Modern ve Gelenekselin Birlikteliği: İsmail Habip Sevük’ün Sümer Kent İdeali ve Safranbolu Antep Sokağın Mekânsal Kültürü

Birbirlerine yakın mesafede konumlanan Safranbolu ve Karabük iktisadi ve kültürel çatışmaların yaşandığı bir ikilemler atmosferine sahiptir. 20.yy başlarında Osmanlı konut dokusuna sahip Safranbolu gelenekseli simgelerken, bir köy yerleşim alanından modern kent kurgusuna evrilen Karabük ise Modern Türkiye Cumhuriyeti’nin bir teknoloji ve prestij işi olarak modernleşme projesinin önemli bir hamlesi olur. Jeopolitik yakınlıkları nedeniyle mecburi bir etkileşim sahasına taşınan bu iki yerleşmenin kültürel ve iktisadi çatışma hallerini, dönemin süreli yayınlarında ve günümüz araştırma yazılarında gözlemlemek mümkündür. Bu çalışma, Safranbolu ve Karabük’ün bir arada olamayan ama mekânsal ve kültürel açıdan bir aradalığını hayal eden dönemin ve İsmail Habip Sevük’ün her iki kentsel yerleşimi birleştirmeyi tasavvur eden Sümer Kent İdeali’nden feyz alarak, geleneksel ve modern mekân temsilinin 1950’lerden sonra bir sokak panoramasında bir araya gelişi ile mimari ve kültürel tercihlerin sonucunda ortaya çıkan tasarımlarını değerlendirir. Safranbolu Antep Sokağı bölgenin geleneksel ve modern üslup anlayışını birleştiren bir kent dokusuna sahip bir yapı grubunu tutarlı bir biçimde barındıran tek örneklem olduğu için çalışma sahası olarak belirlenmiştir.

The Coexistence of the Modern and the Traditional: İsmail Habip Sevük’s the Sumer City Ideal and the Spatial Culture of Safranbolu Antep Street

Safranbolu and Karabuk, which are located close to each other, have an atmosphere of dilemmas in which economic and cultural conflicts are experienced. While Safranbolu, with its Ottoman housing texture, symbolized the traditional at the beginning of the 20th century, Karabük, which evolved from a village settlement to a modern urban setting, became an important move in the modernization f Turkey displaying its technology and prestige. It is possible to observe the cultural and economic conflicts of these two settlements, which were moved to interaction due to their geopolitic proximity as is evident in the periodicals of the period and in scholarly research papers. This study is inspired by the period that witnessed Safranbolu and Karabük’s spatial and cultural coexistence which could be traced in İsmail Habip Sevük’s Sumer City Ideal which envisions combining both urban settlements, the traditional and the modern space. It evaluates its street panorama after the 1950s, and the design logic that emerged as a result of architectural and cultural preferences. Safranbolu Antep street is the only sample that contains a building group with a urban texture that combines the traditional and the modern.

