Doğu Akdeniz’de Enerji Eksenli İttifak Girişimleri ve Türkiye

Doğu Akdeniz, geçmişten günümüze Doğu-Batı etkileşiminin en önemli kesişme duraklarından biridir. Son yirmi yılda bu bölge, siyasi ve ekonomik nedenlerle enerji kaynakları ve deniz yetki alanları üzerinden rekabet ve gerilimlerin merkezi haline geldi. Hidrokarbon kaynakların miktarı, kademeli keşiflerle önemli ölçüde arttı. Bu durum, bölgedeki siyasi, ekonomik ve askeri alanlarda iş birliği, rekabet ve kutuplaşmaları yoğunlaştırdı. Bölgenin mevcut problemlerine ilave olarak gelişen enerji odaklı tartışma ve gruplaşmalar, yeni çatışma eksenlerinin oluşmasını hızlandırdı. Doğu Akdeniz’e kıyısı olan devletler arasında 2003 yılından bu yana ikili antlaşmalarla deniz yetki alanları belirlenmektedir. Buna ilave olarak, enerji iş birlikleri sağlanmakta ve hidrokarbon rezerv arayışları sürmektedir. Doğu Akdeniz’deki rezervlerin potansiyel büyüklüğü, küresel enerji aktörlerinin ilgisini bölgeye yöneltirken, artan enerji iş birlikleri zaman zaman hak ve yetki anlaşmazlıklarına yol açmaktadır. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin fiili durum yaratarak deniz yetki anlaşmaları ile münhasır ekonomik bölgelerde ruhsatlandırma faaliyetlerine girişmiştir. Bu durum, Türkiye ve Kıbrıs Türklerinin egemenlik hakları için gerçek bir tehdit oluşturmaktadır. Türkiye, uluslararası hukuktan doğan hak ve menfaatlerini korumak için stratejiler geliştirmekte ve bu konuda meşru girişimleri sürdürmektedir. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Yunanistan başta olmak üzere diğer bazı üye devletler tekil yahut Avrupa Birliği üzerinden Türkiye’ye yönelik çok yönlü karşılık vermektedirler. Son on yıl içinde Türkiye’nin İsrail ve Mısır ile siyasi ilişkilerinin bozulması nedeniyle, Doğu Akdeniz bölgesinde oluşturulmaya çalışılan yeni bölgesel enerji ittifak girişimlerinin dışında bırakılmak istenmektedir.

Energy-Axis Alliance Initiatives in the Eastern Mediterranean and Turkey

From past to present time, the Eastern Mediterranean has been one of the most important intersections between the East-West interactions. Over the past two decades, it has become the center of competition and tensions over energy resources and maritime jurisdictions for political and economic reasons. The amount of hydrocarbon resources has been dramatically increased with the gradual exploration. This situation has intensified cooperation, rivalry and polarization in the political, economic and military fields in the region. In addition to the existing problems of the region, energy-oriented discussions and groupings have accelerated the formation of new conflict axes. Since 2003, maritime jurisdictions have been determined by bilateral agreements between the states that have coasts to the Eastern Mediterranean. In addition, energy cooperation has been established and the search for hydrocarbon reserves has continued. While the potential size of the reserves in the Eastern Mediterranean has directed the attention of global energy actors to the region, increased energy collaborations have occasionally led to disputes about rights and jurisdiction. The Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus has created de facto situation by initiating licensing activities in exclusive economic zones via maritime authorization agreements. This case poses a real threat to the sovereignty rights of the Turkey and Turkish Cypriots. Turkey has been continuing its initiatives and developed strategies to protect legitimate rights and interests under the international law. Especially, the Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus and Greece as well as other European Union member states have reciprocated this by single or multi-faceted toward Turkey. Because Turkey’s relations with Israel and Egypt have been deteriorated last decade, Turkey has been left outside to new regional energy alliance initiatives in the Eastern Mediterranean region.

