Türkçede Varlık-Yokluk Bağlamında Yakınlık Belirten İşaretleyiciler

Diller, iç yapılarının el verdiği fonetik, morfolojik, leksik ve sentaktik unsurları eş zamanlı çeşitli şekillerde devreye sokarak ifade oluşturur. Türkçede de bu unsurlar farklı birleşimlerle ve kullanımlarla bir araya gelerek gerçeklik ve gerçekdışılık kavramlarını işaretler. Gerçeklik (realis) bir kavramın, olayın, durumun gerçek olduğunu ifade etmede kullanılarak konuşurun ruh durumunu da gösteren çeşitli dil bilgisi kategoriyle işaretlenen bir üst anlam alanıdır. Gerçekdışılık (irrealis) ise bir kavramın, olayın ya da durumun gerçek olup olmadığının tam olarak bilinmediği, bilindiği durumlarda da gerçekliğin kesin olarak olmadığının ifade edildiği bir üst anlam alanıdır. Gerçeklik ve gerçekdışılık, isim ve fiil temelinde ortaya çıkabilir. İsim temelinde ortaya çıktığında varlık-yokluk düzleminde yer almaktadır. Ancak bazı ifadeler varlık-yokluk bağlamında yakınlık ifade edebilmektedir. Türkçede yakınlık ifadeleri gerçeklikgerçekdışılık kümesinde yer alsa da diğer kümeyi andırabilmektedir. Bu da varlık-yokluk arasında kalan ara alanların ifadesini sağlamaktadır. Bu çalışmada isim temelinde gerçeklik ve gerçekdışılık kümesinde yer alan varlık-yokluk ifadeleri, yakınlık bakımından incelenmiştir. Türkçede yakınlık anlamı sağlayan çeşitli işaretleyiciler değerlendirilmiştir

Affinity Markers In Terms Of Presence-Absence In Turkish

Languages form expression by activating phonetic, morphological, lexical and syntactic elements simultaneously in various ways. In Turkish, these categories come together with different combinations, marking the concepts of realis and irrealis. Realis is a field of superordinate, marked by various grammatical categories, which also show the mood of the speaker by using a concept, event, situation to express that the situation is real. On the other hand, irrealis is a field of superordinate in which whether a concept, event or situation is true or not, when it is known that reality is not true. Realis and irrealis can occur on the basis of noun and verb. When it occurs on the basis of the nouns, it is located in the presence-absence level. However, some expressions can express affinity in the context of presence and absence. Although the expressions of affinity in Turkish are in the set of realis-irrealis, they can resemble the other set. This provides the expression of intermediate areas between presence and absence. In this study, the presence-absence expressions in the cluster of realis and irrealis based on nouns are examined in terms of affinity.

PDF

___

Ağca, Ferruh (2010). Budist Türk Çevresi Metinlerinde Olumsuzluk ve Yokluk Şekilleri. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Aslan Demir, Sema (2007). “İstek Kipliği, Gerçeklik, Gerçekleştirilebilirlik”. VII. Uluslararası Dil, Yazın ve Deyişbilim Sempozyumu Bildiri Kitabı. I: 581-590.
Auwera, Johan Van Der; Plungian, Vladimir A. (1998). “Modality’s Semantic Map”. Linguistic Typology 2. ss.79-124.
Banguoğlu, Tahsin (2007). Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Bugenhagen, Robert D. (1993). “The semantics of irrealis in Austronesian languages of Papua New Guinea: A cross-linguistic study”. Ger P. Reesink (ed.), Topics in descriptive Austronesian linguistics (Semaian 11), 1-39. Leiden: Vakgroep Talen en Culturen van Zuidoost-Azië en Oceanië.
Bybee, Joan L. (1998). “‘Irrealis’ as a grammatical category”. Anthropological Linguistics 40, ss. 257–271.
Ediskun, Haydar (1985). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Elliott, Jennifer R. (2000). “Realis and Irrealis: Forms and Concepts of the Grammaticalisation of Reality”. Linguistic Typology 4. 55-90.
Ergin, Muharrem (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
Exter, Mats (2012). “Realis and Irrealis in Wogeo: A Valid Category?”. (Ed.) Nicholas Evans and Marian Klamer, Melnesian Languages on the Edge of Asia: Challenges for the 21st Century (Language Documentation and Conservation Special Publication 5). Honolulu: University of Hawaii’s Press, 174-190.
Gijn, Rik van; Gipper, Sonja (2009). “Irrealis in Yurakaré and other languages: On the crosslinguistic consistency of an elusive category”. Helen de Hoop ve Andrej Malchukov (ed.), Cross-linguistic semantics of tense, aspect, and modality (Linguistik Aktuell 148), 155- 178. Amsterdam: Benjamins.
Givón, Thomas (2001). Syntax: An Introduction, Amsterdam: Benjamins.
Hacıeminoğlu, Necmettin (1992). Türk Dilinde Edatlar. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Hirik, Seçil (2013). “Türkçede Kip-Kiplik Terimleri ve Tanımları Üzerine”, Bengü Beläk Ahmet Bican Ercilasun Armağanı. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Hirik, Seçil (2019). Türkiye Türkçesinde Bilgi Kiplikleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları. Kerimoğlu, Caner (2019). Kiplik ve Kip. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Korkmaz, Zeynep (2007). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özçelik, Sadettin (2004). “Türkiye Türkçesinde Benzetme-Benzerlik Kavramları ve Bu Kavramları Sağlayan Ekler Üzerine”. İlmî Araştırmalar, Sayı 17, Cilt 1, ss. 143-154.
Palmer, F. R. (2001). Mood and Modality, (Cambridge Textbooks in Linguistics). Cambridge: Cambridge University Press.
Pietrandrea, Paola (2012). “The Conceptual Structure of Irreality: A focus on Non-Exclusion of-Factuality as a Conceptual and a Linguistic Category”. Language Sciences 34. 184–199.
Portner, Paul (2009). Modality (Oxford Surveys in Semantics and Pragmatics). Oxford: Oxford University Press.
Üzüm, Melike (2020). Eski Anadolu Türkçesinde Epistemik Kiplik: Kısas-ı Enbiya Örneği. Ankara: Nobel Yayınları.
Whorf, Benjamin Lee (1938). “Some Verbal Categories in Hopi”. Language 14. ss. 275-286.
Zülfikar, Hamza (1991). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.