AYTEN EROL GÖRÜR, AHMET ALPER BABALIK, Koray SÖNMEZ, Nilüfer SERİN

Isparta-Darıderesi Havzası topraklarında erozyona duyarlılığın arazi kullanım şekillerine bağlı değişimi

Bu çalışma Antalya havzasının Isparta sınırları içerisinde yer alan Darıderesi havzasında yürütülmüştür. Havza alanının çıkışında sulama amaçlı bir baraj yapımı devam etmektedir. Bu nedenle, havzanın erozyon sorunları bakımından değerlendirilmesi zorunluluk halini almıştır. Bu gereksinimden hareketle planlanan çalışmada, Darıderesi havzasındaki toprakların erozyona karşı gösterdiği direncin, bazı erozyona duyarlılık indeksleri kullanılarak, arazi kullanım durumuna bağlı değişimleri karşılaştırılmıştır. Elde edilen veriler, araştırma alanı topraklarının erozyona duyarlılığının orman topraklarında daha az olduğunu ancak bu oranların sabit değerleri aştığını göstermektedir. Sonuç olarak, araştırma alanı toprakları erozyona duyarlıdır. Bu durum, baraj rezervuarının sediment taşınımı tehlikesi altında olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, havzadaki orman alanları korunmalı ve havzada hidrolojik boyutlu planlar yapılmalı ve uygulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

erozyona duyarlılık, Isparta, havzalar, Türkiye, barajlar, erozyon, erozyon kontrolü, ormanlar, sulama, alan kullanım planlaması, toprak korunması, Antalya

Erodibility changes related to the land use types of Isparta-darıderesi watershed soils

This study was conducted in Darıderesi watershed which is located in Antalya watershed and is within border of Isparta province. In this area a dam aiming irrigation has being constructed. Since watershed is important for water production, it is necessary to determine erosion problems of watershed for future of the watershed. Thus, study considering this point was designed and resistance of soil in Darıderesi watershed to erosion was compared by using erosion sensitivity index depending on land use. The results showed that sensitivity of soil to erosion in the study area was at minimum in forested area, however these ratios exceeded fixed percentage. As a result, soils of study area are sensitive to erosion. This shows that dam reservoir is under threat of sediment deposition. For this reason forest area should be preserved and hydrological plans should be accomplished and applied in the watershed area.

Keywords:

erodibility, Isparta, watersheds, Turkey, dams, erosion, erosion control, forests, irrigation, land use planning, soil conservation, Antalya,

PDF

___

Balcı, A. N., 1964. Physical, Chemical and Hydrological Properties of Certain Western Washington

Forest Floor Types, Thesis (Ph.D.) Dissertation, University of Washington, Seattle-Washington, USA.

Balcı, A. N., 1974. Effect of Soil Moisture at Sampling Time on Soil Bulk Density and It’s Hydrologic Significance, EOS, Transaction, AGU, Volume 56, Nr.12, December.

Balcı, A. N., 1996. Toprak Koruması, İ.Ü. Orman Fakültesi, Havza Amenajmanı Dalı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 439, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, İstanbul.

Çevik, B., 1999. Toprak ve Su Koruma Mühendisliği, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Ders Kitapları Yayın No. A-71, Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana.

Doğan, O., Denli, Ö, 1999. Türkiye’nin Yağış-Kuraklık-Erozyon İndisleri ve Kurak Dönemleri, Genel Yayın No: 215, Teknik Yayın No: 60, Syf: 6, Ankara.

Erol, A., 2004. Gümüşhane İli Köse Deresi Yağış Havzasında Toprak Oluşum Faktörlerinin Hidro- Fiziksel Toprak Özellikleri Üzerindeki Etkisi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul.

Gülçur, F., 1974. Toprağın Fiziksel ve Kimyasal Analiz Metodları, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No. 201, Kutulmuş Matbaası, İstanbul.