PDF

___

Altınöz Özkan, M. (2015) Sümerbank’ın Karabük’ün Konut Politikasındaki Rolü, Yerel Yönetimler Dergisi, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Cilt 24, Sayı 2, Nisan 2015, 49-62.
Altınöz Özkan, M.. (2015) Endüstri Kenti Karabük’ün Sosyal Yaşantısının Şekillenişinde Yenişehir Sineması’nın Rolü, İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, 2015, 83-99.
Anonim, Sümerbank İşçi Amale Evleri, Arkitekt, 1944, 9-13.
Anonim. (1958) Şehirlerin Gelişmesi ve Sosyal Programlar Adana ve Karabük Şehirleri Hakkında Bir Araştırma, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara.
Anonim. (1968) İller Bankası Analitik Etüdler ve Teklif Projeler Kitabı.
Arıkan, Zeki. (1998) İsmail Habip Sevük’ün Açıksöz’deki Yazıları, 1921-1922, Makaleler, Fıkralar, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, Sayfa sayıları, 279-282.
Başkan, K. Çelik; M. (2012) “ Karabük Ahmet Gökçü Evi”, Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları VIII, Kocaeli,12-14 Ekim , 41.
Bozdoğan, S. (2002) Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
Çabuk, S., Altınöz Özkan, M. (2012) Karabük Demir Çelik Fabrikasi Yenişehir Yerleşmesinin Dönüşüm Sorunsalı, 24. Uluslararasi Yapı ve Yaşam Kongresi , 05-07 Nisan 2012, Bursa.
Ekim, D. (2005) Karabük Özelinde Modern Mimarlık, Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları II, İzmir,1-12 Kasım, Sayfa 12.
Ertürk; Karataş. (2020) “Safranbolu’da Cumhuriyet Dönemi Konut Örnekleri Üzerine Bir Araştırma”, Journal of Humanities and Tourism Research, 10 (2): 432-455
Fındıkoğlu, F. (1962) “Karabük’ün Teşekkülü ve Baz ı Demografik ve İktisadi Meseleler”, Ders Yılı Sosyoloji Konferansları, İstanbul, 1-10.
Günay, Reha, (2003) Safranbolu Evleri, YapıYayınları, İstanbul
Güneş,T. “Karabük Muhsin Ganioğlu Evi”, Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları VIII, Kocaeli, 2012, 42.
Hacısalihoğlu, İ. Y. (1995) Şehir Coğrafyası Açısından Safranbolu Karabük İkilemi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enst. Beşeri ve iktisadi Coğrafya Anabilimdalı, Doktora Tezi, İstanbul.
Kıray, B.M. (1998) Değişen Toplum Yapısı, Bağlam Yayınları, İstanbul. 1998: 43.
Nartkaya, Tektaş (2018) “Erken Cumhuriyet Dönemi Safranbolu Konut Yapılarında Kimlik Arayışı”, Dicle Üniversitesi I. Uluslararası Mimarlık Sempozyumu, Dicle University I. International Architecture Symposium), Diyarbakır.
Okyay, İ. (1990) Safranbolu Koruma İmar Planı Raporu.
Öktem, S. (2004) Türkiye Cumhuriyeti’nde Modernleşme Hareketi; Karabük Demir-Çelik Fabrikaları Yerleşim Örneği, İ.T.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış YLS Tezi), İstanbul.
Öktem, S. (2009) Karabük Demir Çelik Fabrikaları ve Yerleşimi, Fabrika’da Barınmak: Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekân, Kent, edit. Ali Cengizkan ve Bilge İmamoğlu, Arkadaş Yayıncılık.
Özkan, M. (2010) Karabük’te Modern Mimarinin Oluşumunda Yüksek Mimar Münci Tangör’ün Rolü ve Yapıları, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu, 2-3- Nisan 2010, Karabük Valiliği Yayınları, Karabük.
Özkan, M. ve Çabuk, S. (2010) Karabük Demir-Çelik Fabrikaları İşçi Konutları Sorununun ve Çözüm Sürecinin İncelenmesi, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu, 2-3- Nisan 2010, Karabük Valiliği Yayınları, Karabük.
Özmen, S. (1984) Üretimde Devlet: Kamu iktisadi Teşebbüsleri, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt.2, İletişim Yayınları, İstanbul.
Sevük, H. İ. (1943) Yurddan Yazılar, Cumhuriyet Matbaası.
Sevük, H. İ. (1948) Bugünkü Safranbolu ve Yarınki Sümer-Kent, Cumhuriyet Gazetesi, 9 Ocak 1948, 2.
Tuna, S. (2009) Türkiye’de Devlet İşletmeciliği ve Sümerbank (1932-1939): Dünya Ekonomik Krizine Bir Cevap mı?, Derlem Yayınları, İstanbul.
Torun O.N (1981) Atatürk Döneminde İktisadi Devlet Teşekküllerinin Finansmanı, Atatürk Döneminde Türkiye Ekonomisi Semineri, İstanbul.
Ulukavak, K. (2007) Bir Safranbolu’nun Cephesinden Safranbolu, Bizim Büro Basımevi, Ankara
Sağlam, N. (2009) “İsmail Habip Sevük”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37. Cilt, , Sayfalar: 6-7. TDK https://islamansiklopedisi.org.tr/sevuk-ismail-Habip.
Uysal B. (2003) “Tarihi Safranbolu Evlerinde Ahşap Malzeme Kullanımı”, I. Ulusal Tarih İçinde Safranbolu Sempozyumu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 69- 80. Anonim, Yeni Karabük, 11 Ocak 1952.