Hilafetin Ticari İlişkilerinde Güney Kafkasya Şehirlerinin Rolü

VII. Yüzyılda Hilafetin kurulmasıyla uluslararası ticaret yeni bir aşamaya girmiş oldu. Önceki yüzyıllarda, Roma İmparatorluğu ile Sasani devleti arasındaki rekabet şeklinde devam eden ticaret ilişkileri, İslam hukukunun ve İslam devletinin himayesinde daha yaygın hale geldi. Güney Kafkasya ülkelerinin Hilafete tabi ettirilmesiyle bu bölgenin şehirleri büyük İslam ekonomisinin bir parçası haline geldi. Zanaat ve ticaret merkezleri olarak bilinen Barda, Derbent, Bakü, Samandar, Itil ve Tiflis VIII.Yüzyılın başlarına doğru Hilafetin ana ticaret mıntakalarına dönüştüler. Güney Kafkasya şehirleri, elverişli coğrafi konumu ve üretimi nedeniyle, Hilafetin hem Doğu-Batı hem de Kuzey-Güney ilişkilerinde önemli bir rol oynamışlar. Bu şehirlerin birçoğunun Hazar Denizi kıyılarında yer alması ve Karadeniz bölgesine yakın olması nedeniyle VIII-X yüzyıllar boyunca bu aktif rollerini sürdürmelerine yol açmıştır. Hilafetin gerilemesinden sonra bile uluslararası ticarette önemini yitirmeyen Güney Kafkasya şehirleri, gerek Büyük İpek Yolu’nun ana yönlerinde gerekse de Kuzey ticaretinde büyük imparatorlukların dikkatini çekmiştir. Güney Kafkasya şehirlerinin Hilafetin ticari ilişkilerine aktif katılımı, VIII-X yüzyıllar Arap kaynaklarına da geniş ölçüde yansımıştır. Bu kaynaklardan sağlanan bilgilerin arkeolojik ve nümismatik materyallerle karşılaştırmalı tahlili, Güney Kafkasya’nın VIII-X yüzyıllarda Hilafetin ekonomik sistemindeki rolünü belirlemeye yardımcı olmuştur

The Role of the Cities of the South Caucasus in the Trade Relations of the Caliphate

With the establishment of the Caliphate in the 7th century, international trade entered a new phase. In previous centuries, trade relations in the form of competition between the Roman Empire and the Sassanids state became more widespread under the auspices of Muslim law and the Muslim state. As the countries of the South Caucasus became part of the Caliphate, the cities of this region became part of a large Islamic economy. Known as centers of crafts and trade, Barda, Derbent, Baku, Samandar, Itil, Tiflis became the main points of trade of the Caliphate towards the beginning of the 8th century.The cities of the South Caucasus, due to their favorable geographical location and the production of high quality crafts, played a major role in both the East-West and North-South relations of the Caliphate. Due to the fact that most of these cities are located on the shores of the Caspian Sea (as well as close to the Black Sea region), they have maintained this active role for VIII-X centuries. The cities of the South Caucasus, which did not lose their importance in international trade even after the decline of the Caliphate, attracted the attention of major powers both in the main directions of the Great Silk Road and in the trade of the North.The active participation of the cities of the South Caucasus in the trade relations of the Caliphate was widely reflected in the Arab sources of the VIII-X centuries. A comparative analysis of the information provided by these sources with archeological and numismatic materials helped to determine the role of the South Caucasus in the economic system of the Caliphate in the VIII-X centuries.

