Mekândan Belleğe: Çerkezlerin İlk Kadın Yazarı Hayriye Melek Hunç’un Eserlerinde Kafkasya

Çerkezlerin ilk kadın yazarı olan Hayriye Melek Hunç, “Xuinge” adlı bir Vubıh ailesinin kızıdır. Ailesi 1864 yılındaki Büyük Çerkez sürgününde Kafkasya’nın Soçi yöresinden Anadolu’ya sürülmüştür. Yaşadığı dönemde çeşitli süreli yayınlarda yazı ve şiirleri yayımlanan yazar, Çerkez İttihat ve Teavün Cemiyeti, Şimali Kafkas Cemiyeti, Çerkez Kadınları Teavün Cemiyeti gibi derneklerde önemli görevlerde bulunmuş, sürgün edilen Kafkasyalıların sosyo-kültürel yaşamıyla ve Kafkasoloji ile ilgili çalışmalara katkı sağlamıştır. Hakkında sınırlı sayıda çalışma bulunan yazar hem Çerkez millî hareketine hem de Çerkez kadın hareketine aktif olarak katılmıştır. Unutulmuş ya da ihmal edilmiş bir yazar olan Hayriye Melek Hunç, hem Çerkezlerin ilk kadın yazarı olması sebebiyle hem de yaşamında ve çeşitli derneklerde yaptığı çalışmalarla gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen önemli bir kadın yazardır. Kafkasya’dan sürülmüş bir ailenin kızı olan yazar Hunç’un tespit edilen iki roman ve altı hikâyesi vardır. Bu anlatılardan bir romanında ve üç hikâyesinde mekân olarak Kafkasya ele alınmıştır. Çalışmanın kapsamını da yazarın belleğindeki Kafkasya’yı mekân olarak yansıttığı bu anlatılar oluşturmuştur. Çalışmada hem yazarın eserlerinde mekânın/Kafkasya’nın bellekteki izleri ve bu izlerin eserlerine nasıl yansıdığı belirlenmiş hem de yazarın tanınması sağlanmak istenmiştir.

From Space to Memory: Caucasus in the Works of Hayriye Melek Hunç, the First Female Author of Circassians

Hayriye Melek Hunç, the first female writer of Circassians, is the daughter of a Vubih family named “Xuinge”. Her family was deported from the Sochi region of the Caucasus to Anatolia during the Great Circassian exile in 1864. The author, whose articles and poems were published in various periodicals during his lifetime, had important positions in associations such as the Circassian Union and Council, the Şimali Caucasian Society, and the Circassian Women Teavün Association, she contributed to the studies on the socio-cultural life of the exiled Caucasians and Caucasia. The author, who has a limited number of studies, actively participated in both Circassian national movement and Circassian women’s movement. Hayriye Melek Hunç, a forgotten or neglected writer, is not only the first female writer of Circassians, but also an important female writer waiting to be brought to light with her work in her life and in various associations. Hunç, a writer who was the daughter of a family exiled from Kafkasya, has two novels and six stories. In one of these narratives, Kafkasya has been handled as a place in one of her novels and three of her stories. The scope of the study was formed by these narratives in which the author reflects the Kafkasya as space. In the study, both the traces of the place/Kafkasya in the writer’s works and how these traces are reflected in her works were determined and the author’s recognition was aimed.

PDF

___

Aksoy Arslan, Elmas Zeynep (2008). Cırcassıan Organızatıons In The Ottoman Empıre (1908-1923). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Assman, Jan. (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Berzeg, Sefer E. (1995). “Hayriye Melek Hunç”. Kafkas Diasporası’nda Edebiyatçılar ve Yazarlar Sözlüğü. Samsun: Nart Yayıncılık. Ss. 125-126.
Çare Çizemuğ, Meral. (2018). Bir Çerkes Ubıh Yazar Kadın Portresi: Hayriye Melek Hunç. https://www.turkiyekulturleri.org/images/proje/urun/meral_care_hayriye_melek_ hunc_.pdf İstanbul Bilgi Üniversitesi İstanbul’da Kültürel Çeşitliliğin Sivil Toplum Aktörlerini Güçlendirme ve Kapasite Geliştirme Projesi. Erişim Tarihi: 17.02.2021.
Ener Su, Aydan (2018). Hayriye Melek Hunç. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hunc- hayriye-melek Erişim Tarihi: 17.02.2021.
Hürmen, Fatma Rezan (2000). Münevver Bir Türk Hanımı Ressam Naciye Neyyal’ın Mutlakiyet, Meşrutiyet ve Cumhuriyet Hatıraları. İstanbul: Pınar Yayınları. s. 216-234; 431-436.
Korkmaz, Ramazan. (2017). Romanda Mekân (Romanda Mekân Poetiği ve Çözümlemeler). (Editörler Ramazan Korkmaz, Veysel Şahin). Ankara: Akçağ Yayınları.
Mutlu, Betül. (2012). Asi ve Duygulu Bir Ses Hayriye Melek Hunç. Ankara: Ürün Yayınları. Papapha, Mahinur Tuna. Hayriye Melek Hunç. http://www.abhazhaber.com/yazi/191/ hayriye-melek-hunc#.Wldvha7iaUk. Erişim Tarihi: 11 Ocak 2018.
Temizkan, Abdullah (2013). “XVIII. ve XIX. Yüzyılda Rusya’nın Kuzey Kafkasya’yı Kolonileştirmesinde Kozakların İşlevi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi XIII/2 Kış.
Tural, Sadık (Ed.) (2004). Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi Cilt 5. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını. s. 69.