Tarihî Derinlik, İdeolojik Darlık; Türkiye ve İran İçin Dil ve Edebiyat İlişkileri

Türkiye ile İran arasındaki tarihi bağların ve ortaklığın büyüklüğü ile günümüzdeki rekabet ve üstünlük arayışları uyumlu değildir. Konu oldukça ayrıntılı ve sancılıdır. Ayrıntılıdır, çünkü özellikle İslâm'ın İranlılar ve Türkler tarafından kabulüyle başlayan süreç, uzun asırlara uzanmakta ve çok katmanlı beraberlikleri içermektedir. Sancılıdır, çünkü modern çağın getirdiği yükler ve çatışma ortamı cidden tahrip edici olmuştur.Türklerin ve dolayısıyla Türkçenin Farsçayla olan ilişkisini tesir, taklit ve özenti gibi sözcüklerle açıklamak, oldukça basit kalmaktadır. Artık tarihi, edebi ve kültürel alanlarda olabildiğince ırkçı ve kasıtlı yaklaşımlardan uzaklaşma zarureti vardır. Bu zemine dayanan edebiyat tarihçiliği anlayışı, Doğu edebiyatları için son asırda parçalayıcı ve küçültücü bir sonuç doğurmuştur. Bu sonuç zorunlu olarak toplumlara ve ülke siyasetine de yansımıştır. İki ülke arasında bilimsel ve kültürel alanda son yıllarda gelişen ilişkiler ümit vericidir

Historical Profoundity and Ideological Narrowness: Language and Literature Relations between Turkey and Iran

The greatness of historical connection and partnership between Turkey and Iran is not compatible with current trend for competition and superiority. The subject is actually very detailed and challenging one. It is detailed as the process which begins with the adoption of Islam by Turks extends over centuries and consists cooperation with different aspects. It is challenging as the chaos and burdens of modern era have been significantly destructive in the recent years. Furthermore, it is too easy and commonplace to try to explain the relation of Turks and Turkish language with Persian by using words such as influence, imitation and emulation. Now it is necessary to give up these racist and malicious approaches in historical, literary and cultural subjects. A literature historiography of this kind has resulted in destructive and humiliating consequences for Eastern literatures within the recent century. These consequences have necessarily effected societies and state policies of these two countries. However, recent relations between two countries in the scientific and cultural subjects are promising

PDF

___

Adnan Karaismailoğlu, Klasik Dönem Türk Şiiri İncelemeleri, Ankara, 2001
Adnan Karaismailoğlu, Mevlânâ'nın Eserlerinde Gazneli ve Selçuklu Sultanları, Mevlânâ Araştırmaları-V-, Editör: Adnan Karaismailoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara 2014
Adnan Karaismailoğlu, Klâsik İran Şiirine ve Şairlerine Yöneltilen İdeolojik Tenkitler, Nüsha, Sayı 10, Yaz 2003
Ahmed b. Mahmûd-i Kâni'î-yi Tûsî, Kelîle ve Dinme-i Manzûm, Tahran, 1358hş.
E. J.W.Gibb, Osmanlı Şiir Tarihi, Çev. Halide Edib öncülüğünde heyet, Cilt I, Kitap 1, İstanbul, 1943
İran ve Türkiye arasındaki Tarihi ve Kültürel İlişkiler Konferansı Makale Özetleri, Gîlân Üniversitesi, Reşt- İran, Mayıs 2016.
Mâhir İz, Yılların İzi, İstanbul, 1975
M. Fuad Köprülü, Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları, Belleten, cilt: VII, 1943 (s. 379-521)
M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul, 1980
Muhammed b. Omar ar-Râdûyânî, Kitâb Tarcumân al-balaga, nşr. Ahmet Ateş, İstanbul, 1949
Pârsîgûyân-i mu'âsir-i Turkemen, Mehmûd Yardım Sâdikî, Kâbil, 1395hş/
Târîh-i edebiyât-i Turkî-i Ozbekî, I-IV, N. Melleyîf-Vâhid Abdullahyif, trc. Burhâneddîn Nâmık, Kâbil, 1392hş
Tezkire-i şu'erâ-yi Âzerbâycân-Târîh-i Zindegî, I-II, Muhammed-i Deyhîm, Tebrîz, 1376hş.
Veyis Değirmençay, Kâni'î-yi Tûsî ve Kelîle ve Dimne'de II. İzzeddin Keykâvûs'a Methiyeleri, Erzurum, 2005
Yetîmetüddehr, İsmail Durmuş, DİA, IVIII, 503.
Yusuf Öz, Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara, 2010.
2. Uluslararası Türk-İran Dil ve Edebiyat İlişkileri Sempozyumu Makaleler Özeti, 11-12 Mayıs 2014, Tahran, Allâme Tebâtebâî Üniversitesi.