TÜRK UYGARLIĞINA GİRİŞ: MEVCUT VE YENİ PARADİGMALAR

Günümüzde Türk Düşünce Sisteminin çekirdeği saydığımız Türk Uygarlığının felsefi bağlamda değerlendirilmesi çok önemlidir. Çünkü tarih denilen ne varsa felsefi anlamda esasen mitoloji ile dini ve milli değerlerin bütünüdür. Bu anlamda Türk Uygarlığının tarihini de ele alırken öncelikle mit, din ve milli değerler dikkate alınmalıdır. Bazı büyük milletler kendi tarihlerinde mitolojik tarihe ya da dini tarihe bol bol yer verdikleri halde, diğerleri aynı şeyi yaptığında bunu kabul etmezler. Buradan da anlaşılıyor ki, dünyada sadece sözü geçen milletlerin, aynı zamanda büyük ulusların bakiyelerinde yer alanların miti de, dini de, ilmi de ve kültürü de hiçbir fark olmadan tarihtir. Bu ise şu anlama gelmektedir ki, mitin tarihe tarih bilimine, dinin tarihe tarih bilimine, milli olayların tarihe tarih bilimine dönüşmesi süreci büyük ulusların ortaya koyduğu güçlü iradesiyle belirgin hale gelir. Bu anlamda geçmişe bakışta önemli meselelerden biri dini, mitolojik görüşün bilimsel tarihe ve bilimsel tarihin de din ve mitolojik tarihe etkisi ile bağlılığıdır. Son yüzyıllarda Batı'dan örnek alarak bu işe başlayan Türk aydınları tarih yazarken dini ve mitoloji tarihini bilimsel tarihle uzlaştırmakta başarılı olamadılar. Öyle ki, Avrupalılar dini ve mitolojik bilimsel tarihin içinde erittikleri, ona bütünleştirici felsefi anlamda "Avrupa", ya da "Batı" anlamı verdikleri halde, Türk tarihi ise daha çok dinselleşti ve mitleşti. Çünkü Türkler Avrupalılar gibi mitolojik ve dini tarihi bilimsel-felsefi anlamda bütünleştiren "Batı" ve "Avrupa" bütünleştiricisi gibi, "Doğu" ve "Asya" anlamından istifade edemediler. Çünkü Hıristiyanlığı ifade eden "Batı"dan ve "Avrupa"dan farklı olarak "Doğu" ve "Asya" daha geniş bir kavramdır. Bu anlamda Türkler mitolojik ve dini tarihi bilimsel tarih adı altında milli tarih anlamında "Doğu" ve "Asya" çerçevesine yerleştiremediler.

Anahtar Kelimeler:

Batı uygarlığı, Doğu uygarlığı, Türk felsefesi, din uygarlığı, milli uygarlık, yeni Türk felsefesi, Türk uygarlığı

INTRODUCTION TO TURKISH CIVILIZATION: CURRENT AND NEW PARADIGMS

It is very important to evaluate the Turkish Thought System in terms of the philosophy of Turkish Civilization which we regard as the core. Because what is called history is essentially the generality of mythological, religious and national values in a philosophical sense. In this sense, myth, religion and national values should be taken into consideration when considering the history of Turkish Civilization. True, some great nations give plenty of space to mythological or religious history in their history, but others do not accept it when they do the same. It is understood that the myth, religion, science, and culture of the mentioned nations in the world, as well as those under the armchairs of these "great" nations, are history without any difference. This means that the process of transforming the mith into history-history science, religion into history-history science, and national events into history-history science is examined by the "great" will of the "great" nations. In this sense, one of the important issues in the past glance is related to the influence of religion, mythological view on scientific history, or on the impact of scientific history on religion and mythological history. The Turkish intellectuals who started this business by taking examples from the West in the last centuries did not succeed in reconciling the history of religion and milfology with scientific history. So much so that even though Europeans melted in religious and mythological scientific history and gave it the meaning of "Europe" or "West" in a generalizing philosophical sense, Turkish history became more religious and mythical. Because the Turks, like the Europeans, could not benefit from the meaning of "East" and "Asia" like the "West" and "Europe" umbrella, which unified mythological and religious history in a scientific-philosophical sense. Because, unlike "West" and "Europe", which expresses Christianity, "East" and "Asia" are a broader concept. In this sense, Turks could not place mythological and religious history within the framework of "East" and "Asia" in the sense of national history under the name of scientific history.