PDF

___

Abu Dulaf (1960). Vtoraya zapiska. İzdaniye teksta, perevod i kommentarii P.Q.Bulgakova i A.B.Khalidova. İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura”, Moskova.
Abu-l Fida (1840). Geographie. Texte arabe, publie d’apres ... par M.Reinaud et Mac Guckin de Slane. “As-Sultaniya”, Paris.
Al-Balazuri (1955). Kitab Futuh al-buldan. “Bulak”, Kahire.
Al-Balazuri (1959). Kitab al-ansab va-l-ashraf. “Matbaatu-l saadet”, Kahire.
Al-Cahiz al-Basri (1932). Kitab at-tabassur bi-t-ticara.Revue de l’academie arabe de Damas, 12, 323-348.
Al-Cahiz al-Basri (1999). Kitab at-tabassur bi-t-ticara (Ticarət [haqqında] düşüncələr). Ərəb dilindən tərcümə, qeydlər və şərhlər Y. H. Gözəlovanındır. “Altay”, Bakı.
Al-İstakhri (1967). Viae regnorum. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars I). “Brill”, Leiden.
Al-Masudi (1967). Kitab at-Tanbih wa’l-ischraf. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars VIII). “Brill”, Leiden.
Al-Masudi (1881).Muruj al-dhahab wa ma’adin al-jawahir.Cilt 1. “Matbaatu-l Bulak”, Kahire.
Al-Mokaddasi (1967). Descriptio imperii moslemici. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars III). “Brill”, Leiden.
Al-Yakubi (1967). Kitab al-Boldan. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars VII). “Brill”, Leiden.
Artamonov M. İ. (1962). İstoriya Xazar. İzdatelstvo “Gosudarstvennogo Ermitaja”, Leningrad.
At-Taberi (1939). Tarih er-rusul ve’l-muluk.III cilt. “Matba’atu’l-İstikame”, Kahire.
Awfi Muhammed b. Muhammed (1913). The Encyclopaedia of Islam, I, 537-538.
Bartold V. V. (1963). Arabskiye izvestiya o russax. Soçineniya. V 9 tomax. Tom 2 (I). İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura”, Moskova, 810-860.
Bolşakov O. Q. (2000). İstoriya Khalifata. 1. İslam v Araviyi (570-633). İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura” RAN, Moskova.
Bolşakov O. Q. (1998). İstoriya Khalifata. 3. Mejdu dvukh qrajdanskikh voyn (656-696). İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura” RAN, Moskova.
Bolşakov O. Q. (1984). Srednevekovıy gorod Blijnego Vostoka. VII – ser. XIII veka. Glavnaya redaksiyavostoçnoy literaturı izdatelstva “Nauka”, Moskova.
Çağlayan, Y.(2020). V-VII Yüzyıllarda Uluslararası Ticarette Bizans ve Sasani Rakabeti. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2),645-653.DOİ: http://Dh.Doi. Org/10.18506/Anemon.683066
Dorn B. (1875). О poxodax drevnix russkix v Tabaristan. [bz izdatelstva], Sankt-Peterburg.
Fasmer R. R. (1931). Zavalişinskiy klad kufiçeskikh monet VIII-IX vekov. Gosudarstvennaya Akademiya istorii materialnoy kulturı, VII, vıpusk 2, 31-47.
Feofan Vizantiyskiy (1860). Vizantiyskiye istoriki.“Tipografiya İmperatorskoy Akademii Nauk”, Sankt-Peterburg.
Gözəlova, Y.H. (2005). IX-XII əsrlərdə Azərbaycanın beynəlxalq ticarət əlaqələri.“Elm”, Bakı.
Gözəlova, Y.H. (2011). Orta əsrlərdə Avrasiyanın ticarət əlaqələri.“Təhsil”, Bakı.
Gumilyov L. N. (1967). Drevniye turki. “Nauka”, Moskova.
İbn Haukal (1967). Opus Geographicum auctore. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars II). “Brill”, Leiden.
İbn al-Fakih (1967). Libri Kitab al-Boldan. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars V). “Brill”, Leiden.
İbn Khordadbeh (1967). Kitab al-masalik wa’l-mamalik (Liber viarum et regnorum) auctore. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars VI). “Brill”, Leiden.
İbn Khordadbeh (1986). Kniga putey i stran.Perevod s arabskoqo, kommentarii i kartı N. Velikhanovoy. “Elm”, Baku.
İbn Rosteh (1967). Kitab al-A’lak an-Nafisa. Bibliotheca Geographorum Arabicorum (Pars VII). “Brill”, Leiden.
Khenniq R. (1961).Nevedomıye zemli.Tom 2. Perevod s nemetskoqo B. K. Kranokutskoy i A. D. Raykhşteyna. İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura” RAN, Moskova.
Kovalevskiy A. P. (1956). Kniga Akhmeda İbn Fadlana o ego puteşestviyi na Volgu v 921-922 qq. İzdatelstvo “Kharkovskogo Universiteta”, Kharkov.
Кudryavsev А. А. (1980). Razvitiye torgovli v Derbente v VI – pervoy polovine XIII veka. Blijniy i Sredniy Vostok. “Nauka”, Moskova,108-116.
Kudryavsev А. А. (1973). Raskopki v Derbente. Аrxeologiçeskiye Otkrıtiya 1972 qoda, “Nauka”, Moskova, 132-133.
Pakhomov Е. А. (1959). Monetı Azerbayjana.Vıpusk 1. İzdatelstvo“AN Az. SSR”, Baku.
Minorskiy V.F. (1963). İstoriya Şirvana i Derbenta X-XI vekov. İzdatelstvo “Vostoçnaya literatura”, Moskova.
Pigulevskaya N. V. (1947). Vizantiyskaya diplomatiya i torgovlya şelkom v V-VII veka. Vizantiyskiy Vremennik, 1 (XXVI), 184-214.
Vəlixanlı N. M. (1974). IX-XII əsr ərəb coğrafiyaşünasları və səyyahları Azərbaycan haqqında.“Elm”, Bakı.
Yakut al-Hamevi (1965). Mucemü’l-büldân. Cilt 4. Reprint, Tehran.