İKTİDAR VE SANAT BAĞLAMINDA “PORDA” ŞİİRİ ÖRNEĞİ

İnsanoğlu, var olduğu andan itibaren bulunduğu çevreyi anlamlandırma ve yönetme ihtiyacı hissetmiştir. Anlamlandırma ihtiyacı, beraberinde sanat mefhumunu meydana getirirken; yönetme ihtiyacı ise iktidar mefhumunun oluşmasına ve gelişmesine sebep olmuştur. Yüzyıllar boyu her iki kavram da toplumsal yaşam içerisinde üretilmektedir. Her ne kadar sanatın doğrudan toplumu biçimlendirmek gibi bir amacı olmasa da sanat, toplumsal yapının belirleyicilerindendir. Öyle ki iktidarlar sanatı, sahip oldukları ideolojinin bir telkin mecrası olarak görürler. Bu yüzden edebî eser ve yaratıcısı gerek kültürel gerekse de ideolojik olarak toplumu biçimlendirme görevi de üstlenir. İktidarın oluşturmak istediği sanat kanonun aksinde eser veren sanatçı ise yaptırıma maruz kalabilmektedir. Bu çerçeve doğrultusunda çalışmada Cahit Saffet Irgat’ın “Porda” şiiri örneği üzerinden dönemin iktidarının sanata yaklaşımı ve iktidarın sanat anlayışının aksinde eser veren sanatçıya yönelik yaptırımları ortaya konmaya çalışılmıştır.

The Poem “Porda” in the Context of the Relationship Between Rulership and Art

Human beings have felt the need to make sense of and govern their environment from the moment they exist. The need to make sense brings about the concept of art; the need to govern has led to the formation and development of the concept of power. Both concepts have been produced in social life for centuries. Although art does not aim to directly shape society, it is one of the determinants of social structure. Thus, the powers that be see art as an indoctrination medium of their ideology. Therefore, the literary work and its creator also take on the duty of shaping the society both culturally and ideologically. The artist who creates work in contrast to the canon the government wants to form can be subject to sanction. In line with this framework, this study will try to analyze the approach of the power that be to art at the time and the sanctions against the artist who works on the contrary to the understanding of art of power that be through the example of Cahit Saffet Irgat's poem “Porda”.

