Kaşkay Türklerinde Kültürel Hayat

Tarih boyunca toplumlar, coğrafî konumları ve nüfus sayıları ne kadar olursa olsun var oldukları günden beri kendi kültürel değerlerini, yaptıkları ve icra ettikleri sanatları ve ürettikleri sanat eserlerini sözlü veya yazılı, somut veya soyut olarak biriktirerek günümüze kadar getirmişler ve bununla dünya medeniyetindeki kendi yerlerini ve kimliklerini oluşturmaya ve korumaya çalışmışlardır. Günlük hayatta kullanmak için ürettikleri sanat ürünleriyle bir taraftan yaşamı kolaylaştırmışlar, diğer taraftan da bu eserleri kendi geleneksel kültürlerinin sembolü haline getirmişlerdir. Bir toplumun kültürel hayatı denildiğinde köklerinin tarihî hafızasından bu güne taşdığı din, dil, mitoloji, sanat, edebiyat, folklör gibi yaşamın sosyal yönlerini içine alan temel unsurlar ve bu hayatın yaşandığı coğrafi mekanlar akla gelmektedir. O toplumun tarih sahnesindeki ve dünya medeniyetindeki başarısı, kültür unsurlarını oluşturan temel değerlerine ne kadar sahip çıktığına ve onunla birlikte özdeşleşerek yaşamını sürdürebildiğine bağlıdır. Bu başarıya ulaşan ve devam ettiren toplumlar, hem dünya milletleri arasında kaybolmadan yaşayabilmekteler, hem de dünya medeniyetinin gelişmesine ve ilerlemesine hizmet etmektedirler. İran'da yaşayan Kaşkay Türkleri de yüzyıllardır kendi kültürünü oluşturan, sanat, edebiyat, dil ve folklorunu tüm doğa şartlarının ve içinde bulunulan yaşam tarzının zorluğuna rağmen koruyarak geliştirmesini başaran toplumlardan birdir. İran'da yaşayan Kaşkay Türklerinin kültürünün, dolayısıyla sanat, edebiyat ve yaşam tarzının inceleneceği bu çalışma üç bölümden meydana gelecektir:mezheb gibi hususları içeren Kaşkay Türklerindeki sosyo-kültürel konular hakkında bilgi verilecektir. İkinci bölümde; Kaşkay Türklerinin mesken ve çadır hayatından, bu göçebe toplumun günlük yaşamında kullandığı el sanatlarından, el dokumalarından, giysilerinden ve benzeri konulardan söz edilecektir.Üçüncü Bölümde: XIX. ve XX. yüzyılda yaşamış Kaşkay şair ve yazarlarına dair bilgileri ve Kaşkay Türkçesinin İran'da öğretimine yönelik çalışmaları içeren Kaşkay Türklerinin kültürel kaynakları hakkında bilgi sunulacaktır. Bu bölümde ayrıca Kaşkay Türklerinde Nevruz kutlaması hakkında açıklama yapılacaktır

Cultural Life in Qashqai Turks

Socities creates their own cultural values since their existence throughout history no matter what their geographical location and population is? They have brought the arts that they performed and the artworks that they created until today by collecting them orally or in written; in abstract or in concrete. Societies tried to create and keep their positions in world civilization by doing this. They make the life easier with the artworks that they created to use in daily life. On the other hand, they do these type of works by using symbol of their own traditional cultures. When it comes to the cultural life of a society, the main factors that contain the social aspects of life such as religion, language, mythology, art, literature and folk dance- the roots of which have been brought to these days from historical memory- come to mind. The success of that society in the stage of history and in world civilization depends on to what extent it protects the basic values that constitute the cultural factors and to what extent it survives by identifying itself with them. The societies that accomplished and continued this are able to survive among world peoples without getting lost and also they serve the development of world civilization. Qashqai Turks who live in Iran are one of the societies that created their own cultures for centuries and managed to develop and protect their arts, literature, language and folk dance in spite of all difficulties of their life styles. This study consists of three sections: In introduction section; there is an explanation about the history of Qashqai Turks who live in Iran and about the geographical places where they live in Iran today. In the first section there is information about socio-cultural subjects in Qashqai Turks that contain the aspects such as social relations, marriage and family life, mourning, religion and religious sects. In the second section; the settlement and tent life of Qashqai Turks, handicrafts, hand looms, clothes and related matters used by this nomadic society will be mentioned. In the third section; some information will be presented about the cultural sources of Qashqai Turks that contain the information about Qashqai poems and writers who lived in XIX. and XX. Centuries and the studies about teaching of Qashqai Turkish. In this part, by the way, there will be an explanation about the Newroz Festival in Qashqai Turks

___

  • İrecî, Naser, İl-e Qaşqayi der Ceng-e Cehani-ye Evvel, Tehran 1380/2001, İkinci baskı
  • Keyanî, Menuçehr, Siyeh Çadorha, Şiraz, 1371/1992.
  • _________, Kuç ba 'Eşk-e Şeqayeq, Berresi-ye Honer der il-e Qaşqay, Şiraz, 1377/1999.
  • Kurtuluş, Rıza, "Zendler", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 44, İstanbul 2013, s. 256-258
  • Moin, Mohammed, Ferhang-e Farsi, c. 5, Tehran 1371/1992, 8. Baskı.
  • Rahimî, Esedullah Merdânî, Qaşqayî Sözlügü, Ferheng-e Logat ve Estelahat-e Turki Qaşqayi be Farsi, Enteşarat-e Ensari, İran-Qom 1386/2007.
  • ___________, Zebân-e Turkî Qaşqayî ve şive-ye negariş-e ân, İran-Qum,2001, Enteşarat-e Rahgoşa.
  • ___________, Hod âmuz-e Zebân-e Turkî Qaşqayî ve Mebâni-ye Destûr-e ân, İran- Qum-2002, Enteşarat-e Rahgoşa
  • Sümer, Faruk, "Abbas I", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 1, İstanbul 1988, s. 17-19
  • ___________, "Kaşkay", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, Ankara 2002, s. 20-22
  • Tayyibî, Mansur Nasiri, Naqshe-ye Qashqayiha der Tarih ve Ferhang-e İran, Tehran,1388/2009.
  • Temizel, Ali, "Esedullah Merdânî Rahimî ve İran'da Kaşkay Türkçesinin Öğretimine Dair Çalışmaları", Erciyes Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1. Uluslararası Asya Dilleri ve Edebiyatları Sempozyumu, 5-6 Mayıs 2011, Bildiriler Kitabı, Yayına Hazırlayanlar: Ali Küçükler- Erdem Erinç, Kayseri 2011, s. 539-549