Kelime Türetme Örneğinde Fars Dilbilimcilerin Arap Dilbiliminden Etkilenmesi

Bazı Fars dilbilimcilerin Farsça gramerine dair veya Farsça grameri ile ilgili telif etmiş oldukları eserlerde Arap dilbiliminin etkileri görülür. Farklı dil ailelerine mensup ve farklı yapıları olan bu iki dilden Arapça, Farsların İslam dinini benimsemelerinden sonra Fars diline birçok açıdan etki etmiştir. Bu etkinin sadece Farsların Arap alfabesini kullanma veya dillerine Arapça kelimelerin geçmesi düzeyinde kalmadığı görülür. Bazı Fars dilbilimcilerin yapıları bakımından kelime konusunu ele alırken Arap dilbiliminden etkilendikleri görülür. Bu makalede bazı Fars dilbilimcilerinin türemiş kelimeye dair görüşleri aktarıldı, tasnif edildi ve değerlendirildi. Görüşler değerlendirilirken hangi görüşlerin teşekkülüne Arap dilbiliminin nasıl etki ettiği konusu da ele alındı. Bu makalede türemiş kelime konusunda Fars dilinin yapısına uygun olan görüşün hangisi olduğu da ileri sürülmüştür.

The Impact Of Arabic Linguistics On Persian Linguists In Case Of Word Derivation

The effects of Arabic linguistics are seen in the literary works that some of the Persian linguists compiled about Persian grammar. Arabic language, which is one of these two languages that are the members of different family of languages and have different structures, affected Persian language in many aspects after Persians adopted Islam. It can be seen that the effect is not only about the usage of Arabic alphabet and the adoption of Arabic words transferred into their language. Some of the Persian linguists are noticeably affected by the Arabic linguistics while they are working on the topic of word structure. In this article, some Persian linguists’ opinions about derived words are presented, classified, and revised. During the revision of the opinions, the article pays special attention to the opinions that are affected by the Arabic linguistics. Besides, this article deals with which thought is suitable for the structure of the Persian language related to the derived words.

PDF

___

Abdu’l-Mun‘im, Muhammed Nûreddîn, el-Luğatu’l-Fârisiyye, Dâru’l-Meârif, Kahire 1977.
Abdulazîm Karîb, Muhammed Takî Behâr, Bedîüzzamân Furûzânfer, Celâl Humâyî, Reşîd-i Yâsemî, Destûr-i Zebân-i Fârsî, Sâzmân-i İntişârât-i Eşrefî, 4. Baskı, Tahran 1366 hş.
Humâyûn Ferruh, Abdurrahîm, Destûr-i Câmi-i Zebân-i Fârsî, Muessese-i Matbûâtî-yi İlmî, 3. Baskı, Tahran 1324 hş.
Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
Ayad Muhammed Hüseyin, el-‘Avâmilu’l-Muessira fî Tatavvuri’l-Luğati’l-Fârisiyye, Merkezu Bâbil li’d-Dirâsâti’l-İnsâniyye Dergisi, Cilt 7, Sayı 1, Babil 2013.
Bâbgoherî, Vecîhe Zemânî ve Basîrî, Muhammed Sâdık, Terkîb ve İştikâk Der Destûr-i Zebân-i Fârsî ve Erebî, Mecelle-i Funûn-i Edebî, 10. Yıl, 23. Sayı, İsfahan 1397 hş.
Cevâd, Rezâ Dâî, Destûr-i Zebân-i Fârsî, Kitâbfurûşî-yi Meş’el-i İsfehân, 3. Baskı, bsmyy., 1350 hş.
el-Ğalâyînî, Mustafa b. Muhammed Selîm b. Muhyiddîn b. Mustafa, Câmiu’d-Durûsi’l- ‘Arabiyye, el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 28. Baskı, Beyrut 1414/1993.
el-Muberred, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. ‘Umeyr el-Ezdî es-Sumâlî, el-Muktedab, thk. Muhammed Abdulhâlik ‘Udayme, Âlemu’l-Kutub, Beyrut, ts.
Enverî, Hasan ve Ahmedî Gîvî, Hasan, Destûr-i Zebân-i Fârsî 2, İntişârât-ı Fâtımî, Tahran 1367 hş.
ez-Zeccâcî, Ebu’l-Kasım Abdurrahman b. İshak, el-Îdâh fî ‘İleli’n-Nahv, thk. Mâzin elMubârek, 3. Baskı, Beyrut 1399/1979.
Hânlerî, Pervîz Nâtil, Destûr-i Zebân-i Fârsî, Bonyâd-i Ferheng-i İran, 4. Baskı, Tahran ts.
Hayyâmpûr, Abdurrasûl, Destûr-i Zebân-i Fârsî, İntişârât-ı Kitâbfurûşî-yi Tehran, 5. Baskı, Tebriz 1344 hş.
Hoeynî, İsmet, İştikâk Der Zebân-i Fârsî, Mecelle-i Danişkede-i Edebiyât ve Ulûm-i İnsânî, 14. Yıl, 52. ve 53. Sayı, Tahran 1385 hş.
Hosrov-i Ferşîdverd, Destûr-i Mufassal-i İmrûz, Sohen, Tahran 1382 hş.
İbn Hişâm, Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fî Ma’rifeti Kelâmi’l-‘Arab, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1. Baskı, Beyrut 1422/2001.
İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Abdurrahman b. Muhammed b. ‘Ubeydullah el-Ensârî, el-İnsâf fî Mesâil’l-Hilâf beyne’n-Nahviyyîn el-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn, el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 1. Baskı, Beyrut 1424/2003.
İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. Sehl, el-Usûl fi’n-Nahv, thk. Abdulhüseyin el-Fetelî, Muessesetu’r-Risâle, 3. Baskı, Beyrut 1417/1996.
İsfahânî, Mirzâ Habîb, Destûr-i Sohen, İzzet Efendi Matbaası, İstanbul 1289 hş.
İsfahânî, Mirzâ Habîb, Debistân-i Pârsî, Mahmut Bey matbaası, 1. Baskı, İstanbul 1308 hş.
Kâmyâr, Takî Vahîdiyân, Destûr-i Zebân-i Fârsî (1), Semt, 17. Baskı, Tahran 1395 hş.
Kelbâsî, Îrân, Saht-ı İştikâkî-yi Vâje der Fârsî-yi İmrûz, Pejûheşgâh-i ‘Ulûm-i İnsânî ve Mutâla‘ât-ı Ferhengî, 4. Baskı, Tahran 1371 hş.
Meşkûr, Muhammed Cevâd, Destûrnâme der Sarf-u Nahv-i Zabân-i Pârsî, Muessese-i Matbûâtî-yi Şark, 7. Baskı, Tahran 1350 hş.
Sîbeveyh, Ebu Bişr ‘Amr b. Osman, el-Kitâb, thk. Abdusselam Muhammed Harun, Mektebetu’l-Hancî, 3. Baskı, Kahire 1408/1988.
Şahinoğlu, Nazif, Farsça Grameri Sarf ve Nahiv, Kitabevi, İstanbul 1997.
Şeriat, Muhammed Cevâd, Destûr-i Sâde-i Zebân-i Fârsî, İntişârât-i Esâtîr, 4. Baskı, Tahran 1393 hş.
Vefâyî, Ali Abbâs, Destûr-i Zebân-i Fârsî, Semt, 3. Baskı, Tahran 1391 hş.