelmişti. Nadir Şah’ın Dağıstan’ın siyasi varlığına son verme arzusu, bunu gerçekleştirirken şiddet kullanması, yerel halkın hoşnutsuzluğunu artırmıştır.

Nadir Shah’s Third Expedition to Daghestan

This article is to analyze the third campaign of Nadir Shah to Daghestan namely the impulsive causes of this campaign, the main battles in the course of it, and the essential reasons that allegedly led to the failure of the Daghestan campaign. Considering the problem in the context of empire-building made it possible to conclude that Daghestan was of great interest to Nadir Shah as Daghestan has a fairly high geopolitical, military and strategic importance both for the lasting conquest of the entire South Caucasus (and in the long run – the North Caucasus), and withstanding against the Ottoman and Russian Empires. Thus, the well-known opinions in historiography, explaining Nadir Shah’s desire to conquer Daghestan mostly as his subjective craving (largely irrational) have been refuted. As for Nadir Shah’s impulsive causes for invading Mountainous Daghestan, the conclusion we reached is that the reason was as Nadir believed that without possession of the mountainous part, it was impossible to control the entire Daghestan. On the other hand, even if Nadir would be content with the flat part and did not seek the mountains, he would still have to deal with mountainous Daghestan, since it was, for natural reasons, the refuge for all the discontented of the region. Nadir’s desire to end the peculiar political existence of Daghestan, violent actions taken in achieving his tasks, only stirred up the discontent of the local population, which ultimately led to the collapse of the Daghestan campaign.

PDF

___

Axworthy, M. (2006). The Sword of Persia Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B. Tauris. London-New York,
Hanway, J. (1762). An historical account of the British trade over the Caspian Sea: with the author’s journal of Travels from England through Russia into Persia and back through Russia, Germany and Holland. Vol. I-VI. London
Lockhart, L.L. (1938). Nadir Shah. A Critical Study Based Mainly upon Contemporary Sources.Luzac&Co. London
Alibekova, P. M. (2018). Vtoroypohod Nadir –Şaha v Dagestan (pomaterialam «Alamara-ye Naderi Muhamed Kazima Mervi ) / İstoriya, arkiologiya i etnografya Kafkaza. Т. 14, No 2, 83–92
Aliev, F. (1975) Anti iranskie vıstuplenie i borba protiv tureçkoy okkupatsii в Azerbaydjane v pervoy polovine XVIII veka. İzdatelstvo «Elm». Baku.
Alkadari, G. (1929). Asari-Dagestan. İzdanie Dagestanskogo nauçnogo issledovatelskogo instituta. Mahaçkala.
Arunova, M. R.&Aşrafyan, K.Z. (1958). Gosudarstvo Nadir Şaha Afşara. Oçerki obşestvennıh otnoşeniy v İrane 30-40 qodov XVIII veka. İzdatelstvo Vostoçnoy literaturı, Moskva.
Bakıhanov, А. А. (1991). Gülistan-i İrem. «Elm». Bakü.
Berezin, İ. N. (1850). Putişestvie po Dagestanu i Zakavkazyu. Çastvtoraya. İzdanie vtoroe, popolnenoe. Universitetskaya Tipografiya Kazan.
Butkov, P. G. (1869). Materialı dlya novoy istorii Kavkaza s 1722 po 1803 g.Çast I. Tipografiya İmperatorskoy A.N.Sankt-Peterburg.
Gadjiyev, V. G. (1996). Razgrom Nadir-Şaha v Dagestane. İnstitut istorii, arkeologii i etnografii Dagestanskogo nauk.çentra RAN. Mahaçkala.
Gadjiyev, V. G. (otv.red.) (1967). İstoriya Dagestana. Tom 1. İzdatelstvo «Nauka». Moskva.
Juze, P. K. (perevod s arabskogo i primeçenya)&Huluflu, V. (avtor peredisloviya) (1931). Kronikavoyn Djarav XVIII stoletii. İzdatelstvo Azerbaydjanskogo Gosudarstvennogo Nauçno-issledovatelskogo İnstituta. Baku.
Kozlova, A. N., А. Н. (1976). Stranitsa istorii osvoboditelnoy borbı narodov Dagestana/Stranı i narodı Vostoka. Vıpusk XXVІІІ. Moskva, 125–134.
Kozlova, A. N. (1986). «Name-yi Alamara-yi Nadir Şahi» Muhammed –Kazima o pervo metape poxoda Nadir-Şaha na Tabasaran / Osvoboditelnaya borba narodov Dagestana v epoxu srednevekovya. 71-82. Mahaçkala.
Lokkart, L. (2004). Nadir Şah. Kritiçeskoe issledovanie na osnove pervoistoçnikov. İzdatelstvo «Ganun». Баку.
Magomedov, R. M. (1999). Darginçı v Dagestanskom istoriçeskom prosesse. Dagestanskoe knijnoe izdatelstvo, Mahaçkala.
Murtuzaev, A. O. (2009). Rol Kaytaga v razgrome voysk Nadir-Şaha v Dagestanev 1734-1747 g.g. / Vestnik İnstituta İAE, No3, 29-46.
Muhammad Kazim. (h.1358g.). Alamaray-i Nadiri, II. Tegeran. Muhammed Mehdi ibn Nasir Astrabadi. (1377). Tarih-icihanguşa-I Nadir. Tahran.
Sotavov, N. A. (2013). Krah «Grozı Veselennoy» v Dagestane. İzdatelstvo«Epoha». Mahaçkala.
Tamay, A. İ. (1958). K voprosu o provale Dagestanskoy kompanii şaha Nadir (1741-1743 g) / Uçonie zapisi İİYAL Dagestanskogo filiala AN SSSR. Tom 5. 101-131 Mahaçkala.
Yudin, P. L. (1899). Rossiya i Persiya v konçe 1742g. (İzpisemperevodçika V. Bratişev akansleru knyaz A. Çerkasskomu) /Russkiy arhiv. Kn.1.Ç.3. 169-390. Moskva.