PDF

___

Acer, Y. (2019). Doğu Akdeniz’de Yetki Alanları ve Türkiye-Libya Mutabakatı. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Analiz. 301.
Anadolu Ajansı, Mısır, Türkiye-Libya anlaşmasına karşı yeni anlaşmalar peşinde. https://www.aa.com. tr/tr/dunya/misir-turkiye-libya-anlasmasina-karsi-yeni-anlasmalar-pesinde/1948718, (16.10.2020).
Aydın, A. (2019). Rusya’nın Enerji ve Güney Kıbrıs Politikası. Ortadoğu Analiz, 10(89), 33-35.
Balkaş, Ö. (2019). Doğu Akdeniz’de Doğal Gaz Keşifleri, Pazarlama Senaryoları, Enerji Güvenliği ve Jeopolitika. TMMOB. Ankara.
Başeren, S.H. (2007). Doğu Akdeniz’de Gerilim, http://tudav.org/calismalar/deniz-alanlari/munhasirekonomik-bolge/dogu-akdeniz-serhat-h-baseren/ (26.09.2020).
Başeren, S.H. (2020). Anadolu Ajansı: Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki Uygulamaları. https://www.aa.com. tr/tr/analiz/misir-yunanistan-anlasmasi-ve-turkiye-nin-dogu-akdeniz-deki-uygulamalari/1953584 (24.09.2020).
BBC News. (2020). Doğu Akdeniz’de Önemli Aktörler Kim, Hangi Stratejileri İzliyorlar? https://www. bbc.com/turkce/haberler-dunya-54057801 (13.11.2020).
BBC News. (2020). Kanuni: Türkiye’nin kaç sondaj ve sismik araştırma gemisi var, nerelerde arama yapıyorlar? https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53867412 (18.11.2020).
Bilge, Ö. (2018). Hürriyet: Ege’den sonra Akdeniz’de de kriz. https://www.hurriyet.com.tr/dunya/egedensonra-akdenizde-de-kriz-40737888 (22.09.2020).
British Petroleum Press Releases. (2017). https://www.bp.com/en/global/corporate/news-andinsights/press-releases/bp-announces-start-of-production-from-west-nile-delta-development.html (16.10.2020).
Demiryol, T. (2020), Heinrich Böll Stiftung: Doğal Gaz ve Doğu Akdeniz’in Jeopolitiği. https://tr.boell. org/tr/2020/09/07/dogal-gaz-ve-dogu-akdenizin-jeopolitigi#_ednref22 (21.10.2020).
Demirci, M.C. (2019). Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki Sondaj Faaliyeti Rusya ile İlişkilerini Nasıl Etkiler? https://tr.euronews.com/2019/05/10/turkiye-nin-dogu-akdeniz-deki-sondaj-faaliyeti-rusya-ileiliskilerini-nasil-etkiler-kibris (22.08.2020).
Deutsche Welle, 27.10.2020.
Eraslan, E. (2020). NAVTEX Tanımı, Yazımı ve Türkçe Karşılığı. Türk Dili, 69(826), 102-104.
Erhan, Z.& Özçelik, S. (2019). İngiltere Egemen Askeri Üslerinin Akdeniz’deki Deniz Yetki Alanlarına Etkisi. Akdeniz Jeopolitiği Cilt 2 (1282-1291). Nobel Yayınevi.
Euronews. (2019). Doğu Akdeniz’de ne kadar doğal gaz rezervi var?. https://tr.euronews.com/2019/12/31/ dogu-akdeniz-ne-kadar-dogal-gaz-rezervi-var-en-buyuk-payi-hangi-ulkeler-alacak (16.10.2020).
Geldi, M. (2019). Lübnan ile İsrail’in Deniz Sınırı Anlaşmazlığı Yine Gündemde. https://www.aa.com.tr/ tr/dunya/lubnan-ile-israilin-deniz-siniri-anlasmazligi-yine-gundemde/1670413 (25.09.2020)
Gürel, A. & Mullen, F. & Tzimitras, H. (2013). The Cyprus Hydrocarbons Issue: Context, Positions and Future Scenarios. Peace Research Institute. Cyprus Centre Report.
Karagöl, E.T. & Özdemir, B.Z. (2017). Türkiye’nin Enerji Ticaret Merkezi Olmasında Doğu Akdeniz’in Rolü. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Rapor.
Milliyet. 08.05.2020.
Özçelik, S. (2019). ABD’nin Akdeniz Politikası. Akdeniz Jeopolitiği Cilt 1 (769-787). Nobel Yayınevi.
Özçelik, S. & Karagül, S. (2020). Kıbrıs Barış Harekatı ve Sonrasında Türkiye’nin Ege Denizi Politikası. Ege Jeopolitiği Cilt 1 (658-680). Nobel Yayınevi.
Özçelik, S. & Düzcü, M. (2020). İngiltere ve Ege Denizi: Hegemonya’dan Yumuşak Güç’e Ege Denizinde İngiliz Dış Siyasetinin Oluşturulması. Ege Jeopolitiği (1085-1100). Ankara: Nobel Yayınevi.
Özekin, M.K. (2020). Doğu Akdeniz’de Değişen Enerji Jeopolitiği ve Türkiye, Güvenlik Stratejileri, 16(33), 1-51.
Reuters, 22.09.2020.
Sogoloff, N. (2017). The Washington Institute: “Russia’s Energy Goals in Syria”, https://www.washingtoninstitute.org/fikraforum/view/russias-energy-goals-in-syria, (13.11.2020).
Şafak, E. (2019). Doğu Akdeniz’de Enerji Bağlamında Değişen Dengeler. YDE Rapor 2/2019.
The Guardian. 11.12.2020.
Tiryakioğlu, M.B. (2019). “Doğu Akdeniz’de Enerji Denklemi-1”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/doguakdenizde-enerji-denklemi-1/1474137. (13.10.2020).
Tsakiris, T. (2016). The Gifts of Aphrodite: The Need for Competitive Pragmatism in Cypriot Gas Strategy. Energy Cooperation and Security in the Eastern Mediterranean: A Seismic Shift towards Peace or Conflict? (22-36). Tel Aviv University. SDAC Research Paper No:8.
U.S. Geological Survey. (2010). Assessment of Undiscovered Oil and Gas Resources of the Levant Basin Province, Eastern Mediterranean. Fact Sheet 2010-3014.
Vogler, S. & Thompson, E.V. (2015). Gas Discoveries in the Eastern Mediterranean: Implications for Regional Maritime Security. GMF Policy Brief. https://www.gmfus.org/file/4519/download (22.09.2020).
Yaycı, C. (2012). Doğu Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu ve Türkiye. Bilge Strateji, 4 (6), 1-70.
Yaycı, C. (2020). Türkiye-Libya Arasında İmzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Anlaşması’nın Sonuç ve Etkileri. Kriter, 4(42), 34-27.
Yıldız, D. & Yaşar, D. Doğu Akdeniz’de Küresel Satranç. Truva Yayınları. İstanbul.