Ahmet Mithat Efendi’nin Zübdetü’l-Hakayık’ı ve Kitabın Bilinmeyen İki Çevirisi

Ahmet Mithat Efendi’nin Zübdetü’l-Hakayık adlı kitabı Türkçedeki ilk baskısını 1878 yılında yapar. Kitap, 1879’da Rusçaya çevrilir. On dokuzuncu yüzyıl matbuat kültüründe Türkçe kitapların kısa süre sonra yabancı dillere çevrilmesi alışılmış bir durum değildir. Bir başka alışılmamış şey ise kitaba olan uluslararası ilginin bu çeviriyle sınırlı kalmamasıdır. Kitabın Rusça çevirisinden bir yıl sonra Almanca çevirisi de çıkar. Rusça ve Almancadaki hızlı çevirilerin nedeni, kitabın askerî ve siyasi tarih bakımından taşıdığı değerdir. Zübdetü’l-Hakayık, 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı hakkında Türkçede yayımlanmış ilk kitaplardandır ve daha önemlisi II. Abdülhamit’in isteği ve onayıyla yayımlanan kitabın neredeyse tamamı, Osmanlı Devleti’nin savaş sırasındaki resmî yazışmalarından oluşmaktadır. Bu makalede önce bir tarih kitabı olarak Zübdetü’l-Hakayık değerlendirilecek, sonrasında Türk, Rus ve Avrupa tarihi bakımından önemli bir kaynak olan Zübdetü’l-Hakayık’ın bugüne kadar Türk tarih, edebiyat ve çeviri incelemelerinde üstünde durulmamış iki çevirisi tanıtılarak Ahmet Mithat Efendi’nin hacimli bibliyografyasına katkı sağlanacaktır.

Ahmet Mithat Efendi’s Zübdetü’l-Hakayık And It’s Two Unknown Translations

Ahmet Mithat Efendi’s Zübdetü’l-Hakayık was first published in Turkish in 1878. The book was translated into Russian in 1879. In the nineteenth century Turkish printing culture it would be unusual to have books in Turkish translated into a foreign language the year after their first publication. What is also unusual is that international interest in the book was not just limited to this translation. The following year, the book was printed in German. The reason for these rapid translations into Russian and German lies in the importance of the book in terms of military and political history. Not only is Zübdetü’l-Hakayık one of the first books published in Turkish about the Ottoman-Russian war of 1877-78, but, published with the request and permission of Sultan Abdulhamit II, it also almost entirely consists of official correspondence of the Ottoman Empire during said war. This article will first evaluate Zübdetü’l-Hakayık as a history book. Then, two previously unknown Russian and German translations of Zübdetü’l-Hakayık, which is considered an important resource in terms of Turkish, Russian and European history, will be introduced to the voluminous bibliography of Ahmet Mithat Efendi.

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (1878/1295), Zübdetü’l-Hakayık, İstanbul: Takvimhane-i Amire.
Ahmet Mithat Efendi (1879), Сборник турецких документов о последней войне.
Пер. с турецк.трех последних глав сборн. “Зубдетуль –хакаик” сост. АхмедМидхатом -Эффенди. Спб. 1879.
Ahmet Mithat Efendi (1880), Subdetul-Chakaik, (Sammlung auserwählter Dokumente aus den türkischen Staats-Archiven), (Çev: A. von Drygalski), Berlin: Luckhardt’sche Verlagshandlung.
Becker, S. Howard (2013), Sosyal Bilimcilerin Yazma Çilesi, (Çev: Şerife Geniş), Ankara: Heretik Y.
Becker, S. Howard (2015), Haricîler (Outsiders), (Çev: Şerife Geniş-Levent Ünsaldı), Ankara: Heretik Y.
Bloch, Marc (2013), Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, (Çev: Ali Berktay), İstanbul: İletişim Y.
Can, Ömer Faruk (2015), “Giriş”, Zübdetü’l-Hakâyık, Ankara: TTK Y, s. 5-19.
Collingwood, Robin George (2005), Tarihin İlkeleri, (Çev: Ahmet Hamdi Aydoğan), İstanbul: YKY.
Dayanç, Muharrem (2012), “Ahmet Midhat Efendi Ve Üss-i İnkılâp Üzerine”, Turkish Studies, C. 7/1, s. 837-847.
İmzasız (1878/1295), “İlan”, Ceride-i Havadis, Nr. 3272, 5 Rebiülahir, s. 4.
Karataş, Turan (2012), “Üss-i İnkılâp Çevresinde”, Ahmet Midhat Efendi, Ankara: Kültür Bakanlığı Y, s. 308-317.
Köroğlu, Erol (2006), “Tanpınar’a Göre Ahmet Mithat: Esere Hayattan Girmek Yahut Eseri Hayatla Yargılamak”, Merhaba Ey Muharrir! Ahmet Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Y, s. 329-337.
Kuntay, Mithat Cemal (2014), Üç İstanbul, İstanbul: Oğlak Y.
Süleyman Hüsnü Paşa (1928), Umdetu’l-Hakayık, (69 numaralı Askerî Mecmua’ya mülhak olarak neşrolunmuştur.), İstanbul: Askerî Matbaa.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2001), 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
Tansel, Fevziye Abdullah (1969), Namık Kemal’in Husûsî Mektupları II, Ankara: TTK Basımevi.
Uysal, İdris Nebi (2013), “Üss-i İnkılap Hakkında”, Üss-i İnkılap, İstanbul: Dergâh Y, s. 11-13.
Yalçın, Hüseyin Cahit (1955), “hüseyin cahid yalçın’ın sözleri”, bir jübilenin intıba‘ları: ahmed midhat’ı anıyoruz!, (Haz: Hakkı Tarık Us), İstanbul: Vakit Matbaası, s. 72-73.