Doğu Akdeniz’de Paylaşım Rekabeti: Türkiye-Yunanistan Gerginliği ve Avrupa Birliği’nin Tutumu

Doğu Akdeniz’de keşfedilen hidrokarbon rezervleri, yapılan ikili deniz yetki alanları sınırlandırma antlaşmaları ve kıyıdaş devletlerin yanı sıra bölge dışı ve küresel aktörlerin artan ilgisi bölgede çok boyutlu çıkar çatışmalarına sebep olmaktadır. Doğu Akdeniz’de çatışmalı konular ve alanlar kıyıdaş aktörler nezdinde bir krize dönüşürken, bölgede tarih boyu süregelen güç ve hakimiyet mücadelesine günümüzde bir de farklı aktörlerin paylaşım rekabeti eklenmektedir. Avrupa Birliği bölgeye farklı boyutlarda ilgi duymaktadır. Bir taraftan Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin Kıbrıs’ın tek egemen temsilcisi sıfatıyla üyelik statüsüne sahip oluşu Doğu Akdeniz’i Avrupa Birliği’nin doğal sınırlarına dönüştürmüş durumdadır. Diğer taraftan, Birliğin enerjide dışa bağımlı yapısı, bölgede mevcut siyasi istikrarsızlık, düzensiz göç ve sınır güvenliği endişeleri, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik süreci, Kıbrıs sorununun çözümsüzlüğünden kaynaklı çatışma alanları ve Türkiye-Yunanistan ilişkilerinin gerginleşen seyri gibi faktörler Avrupa Birliği’nin bölgeye ilgisini canlı tutmaktadır. Bu çalışmada bu faktörlerden Türkiye-Yunanistan gerginliği kapsamında bir değerlendirme yapılmakta ve Avrupa Birliği’nin Doğu Akdeniz stratejisi incelenmektedir. Avrupa Birliği’nin Doğu Akdeniz yaklaşımının üyelerin egemenlik hakları ve dayanışması retoriği ile çıkarlarının örtüşmesi üzerinden şekillendiği iddia edilmektedir. Türkiye’nin bölgede mevcut faaliyetlerini frenleme çabasına dönüşen bu tutum, Türkiye-Avrupa Birliği ilişkilerini de doğrudan etkilemektedir. Bu bağlamda, Avrupa Birliği Liderler Zirvesi kararlarından yola çıkılarak Avrupa Birliği’nin Doğu Akdeniz’deki rolü ve etkinliği sorgulanmaktadır.

Sharing Competition in the Eastern Mediterranean: Turkey-Greece Tension and the European Union’s Approach

The hydrocarbon reserves discovered in the Eastern Mediterranean, the bilateral agreements on maritime delimitation and the increasing interest of riparian states as well as non- regional and global actors cause multidimensional conflicts of interest in the region. While the conflicted issues and areas in the Eastern Mediterranean turn into a crisis in the eyes of riparian states, the sharing competition of different actors is added to the struggle for power and domination that has been going on throughout history in the region. The European Union (EU) has multiple interests in the region. On the one hand, the fact that the Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus has the EU membership status as the sole sovereign representative of Cyprus has turned the Eastern Mediterranean into the natural borders of the European Union. On the other hand, EU’s dependency on energy import, political instability in the region, irregular migration and border security concerns, Turkey’s European Union membership process, nonresolution of Cyprus problem and related conflicted areas, Turkey-Greece tense relations are factors keeping alive EU’s interest in the region. In this study, the European Union’s Eastern Mediterranean strategy is examined on the basis of the Turkey-Greece tension in the region. This article claims that the overlapping of its interests and its rhetoric on the sovereign rights and solidarity of members shape the Eastern Mediterranean approach of the European Union. This attitude that turns into an effort of interrupting Turkey’s existing activities in the region also directly affects Turkey-EU relations. In this context, the role and effectiveness of the European Union in the Eastern Mediterranean is questioned, based on the decisions of the European Council.