PDF

___

[İsimsiz], (18 Ocak 1940), “Eski Nesle Açık Mektup”, Servetifünun-Uyanış, S. 2265, s.129.
AKAL, Cemal Bali (2012), İktidarın Üç Yüzü, Dost Yayınları, Ankara.
ALTHUSSER, Louis (1995), İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Çev. Yusuf Alp ve Mahmut Özışık, İletişim Yayınları, İstanbul.
ALTINKAYNAK, Hikmet (1977). Edebiyatımızda 1940 Kuşağı, Yaylacık Bas., İstanbul.
ARSAN Esra-ÇOBAN Savaş (2014), Medya ve İktidar (Hegemonya-Statüko- Direniş), Doğa Basın Yayın, İstanbul.
BEZİRCİ, Asım (1997), Temele Gül Dikenler, Evrensel Basım Yay., İstanbul.
BUTLER, Judith (2014), Cinsiyet Belası, Çev. Başak Ertür, Metis Yay., İstanbul.
CEVİZCİ, Ahmet (2000), Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul.
CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ, Fon Kodu: 490.1.0.0. Yer No:1348.479.1, s.238.
CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ, Fon Kodu: 490.1.0.0. Yer No:1348.479.1, s.244.
CUMHURBAŞKANLIĞI DEVLET ARŞİVLERİ, Fon Kodu: 490.1.0.0. Yer No:1348.479.1, s.247.
ÇETİN, Halis (2002), “Totalitarizm: İdeolojik Kökenleri ve Toplumsal İnşa Araçları”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 26, S. 1, s. 15-43.
DOĞAN, Erdal (1997), Edebiyatımızda Dergiler, Bağlam Yay., İstanbul.
DOĞAN, Mehmet (2001), Büyük Türkçe Sözlük, Vadi Yay., Ankara.
ECO, Umberto (2014), Günlük Yaşamdan Sanata, Çev. Kemal Atakat, Can Sanat Yay., İstanbul.
EAGLETON, Terry (2001), İdeoloji, Çev. Muttalip Özcan, Ayrıntı Yay., İstanbul.
ERDEN, Aysu (2004), “Toplumsal Yaşamda Sosyo-Politik Kurmacanın Yeri: Başkaldırının Şiirselliği Üzerine,” Hece Özel Sayısı (Hayat, Edebiyat, Siyaset), S. (90/91/92), s. 111-115.
EROĞLU, Zehra D. (2012), “Gavsi Halid Ozansoy ve Edebiyatta Kaldırılan Kazan: 1940 Tasfiye Hareketi”, Turkish Studies, (7/4), s.1281-1311.
GÜNGÖR, Süleyman (2001), “Althusser’de İdeoloji Kavramı”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.2, s.221-231.
GÜVEN, Ferid Celâl (Mart 1939), “Halkevleri ve Güzel Sanatlar”, Ülkü, S. 73, s. 13.
HEGEL, G. W. F (1986), Tinin Görüngübilimi, Çev. Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul.
HEYWOOD, Andrew (2019), Siyasi İdeolojiler, Çev. Levent Göker, BB101 Yayınları, Ankara.
HİLAV, Selahattin (2008), Edebiyat Yazıları, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
IRGAT, Saffet Cahit (26 Eylül 1940), “Porda”, Servetifünun-Uyanış, S. 2301, s.235.
KAPANİ, M. (1978). Politika Bilimine Giriş, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., Ankara.
KAZANCI, Metin (2002), “Althusser, İdeoloji ve İletişimin Dayanılmaz Ağırlığı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 57, S. 1, s. 55-87.
KÖRÜKÇÜ Muhtar M. (1936), “Ankara Sanatı”, Yücel Dergisi, S. 19, s.1.
LACAN, Jacques (2017), Baba-nın-Adları, Çev. Murat Erşen, MonoKL Yay., İstanbul.
LÜLECİ, Yalçın (2015), Tek Parti Döneminde İktidar ve Sanat, İskenderiye Kitap, İstanbul.
McGOWAN, Todd (2018), Sahip Olmadığımız Şeyin Keyfini Sürmek, Çev. Kemal Güleç, İmge Kit., Ankara.
MILLS, Sara (2003), Söylem ve İdeoloji, Haz. Barış Çoban-Zeynep Özarslan, Su Yay., Ankara.
NESİMİ, Abidin (2008), Yıllar İçinde, Nöbetçi Yay., İstanbul.
OKTAY, A. (1982), Yazın-İletişim-İdeoloji, Adam Yay., İstanbul.
OZANSOY, Halit Fahri (29 Ağustos 1968), “Porda” Şiirinin Macerası Ve Yeni Şiir Kitapları”, Tercüman, s. 27.
ÖZBEK, Sinan (2003), İdeoloji Kuramları, Bulut Yay., İstanbul.
ÖZTEKİN, Ali (2001), Siyaset Bilimine Giriş, Siyasal Kitabevi, Antalya.
PHILLIPS, Adam (2017), Hep Vaat Hep Vaat, Çev. Burak Aydar, Metis Yay., İstanbul.
SUCU, İpek (2012), “Althusser’in Gözünden İdeoloji ve İdeolojinin Bir Taşıyıcısı Olarak Yeni Medya”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, S. 7(3), s. 31-32.
TOKGÖZ, Ahmet İhsan (6 Kânunıevvel 1928), “Artık Gözüm Arkada Kalmaz”, Servetifünun-Uyanış, C. 65, S. 1686, s. 1.
TOPKAYA, Arslan (2007), “İdeoloji Kavramının Tarihsel Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, s. 163-180.
TOSUN, Necip (2004), “Siyasi Partilerin Kültür Sanat Programları ve İcraatları”, Hece Özel Sayısı (Hayat-Edebiyat-Siyaset), S. (90-91-92), s. 570- 577.