İçin edatının standart dışı kullanımı

Tek başlarına herhangi bir anlamı olmayan ancak cümlede bulunduğuyer itibariyle bir anlam kazanan edatlar Türkçede genel olarak isimsoylu kelime türleriyle birlikte kullanılır. İsimlerden sonra gelerekonları fiile ya da cümledeki başka herhangi bir öğeye bağlamagörevini üstlenmişlerdir. Ancak bu noktada bazı istisnai durumlarmevcuttur. Diye edatı bu isim soylu kelimelerin dışında çekimlifiillerden sonra da gelerek bir tür aktarım cümlelerini ana fiilebağlama vazifesini taşır. Gibi edatının ise sıfat-fiillere gelmiş olduğukabul edilir. Ancak bu çalışmayla edatların da isim soylu kelimetürlerinin haricinde çekimli fiillere gelebileceğine dair bir örnekortaya konulmaktadır. Bu çalışmada için edatının kökeni hakkındaortaya atılmış görüşler verilmiş ve tarihî lehçelerden günümüzTürkiye Türkçesine kadar kullanım şekilleri konusunda genel kabulgörmüş bilgiler aktarılmıştır. Bunların dışında KarahanlıTürkçesinden başlayarak Modern Türkiye Türkçesine kadar, edatınüçüncü şahıs emir kipiyle birlikte kullanımı ilk kez bu çalışmaylatespit edilmiş ve değerlendirilmiştir. Bu kullanım şeklinin sebebitartışılmış emir kipinin anlatımı keskinleştirici, ifadeyi vurgulayıcıözelliği üzerinde durulmuştur.

Non-standart using of için postposition

Postpositions, which do not have a meaning on their own but gain ameaning by virtue of the place they occupy in the sentence, areusually used together with verbal nouns in Turkish. They follownouns and assume the task of linking them to a verb or anotherelement in the sentence. However, there are some exceptions. Thepostposition Diye comes, apart from these verbal nouns, afterconjugated verbs and fulfils the task of linking reported sentences tothe main verb. On the other hand, the postposition Gibi is thought tocome after participles. However, in this study, an example ispresented to show that postpositions can come after conjugated verbsapart from verbal nouns. This study provides views about the originsof the postposition için and recounts generally agreed-uponinformation about its use from historical dialects to Turkish ofTurkey. Apart from these, from the Karahanlı Turkish to modernTurkey Turkish the use of the postposition with the third personimperative form was identified and assessed for the first time in thisstudy. The reasons for this form of use were discussed and the aspectof the imperative that sharpens and emphasizes expression wasstressed.