PDF

___

Acer, Yücel, “Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanları ve Türkiye-Libya Mutabakatı”, Seta Analiz, Sayı 301, Aralık 2019.
Acer, Yücel, “Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır Deniz Sınırı Antlaşması ve Türkiye” Seta Perspektif, Sayı 293, Ağustos 2020.
Akdemir, Erhan, “Avrupa Birliği’nin Dış İlişkileri Ve Politikası: Avrupa Birliği’nin Bütünleş(eme)mesi Üzerine Bir İnceleme”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi Cilt:17, No: 2, 2018, ss. 181-218.
Azmani, Malik, “Turkey’s smart game: keeping the EU divided” https://euobserver.com/opinion/149401
BBC, “Doğu Akdeniz: Avrupa Parlamentosu üyesi Azmani’ye göre Türkiye, ‘AB’nin stratejik zayıflığını lehine kullanıyor’”, 15 Eylül 2020, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54162451
Bicchi, Federica, “The Union for the Mediterranean, or the Changing Context of Euro-Mediterranean Relations”, Mediterranean Politics, 16:1, 2011, ss. 3-19.
Council of the European Union, “Turkey’s illegal drilling activities in the Eastern Mediterranean: EU puts two persons on sanctions list”, 27.02.2020
https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2020/02/27/turkey-s-illegal-drillingactivities-in-the-eastern-mediterranean-eu-puts-two-persons-on-sanctions-list/
Çetin, Oktay, Hasan Bora Usluer, “Doğu Akdeniz’de Türkiye’nin Deniz Yetki Alanları ve Deniz Sınırlandırmaları”, Akdeniz Jeopolitiği, Hasret Çomak, Burak Şakir Şeker (Der.) (Ankara : Nobel), 2019, ss.173-186
Deutsche Welle, “Türkiye’de tutuklu iki Yunan askeri tahliye edildi.” 14.08.2018. https://www.dw.com/ tr/t%C3%BCrkiyede-tutuklu-iki-yunan-askeri-tahliye-edildi/a-45084105
Deutsche Welle, “Yunanistan Erdoğan’ın takas teklifini geri çevirdi”, 23.04.2018 https://www.dw.com/tr/yunanistan-erdo%C4%9Fan%C4%B1n-takas-teklifini-geri- %C3%A7evirdi/a-43492829
Deutsche Welle, “Erdoğan: Kendimizi Avrupa’da görüyoruz.”, 21.11.2020 https://www.dw.com/tr/erdo%C4%9Fan-kendimizi-avrupada-g%C3%B6r%C3%BCyoruz/a-55686063
Ediger, Volkan Ş, Balkan Devlen, Deniz Bingöl Mcdonald, “Levant’ta Büyük Oyun: Doğu Akdeniz’in Enerji Jeopolitiği”, Uluslararası İlişkiler, 9, no. 33, 2012, ss. 73-92.
Euronews, “Yunanistan Cumhurbaşkanı: Barış istiyorsanız savaşa hazırlıklı olmalısınız.”, 15.09.2020 https://tr.euronews.com/2020/09/15/yunanistan-cumhurbaskan-bar-s-istiyorsan-z-savasa-haz-rlkl-olmal-s-n-z
European Council, “Setting the EU’s political agenda”, https://www.consilium.europa.eu/en/europeancouncil/role-setting-eu-political-agenda/
European Council meeting (22 March 2018) – Conclusions https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-1-2018-INIT/en/pdf
European Council (23 and 24 October 2014) - Conclusions https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-169-2014-INIT/en/pdf
European Council meeting (20 June 2019) – Conclusions https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-9-2019-INIT/en/pdf
European Council meeting (17 and 18 October 2019)–Conclusions https://data.consilium.europa.eu/doc/ document/ST-23-2019-INIT/en/pdf
European Council meeting (15 and 16 October 2020) – Conclusions https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-15-2020-INIT/en/pdf
Eurostat “Energy production and imports” (June 2020) https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Energy_production_and_imports
Göksedef, Ece, “Doğu Akdeniz: Oruç Reis ve NAVTEX’ler, Türkiye-Yunanistan gerginliğinde nasıl rol oynadı? ”, BBC, 22.10.2020 https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54506593