Hızal, A., Şengönül, K., Efe, A., Utku, M., 1992. Sığırcı Deresi Havzasında Erozyon Olgusu ve Bunun Manyas-Kuşgölünün Kirlenmesi Üzerine Etkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi Araştırma ve

Uygulama Merkezi, (ORARUM) Proje No: 1990/004, İ.Ü. Orman Fakültesi, İstanbul. Irmak, A., 1968. Toprak İlmi, İ.Ü. Yayın No: 1268, Orman Fakültesi Yayın No: 121, Becid Basımevi, İstanbul.

Kalıpsız, A., 1994. İstatistik Yöntemler, Üniversite Yayın No: 3835, Fakülte No: 427, ISBN 975-404- 368-x, Syf. 159-160, İstanbul.

Karagül, R., 1999. Trabzon-Söğütlüdere Havzasında Farklı Arazi Kullanım Şekilleri Altındaki Toprakların Bazı Özellikleri ve Erozyon Eğilimlerinin Araştırılması, Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23 (1999) 53-68.

KHGM, 1994. Isparta İli Arazi Varlığı, T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İl Rapor No: 32, Ankara.

Kırda, C., Sarıyev, A., 2002. Toprak Fiziği, Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitapları Yayın No. A-79, Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana.

Lal, R., 1988. Soil Erosion Research Methods, Soil and Water Conservation Society, ISBN 0-935734- 18-X, St. Lucie, USA.

MGM, 2005. Isparta Meteoroloji İstasyonu İklim Verileri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Araştırma ve Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, Ankara. MGM, 2009. Türkiye’de Erozyon Oluşturma Gücünü Gösteren Yağış İndislerinin Belirlenmesi, Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Resmi Sitesi (http://www.meteor.gov.tr/2006/zirai/files/yagisindis.pdf), Erişim: 18 Şubat 2009

Morgan, R. P. C., 1985, Soil Erosion and Conservation, John Willey and Sons Inc., New York.

Okatan, A., Yüksel, A., Reis, M., 2000. Kahramanmaraş-Ayvalı Barajı Kızıldere Yağış Havzasında Toprakların Erozyon Eğilim Değerlerinin Hidrofiziksel Toprak Özelliklerine Bağlı Olarak Değişimi, Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, 28-42.

Özhan, S., Hızal, A., Gökbulak, F., Serengil, Y., 2008. Ormancılık ve Su Üretimi İlişkisi, Baraj Havzalarında Ormancılık I. Ulusal Sempozyumu, 29-30 Nisan 2008, 57-75, Kahramanmaraş.

Özyuvacı, N., 1976. Arnavutköy Deresi Yağış Havzasında Hidrolojik Durumu Etkileyen Bazı Bitki- Toprak- Su İlişkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi Ormancılık Coğrafyası ve Yakın Şark Ormancılığı

Kürsüsü, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 221, Kutulmuş Matbaası, İstanbul.

Özyuvacı, N., 1978. Kocaeli Yarımadası Topraklarında Erozyon Eğiliminin Hidrolojik Toprak Özelliklerine Bağlı Olarak Değişimi, İ.Ü. Orman Fakültesi Ormancılık Coğrafyası ve Yakın Şark Ormancılığı Kürsüsü, Doçentlik Tezi, İstanbul.

Özyuvacı, N., 1999. Meteoroloji ve Klimatoloji, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, Rektörlük No: 4196,

Fakülte No: 460, ISMN: 975-404-544-5, İstanbul. Piper, C.S., 1950. Soil and Plant Analysis. Interscience Publishers Inc., New York.

Schachtschable, P., Blume, H. P., Brummer, G., Hartge, K. H., Schwertmann, U., Özbek, H., Gök, M., Kaptan, H., 1993. Toprak Bilimi, Çukurova Üniversitesi Yayınları No: 135, 12. Baskı, Adana.

Sönmez, K., 1994. Toprak Koruma, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 169, Erzurum.

Sönmez, K., Özdemir, N., 1988. Iğdır Ovası Yüzey Topraklarının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri İle Strüktürel Dayanıklılık Ölçütleri Arasındaki İlişkiler, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ziraat Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1-4, 155-163.

Wischmeier, I. H., Smith, D. D., 1978. Predicting Rainfall Erosion Losses-Aguide to Conservation Planning, United States Department of Agriculture, Agriculture Handbook Number 537, Washington, D.C., 20402.