Engellilerde Sosyal Dışlanma Ölçeğinin (ESDÖ) Geliştirilmesi:Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması

Engellilik alanında çok çeşitli sorunlar bulunmaktadır. Her engelli birey kendi koşulları ölçüsünde bu sorunlarla yüz yüze gelmektedir. Bu sorunların birçoğunu kapsayan bir olgu olan sosyal dışlanma, engellilerin yaşadıkları sorunların boyut ve etkilerini anlamak hususunda oldukça önem arz etmektedir. Bu nedenle engelli bireylerin yaşadıkları sosyal dışlanma sorununun anlaşılması, onlara sunulacak formel ya da enformel destek ve hizmetlerin daha etkin yürütülmesini sağlamaya katkı sunacaktır. Bu doğrultuda, engellilerin yaşadıkları sosyal dışlanmanın tespit edilebilmesi için "Engellilerde Sosyal Dışlanma Ölçeği”nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma için Bingöl Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Başkanlığına başvurulmuş ve 14.01.2020 tarih ve E.1101 sayılı karar ile uygulanma konusunda onay alınmıştır.Çalışmaya 546 engelli birey dahil edilmiştir. Geliştirilmesi düşünülen taslak ölçek 50 madde olarak bu engelli bireylerce cevaplanmış ve elde edilen sonuçlar doğrultusunda ölçek, yapısal geçerliliğin belirlenmesi amacıyla açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerine tabi tutulmuştur. Açımlayıcı faktör analizinin sonucunda, yirmi beş maddeden ve toplumsal hayata katılımdan dışlanma, temel hizmetlere erişimden dışlanma ile gelir yoksunluğu ve ekonomik alandan dışlanma olmak üzere üç boyuttan oluşan ölçek elde edilmiştir. Ölçeğin toplam varyans oranı %40,94 olarak tespit edilmiştir. Ölçekteki maddelerin faktör yükleri .40 ile .75 arasında değer almışlardır. Doğrulayıcı faktör analizi neticesinde ölçeğin yeterli uyum indeksideğerleri taşıdığı belirlenmiştir. Ölçeğin alt boyutlarının Cronbach Alpha katsayıları .80, .78 ve .79 olarak tespit edilmiştir. Bu analizler doğrultusunda, Engellilerde Sosyal Dışlanma Ölçeği’nin engellilerin yaşadıkları sosyal dışlanmayı belirlemede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu doğrulanmıştır.

Developingthe Social Exclusion Scale for the Persons with Disabilities (SESPD):Validity and Reliability Study

There are various problems in the field of disability. Each individual with disbailities is faced with these problems in accordance with his own conditions. Social exclusion, which is a phenomenon that covers many of these problems, is very important for understanding the extent and effects of the problems experienced by the disabled. Therefore, understanding the social exclusion problem experienced by people with disabilities will contribute to providing formal or informal support andservices to be provided more effectively. An application was made to the Scientific Research and Publication Ethics Board of Bingöl Universityfor the study and approval was obtained with the decision numbered E.1101 dated 14.01.2020.Accordingly, it was aimed to develop the "Social Exclusion Scale for the Disabled" in order to determine the social exclusion experienced by the disabled. 546 disabled individuals were included in the study. The draft scale, which is planned to be developed, was answered by 50 people with disabilities and the scale was subjected to exploratory and confirmatory factor analyzes in order to determine the structural validity. As a result of the exploratory factor analysis, a scale consisting of twenty-five items with these sub-dimensions: exclusion from participation in social life, exclusion from access to basic services, and income deprivation and exclusion from the economic life. The total variance rate of the scale was determined to be 40.94%. The factor loads of the items in the scale were between .40 and .75. As a result of the confirmatory factor analysis, it was determined that the scale has sufficient fit index values. Cronbach Alpha coefficients of the sub-dimensions of the scale were determined as .80, .78 and .79. In line with these analyzes, it has been confirmed that the Social Exclusion Scale for the Disabled is a valid and reliable measurement tool that canbe used to determine the social exclusion experienced by the disabled.