Günar, Altuğ, “Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin (Kıbrıs Cumhuriyeti’nin) Avrupa Birliği üyeliğinin Kıbrıs sorununa etkisi” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 37, 2020, ss. 95-118.
Güneş, Mehmet, Tayfun Arslan, “Enerji Bağımlılığında Avrupa Birliği, Rusya, Türkiye Üçgeni ve Doğu Akdeniz Alanı”. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, no 4, 2018, ss. 32-60.
Gürdeniz, Cem, Hedefteki Donanma, (İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi), 2013.
Hellenic Republic Ministry of Foreign Affairs, “Statements of the Minister of Foreign Affairs, Nikos Dendias, following his meeting with the Minister of Foreign Affairs of Italy, Luigi Di Maio (Athens, 9 June 2020) https://www.mfa.gr/en/current-affairs/top-story/statements-of-the-minister-offoreign-affairs-nikos-dendias-following-his-meeting-with-the-minister-of-foreign-affairs-of-italyluigi-di-maio-athens-june-2020.html
Informal Meeting of EU Foreign Ministers (Gymnich), 27-28 August 2020, https://www.eu2020.de/eu2020-en/events/-/2356428
İktisadi Kalkınma Vakfı, “AB Kurumları”, https://www.ikv.org.tr/ikv.asp?ust_id=3&id=29
Pirinççi, Ferhat, “Doğu Akdeniz Rekabeti Türkiye’nin Mücadelesini Daha da Güçlendiriyor”, Kriter, Yıl 5, Sayı 51. Kasım 2020.
“Role of Turkey in the Eastern Mediterranean: Remarks by the High Representative / Vice-President Josep Borrell at the EP plenary ”, 15.09.2020. https://eeas.europa.eu/headquarters/headquartershomepage/85128/role-turkey-eastern-mediterranean-remarks-high-representative-vice-presidentjosep-borrell-ep_en
Special meeting of the European Council (1 and 2 October 2020) – Conclusions https://data.consilium. europa.eu/doc/document/ST-13-2020-INIT/en/pdf
Stanicek, Branislav, “Turkey: Remodelling the eastern Mediterranean Conflicting exploration of natural gas reserves”, EPRS | European Parliamentary Research Service, September 2020.
https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/652048/EPRS_BRI(2020)652048_ EN.pdf
Şeker, Burak Şakir, “Deniz Enerji Güvenliği: Doğu Akdeniz›deki Güncel Gelişmelerin Jeopolitik Dengelere Etkisi”, Turkish Studies, 13/7, 2018, ss. 207-228.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, “12 Eylül-20 Ekim 2020 tarihleri arasında Yunanistan’ın gerginliği artırıcı eylemleri”, http://www.mfa.gov.tr/site_media/html/denizcilik/Yunanistan-in-12- Eylul-2020-tarihinden-itibaren-Dogu-Akdeniz-ve-Ege-Denizi-nde-Gerginligi-Artirici-Adimlari.pdf
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı “ABD’nin GKRY’ye Yönelik Silah Ambargosunu Kaldırma Kararı Hk.”, No: 194, 1 Eylül 2020, http://www.mfa.gov.tr/no_-194_-abd-nin-gkry-ye-yonelik-silahambargosunu-kaldirma-karari-hk.tr.mfa
“Turkey’s role in the Eastern Mediterranean: Threats of Conflict and Prospects for Dialogue” https://ecfr. eu/video/turkeys_role_in_the_eastern_mediterranean_threats_of_conflict_and_prospects/
Uygun, Ayşe Gülce, “Akdeniz’de Düzensiz Göç ile Mücadele Kapsamında Avrupa Birliği’nin Sınır Güvenliği Politikaları”, XI. International Uludağ Congress on International Relations, 2019, ss. 664-678.
“Video conference of foreign affairs ministers”, 14 August 2020 https://www.consilium.europa.eu/en/ meetings/fac/2020/08/14/
Yaycı, Cihat, “Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye”, Bilge Strateji, Cilt 4, Sayı 6, Bahar 2012.
Yaycı, Cihat, “Türkiye-Libya Arasında İmzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Anlaşması’nın Sonuç ve Etkileri”, Dosya: Türkiye’nin Libya Hamlesi, Kriter, Ocak 2020.
Yıldız, Dursun, Akdeniz’in Doğusu (Tarihi Geçmişi, Stratejik Önemi ve Su Sorunu Açısından), (İstanbul: Bizim Yayınlar Kitapevi), 2008.