PDF

___

ARSLAN-EROL Hülya (2008); Bozoğlan (Yûsuf Bég-Ahmed Bég) Destanı, İnceleme, Metin ve Dizin, Akçağ Yay., Ankara.
ATA, Aysu (1997); aırarül-Enbiyā (Peygamber Kıssaları) I Giriş-Metin- Tıpkıbasım, (II Dizin), TDK Yay., Ankara.
ATA, Aysu (2004); Türkçe İlk Kuran Tercümesi (Rylands Nüshası) Karahanlı Türkçesi (Giriş-Metin-Notlar-Dizin), TDK Yay., Ankara.
ATALAY, Besim (1998a); Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi C. 1, 4. bsk., TDK Yay., Ankara.
ATALAY, Besim (1998b); Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi C. 2, 4. bsk., TDK Yay., Ankara.
ATALAY, Besim (1999); Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi C. 3, 4. bsk., TDK Yay., Ankara
ÇEKİÇ, Harun (2011); Hulâsatüş-Şurûh Adlı Mesnevi Şerhinin 6. Cildinin 1-95 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi, Dan.: Doç. Dr. Yusuf ÇETİNDAĞ (Fatih Ün., SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
DANKOFF, Robert-Seyit Ali KAHRAMAN-Yücel DAĞLI (2006); Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, 1. Kitap, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 304 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu Dizini, YKY, İstanbul.
DENY, Jean (2012); Türk Dil Bilgisi, Çev.: Ali Ulvi Elöve, Uyarlayan: Ahmet Benzer, Kabalcı Yay., İstanbul.
EDİSKUN, Haydar (1985); Türk Dil Bilgisi, Remzi Kitabevi, İstanbul. EKER, Süer (2011); Çağdaş Türk Dili, 7. bsk., Grafiker Yay., Ankara.
EKŞİOĞLU, Serap (2012); Kadı Hüseyin Ispartavî, Manzûme-i Akâid (Tenkitli Metin-Dil İncelmesi-Gramatikal Dizin, Dan.: Doç. Dr. Hasan Ali Esir, (Recep Tayyip Erdoğan Ün., SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Rize.
ERGİN, Muharrem (t.y.) Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul.
GENCAN, Tahir Nejat (1979); Dilbilgisi, Gözden geçirilmiş IV. Baskı. TDK Yay., Ankara.
GÜLER TÜMKAYA, Nursel (2009); Tefsirül-Kuran (40b-80a) Giriş- Metin-Dizin-Tıpkıbasım, Dan.: Doç. Dr. Tanju Oral Seyhan, (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, SBE, Eski Türk Dili Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
HACIEMİNOĞLU, Necmettin (1992); Türk Dilinde Edatlar, MEB Yay., İstanbul.
ISPARTA, Selvet (2006); 17. Yüzyılda Yazılmış Mensur Şehnâme Tercümesi (291a-320b), Dan: Prof. Dr. Ahmet Topaloğlu, (Marmara Ün. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
JAFAROVA, İlhama (2010); Firdevsî-i Rûmînin Süleyman-nâme-i Kebîri (63. Cilt), İnceleme-Metin-Dizin, Dan.: Prof. Dr. Gülden Sağol Yüksekkaya, (Marmara Ün. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
KARAGÖZ, Ali (2013); Narûe Es-Silâeînin Umdetül-oisâb Adlı Eseri (89b-179a) (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Dan.: Doç. Dr. Mustafa Toker, (Selçuk Üniversitesi, SBE, Türk Dili Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
KARASOY, Yakup-YAVUZ, Orhan (2010); Âşık Ömer Divanı, Konya. KIRAN, Zeynel-Ayşe (Eziler) KIRAN (2010); Dilbilime Giriş (Dilbilgisinden Dilbilime), Seçkin Yay., İstanbul.
KOL, Kevser (2007); Gurerül-Ahbâr (İnceleme-Metin-Dizin), Dan: Yrd. Doç. Dr. Burhan Paçacıoğlu, (Cumhuriyet Ün. SBE, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sivas
KORKMAZ, Türkan (2013); Hikâyet-i Hâce Saîd, (İnceleme-Metin-Dizin- Tıpkıbasım), Dan.: Prof. Dr. Gülden Sağol Yüksekkaya, (Marmara Ün. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
KORKMAZ, Zeynep (1995); uçun ~üçün~için vb. Edatların Yapısı Üzerine, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. 1, s. 94-97, TDK Yay., Ankara. KORKMAZ, Zeynep (2009); Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi- , 3. bsk., TDK Yay., Ankara.
KUNUL, Bahar (2010); Belġrādlı Kenānın Baytarnāmesi (Metin- İnceleme-Sözlük), Dan.: Prof. Dr. Yakup Karasoy, (Selçuk Ün., SBE, Türk Dili Bilim Dalı, Yayımlanmaış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
Lİ, Yong-Sŏng (2004); Türk Dillerinde Sontakılar, Kebikeç Yay., İstanbul. ORUÇ, Birsel (1994); Oğuz Grubunda Edatlar, Dan.: Prof. Dr. Kemal Eraslan, (İstanbul Ün. SBE, Yeni Türk Dili Anabilim dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
ÖNER, Mustafa (2011) ; -mATI Gerundiyumu Hakkında, Türkçe Yazıları, Kesit Yay., İstanbul, s. 67-75.
ÖZKAN, Abdurrahman (2009); Meeekkül-İlim vel-Ulemā (Giriş- İnceleme-Metin-Dizinler-Tıpkıbasım, Fakülte Yayınevi, Isparta.
ŞAHİN, Fatih (2010); Ahmedî, Dâstân-ı Hazret-i Yûsuf (İnceleme-Metin- Sözlük), Dan.: Prof. Dr. Kâzım Köktekin, (Atatürk Üniversitesi, SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
ŞAHİN, Oğuzhan (2005); Mecmua-i Münşeat, TDK Ktp. A. 363/1, (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım), Dan.: Doç. Dr. Atabey Kılıç, (Erciyes Ün. SBE Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri.
TİKEN, Kâmil (2004); Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf-fiiller, TDK Yay., Ankara.
TUĞUZ, Zeliha (2013); Türkçede Emir ve İstek Kipinin Tarihsel Gelişimi ve Eş zamanlı Görünümü, Dan.: Yrd. Doç. Dr. Ali Tan, (Mersin Ün. SBE, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin.
YAZIR, Elmalılı M. Hamdi (t.y.a.); Hak Dini Kuran Dili, C. 2, Sadeleştirenler: Prof. Dr. İsmail Karaçam, Yrd. Doç. Dr: Emin Işık, Br. Nusrettin Bolelli, AbdullahYücel, Zehraveyn Yay., İstanbul.
YAZIR, Elmalılı M. Hamdi (t.y.b.); Hak Dini Kuran Dili, C. 5, Sadeleştirenler: Prof. Dr. İsmail Karaçam, Yrd. Doç. Dr: Emin Işık, Br. Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel Zehraveyn Yay., İstanbul.
YAZIR, Elmalılı M. Hamdi (t.y.c.); Hak Dini Kuran Dili, C. 6, Sadeleştirenler: Prof. Dr. İsmail Karaçam, Yrd. Doç. Dr: Emin Işık, Br. Nusrettin Bolelli, Abdullah Yücel, Zehraveyn Yay., İstanbul.
YÜCE, Nuri (1993); Mukaddimetül-Edeb, vvārizm Türkçesi ile Tercümeli Şuşter Nüshası, Giriş-Dil Özellikleri-Metin-İndeks, TDK yay., Ankara.
[CH 19/2b] Cerîde-i Havâdis, Numero 19 fî Z (Zilhicce) gurre sene 1256 (1840)
[CH 507/3a] Cerîde-i Havâdis, Numero 507 fî M (Muharrem) 16 Çehârşenbe sene 1267 (1850)
[CH 508/4a] Cerîde-i Havâdis, Numero 508 fî M (Muharrem) 24 Pencşenbe sene1267 (1850)
[TTS] Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü C III E-İ (1967), TDK Yay., Ankara.