KIPÇAK TÜRKÇESİ SÖZ VARLIĞINDA SİNONİM KELİMELER

Kıpçak Türkçesi kendi içinde 1. Bozkır Kıpçakçası (Kumanca) (14. yy.), 2. Memlûk Kıpçakçası (14 - 16. yy.), 3. Ermeni Kıpçakçası (16. - 17. yy.) olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu lehçeyle yazılmış eserler özellikle söz varlığı bakımından oldukça zengindir. Sinonim; literatürde eş ve yakın anlamlı anlamdaş, müteradif kelimeler için kullanılan bir terimdir. Tarihî Kıpçak Türkçesinde 16000 küsür kelime bulunmaktadır. Eserlerde geçen kelimelerin sinonim olup olmama bakımından değerlendirilmesi, ortaya konulması, sınıflandırılması ve gösterdiği özelliklerin belirlenmesi konusu üzerine bugüne kadar kapsamlı bir inceleme yapılmamıştır. Bu bildiride Kıpçak Türkçesiyle yazılmış en eski sözlük ve gramer kitaplarından biri olan Kitābü’l-İdrāk lī-Lisāni’l-Etrak’de yer alan eş anlamlı (sinonim) kelimeler incelenerek Kıpçak Türkçesi söz varlığı bağlamında sinonim kelimeler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kıpçak türkçesi, Söz varlığı, Sinonim, Yakın anlamlılık, Kitābü’l-İdrāk lī-Lisāni’l-Etrak (Kİ)

SYNONYMS IN THE KIPCHAK LANGUAGE

Kipchak Turkish is divided into three parts as 1. Steppe Kipchak (Kumanca) (14th century), 2. Mameluke Kipchak (14th-16th century), and 3. Armenian Kipchak (16th-17th century). The works written in this dialect are especially rich in vocabulary. Synonymous; is a term used in the literature for synonym and close meanings. There are more than 16000 words in Historical Kipchak Turkish. To date, no comprehensive examination has been conducted on the evaluation, presentation, classification and determination of the features of the words in terms of whether they are synonymous or not. In this notification, synonym words in the context of Kipchak Turkish vocabulary are examined.

Keywords:

Kipchak Turkish, Vocabulary, Synonym, Close Meaning, Kitābü’l-İdrāk lī-Lisāni’l-Etrak (Kİ),

PDF

___

1. Özgür, C. Kitâbü’l-hayl, İstanbul: Çantay. 2003.
2. Vardar, B. vd. Dilbilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK. 1980.
3. Korkmaz, Z. Gramer terimleri sözlüğü, Ankara: TDK. 1992.
4. Pilten, Ş. Türkçede eş anlamlılık (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı, Ankara. 2008.
5. Çakıroğlu, E. Azerbaycan dilinin sinonimler lügati adlı sözlüğün Kiril harflerinden Latin harflerine aktarılarak Türkiye Türkçesine çevirisinin yapılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Dili Bilim Dalı, Nevşehir. 2013.
6. Sert, G. (2018). Anlam alanı ve anlam ezgisi açısından eş anlamlı durum sıfatları (derlem tabanlı bir inceleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Eskişehir.
7. Caferoğlu, A. (1931). Kitâb al-idrâk li lisan al atrâk, İstanbul: Evkaf Matbaası (Kİ).
8. Toparlı, R. (2003). Kıpçak Türkçesi sözlüğü. Ankara: TDK.