Keywords:

Western Civilization, Eastern Civilization, Turkish Philosophy, Religious Civilization, National Cohesion, New Turkish Philosophy, Turkish Civilization,

PDF

___

1. Qədim Şərq ədəbiyyatı müntəxəbatı. Bakı, «Şərq-Qərb», 2007
2. Köprülü Mehmet Fuad. Türk edebiyatı tarihi. Ötüken yay, İstanbul 1986
3. Cevizoğlu H. Coğrafiyadan tarihe. Türk tarihi içinde Anadolu. İstanbul, TSAEM,1991
4. Turan O. Türk cihan hakimiyeti mefkuresi tarihi. İstanbul, Boğaziçi yay., 1995
5. Ağasıoğlu F. Azərbaycan Türklərinin İslamaqədər tarixi. I Bitik: Tarixi qaynaqlar. Bakı, “Ağrıdağ”, 2014
6. Firdovsi Ə. Şahnamə. Bakı, «Öndər», 2004
7. Xaqani Şirvani. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Lider”, 2004
8. Gəncəvi N. Xosrov və Şirin. Bakı, “Lider”, 2004
9. Gəncəvi N. İskəndərnamə. Bakı, “Lider”, 2004
10. Гумилев Л. Гeoграфия этносa в истoрический пeриoд. –Л.: 1990. с.236.
11. Bartold V.V. Müsəlman dünyası tarixində xəzəryanı bölgələrin yeri. B.: Elm, 1999
12. Тойнви А.Дж. Постижение истории. Москва, «Айрис-Прессо», 2003
13. Çörçvörd Ceyms. Batık Kita Munun çocukları. Çevrəni Ercan Arısoy, İzmir, 2008
14. Namazov Qara. C.Çörçvördun tarixi kəşfləri. Bakı, Elm, 2010
15. Mədətoğlu Aydın. Türklər (tarixi oçerk). Bakı, “E.L.” NPŞ MMC, 2012
16. Elçibəy Əbülfəz. Bütöv Azərbaycan yolunda., Bakı, “Nurlar”, 2004
17. Azərbaycan tarixi (uzaq keçmişdən 1870-ci ilə qədər). Bakı, «Çıraq», 2009
18. İsmayılov M.Ə. Azərbaycan tarixi. Bakı, 1993
19. Toğan Zeki Velidi. Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul, Enderun, 1981
20. Zəhtabi M.T. İran Türklərinin qədim tarixi. Bakı, “Şəms”, 2010
21. Bibileyskiy Ensiklopediçeskiy Slovar. Toronto, 1989
22. Muhametdinov R. Türk Dünyası ve Dünya Görüşü. Türk Yurdu dergisi, nisan 2015, s. 332
23. Taberi. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, II cild. İstanbul, MEB yayınları, 1991
24. Adcı M. Türk və dünya: munis tariximiz. Bakı, «BSU», 2006
25. Freud S. Musa ve Tektanrılı din (üç inceleme). İstanbul, Say yayınları, 2012
26. Cəfərsoy İ. İber və Hay folklorunda türk mifik təfəkkürünün izləri. Bakı, “Xəzər univer.,”, 2006
27. Çəmənzəminli Yusif Vəzir. Əsərləri. 3 cilddə. II cild. Bakı, «Avrasiya Press, 2005
28. Azərbaycan folkloru. Bakı, Şərq-Qərb, 2005
29. Əsatirlər, əfsanə və rəvayətlər. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005
30. Tanrıkulu Murat. Oğuz Kağan destanında geçen etnonimler ve yer adları/ Çağdaş bilimler işiğında Oğuz Kağan destanı. Ankara, Kripto, 2014
31. Kaşğarlı Mahmud. Divanü Luğat-İt Türk. Konya, Egitim Kitabevi, 2012
32. Karatay Osman. Oğuz Hanın kimliği ve tarihi kişiliği üzerine// Çağdaş bilimler işiğında Oğuz Kağan destanı. Ankara, Kripto, 2014
33. Ağasıoğlu F. Azərbaycan Türklərinin İslamaqədər tarixi. III Bitik: Azərbaycanda qurulan qədim dövlətlər. Bakı, “Ağrıdağ”, 2014
34. Əndəlib. Oğuznamə. Bakı, “Ulu”, 2010
35. Ağasıoğlu F. Azər xalqı. Bakı, 2000
36. Ağasıoğlu F. Azərbaycan Türklərinin İslamaqədər tarixi. II Bitik: Tarixi coğrafiya. Bakı, “Ağrıdağ”, 2014
37. Hüseynzadə Əli bəy. Türklər kimdir və kimlərdən ibarətdir. Bakı, Mütərcim, 1997
38. Süleymenov Oljas. Az-Ya. Bakı, Şərq-Qərb, 2007