PDF

___

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu. (1983). T. C. Resmi Gazete, 18059, 24 Mayıs 1983.
Alpar, R. (2013). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Detay Yayıncılık.
Aslan, S. (2016). Sosyal dışlanma bağlamında genç suçluluğu, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aydoğan, R. (2018). Cezaevi sonrası denetimli serbestlik sürecindeki hükümlülerin suç, damga ve sosyal dışlanma bağlamında incelenmesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Balcı, S. (2019). Engellilerin sosyal dışlanma durumu: Araklı örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bayat, B. (2014). "Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “likert” ölçek kurma tekniği". Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16/3, 1-24.
Bayram, N. (2016). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Amos uygulamaları. Ezgi Kitabevi.
Bayram, N., Aytaç, S., Aytaç, M., Sam, N., & Bilgel, N. (2012). "Poverty, social exclusion, and life satisfaction: a study from Turkey". Journal of Poverty, 16(4), 375-391.
Bhalla, A., & Lapeyre, F. (1997). "Social exclusion: Towards an analytical and operational framework". Development And Change, 28(3), 413-433.
Bolger, J., & P. Morago (2016). “Poverty and social exclusion”, in Social Policy for Social Work, Social Care and The Caring Professions (Ed. S. Hothersall & J. Bolger), Routledge, pp. 107- 124.
Bradshaw, J., P. Kemp, S. Baldwin & A. Rowe (2004). The drivers of social exclusion. a review of the literature for the social exclusion unit in the breaking the cycle series, Office of the Deputy Prime Minister.
Bucuka, Y. (2017). Dini sosyalleşme ve sosyal dışlanma ekseninde engellilik (Bingöl ili örneği). Yayımlanmamış doktora lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Burcu, E. (2010). "Engellilik modelleri üzerine". Nevin Güngör Ergan, Esra Burcu, Birsen Şahin (Ed.), Sosyoloji Yazıları 3 (ss: 69-81) içinde. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
Çelik, F. (2019). Bedensel engellilerde sosyal dışlanma ve benlik saygısı ilişkisi: Adıyaman ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Darıyemez, M. (2012). Sosyal dışlanma bağlamında engellilerin çalışma hayatından soyutlanması: Antalya örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
De Haan, A. (1999). Social exclusion: Towards an holistic understanding of deprivation. https://www.researchgate.net/publication/44824462_Social_Exclusion_ Towards_a_ Holistic_ Understanding_of_Deprivation (Erişim Tarihi: 12.03.2020).
De Vellis, R. F. (2014). Ölçek geliştirme: Kuram ve uygulamalar (T. Totan, Çev.). Nobel Yayıncılık.
Devlet İstatistik Enstitüsü (2002). Türkiye Özürlüler Araştırması. DİE.
Dünya Sağlık Örgütü (2011). Dünya Engellilik Raporu. https://static.ohu.edu.tr/uniweb/ media/ portallar/engelsizuniversite/duyurular/1345/diwnu3i5.pdf (Erişim Tarihi: 10.01.2020).
Ergüden, A. D. (2008). Sosyal dışlanma açısından bedensel engelli bireylerin yaşantılarının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Field, A. P. (2009). Discovering statistics using SPSS: And sex and drugs and rock 'n' roll. London: Sage publications.
Jehoel-Gijsbers, G., & Vrooman, C. (2007). Explaining social exclusion a theoretical model tested in the Nederlands. https://www.researchgate.net/publication/236981206_Explaining_Social_ Exclusion_A_Theoretical_Model_Tested_in_The_Netherlands (Erişim Tarihi: 15.01.2020).
Kaner, S., Öğülmüş, S., Büyüköztürk, Ş., & Dökmen, Z. (1997). Toplum özürlülüğü nasıl algılıyor temel araştırması. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Ankara. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/2622/toplum-ozurlulugu-nasil-anliyor-arastirmaprojesi-sonuclari.pdf (Erişim Tarihi: 11.01.2020).
Kayalar, T. (2019). Yoksulluk bağlamında kadınların sosyal dışlanma deneyimleri, Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
Klasen, S. (1998). Social exclusion and children ın OECD countries: some conceptual issues. Erişim Tarihi: 14.03.2020, http://www.oecd.org/edu/school/1856923.pdf (Erişim Tarihi: 10.11.2019).
Krysik, J. L., & Finn, J. (2015). Etkili uygulama için sosyal hizmet araştırması. (E. Erbay, Çev.) Nika Yayıncılık.
Levitas, R., Pantazis, C., Fahmy, E., Gordon, D., Lloyd-Reichling, E., & Patsios, D. (2007). The multi-dimensional analysis of social exclusion. https://dera.ioe.ac.uk/6853/1/ multidimensional.pdf (Erişim Tarihi: 20.02.2020).
Mathieson, J., Popay, J., Enoch, E., Escorel, S., Hernandez, M., Johnston, H., & Rispel, L. (2008). Social exclusion meaning, measurement and experience and links to health ınequalities. http://www.who.int/social_determinants/ media/sekn_ meaning_ measurement_ experience_ 2008.pdf (Erişim Tarihi: 10.01.2020).
Mitchell, D., & Snyder, S. (2003). "The eugenic atlantic: Race, Disability, and the making of an ınternational eugenic science, 1800-1945". Disability & Society, 18 (7), 843-864.
Okur, N., Erbilerdugan, F. (2010). "Sosyal haklar ve özürlüler: özürlülük modelleri bağlamında tarihsel bir değerlendirme". Mesut Gülmez (Ed.). Sosyal Haklar Ulusal Sempozyum Bildirileri, 4-6 Kasım 2010, (ss: 245-263), İstanbul: Petrol-İş. http://www.sosyalhaklar.net/ 2010/bildiri/okur.pdf (Erişim Tarihi: 05.01.2020).
Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2010). Özürlülüğe Dayalı Ayrımcılığın Ölçülmesi Araştırması. ÖZİDA. Percy-Smith, J. (2000). Policy responses to social exclusion: Towards ınclusion?. Mcgraw-Hill Education (UK).
Pierson, J. (2002). Tackling social exclusion. Routledge.
Scharf, T., Phillipson, C., Kingston, P., & Smith, A. E. (2001). "Social exclusion and older people: Exploring the connections". Education And Ageing, 16 (3), 303-320.
Shakespeare, T. (2011). "Sakatlık kuramı: Kilit fikirler, meseleler ve düşünürler". Dikmen Bezmez, Sibel Yardımcı, Yıldırım Şentürk (Ed.), Sakatlık Çalışmaları: Sosyal Bilimlerden Bakmak (ss: 31-60) içinde. Koç Üniversitesi Yayınları.
Silver, H. (1995). "Reconceptualizing social disadvantage: Three paradigms of social exclusion". In Jose B. Fıgueıredo (Eds.), Socıal Exclusion: Rhetoric Reality Responses (pp: 57-80), Geneva: International Labour Organization (International Institute for Labour Studies).
Silver, H. (2007). "Social Exclusion", In George Ritzer (Ed.), Blackwell Encyclopedia Of Sociology (pp:4419-4421). Blackwell Publishing.
Silver, H., & Miller, S., M. (2003). “Social Exclusion: The European Approach to Social Disadvantage”. Indicators, 2(2), pp. 5-21.
Şeker, H., Gençdoğan, B. (2014). Psikolojide ve eğitimde ölçme aracı geliştirme (2. Basım). Nobel Yayıncılık.
Şenol, E. (2010). İşsizliğin sosyal dışlanma üzerindeki etkileri, Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TBMM (2005, güncelleme 2014). Engelliler ve bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanun (Engelliler kanunu). Güncelleme 2014. Kanun Numarası: 5378. Onay Tarihi: 01.07.2005, Resmi Gazete Tebliği: 07.07.2005, Konu: 25868.
Turnbull, A., Turnbull, H. R., Wehmeyer, M. L., & Shogren, K. A. (2020). Exceptional lives: Practice, progress, & dignity in today's schools, 9th Edition, Hoboken, Pearson Education, Inc.
Türkiye İstatistik Kurumu (2010). Özürlülerin sorun ve beklentileri araştırması. TUİK.
Uluocak, Ş., Aslan, C. (2012). Toplum ve engelliler. Çanakkale Kitaplığı.
Yelpaze, İ., Türküm, A., S. (2018). Adaptation and validation of Turkey version of multidimensional attitudes toward persons with disabilities. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 167-187.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