Doğu Akdeniz Kıyılarında Yapılan Kaçakçılık Faaliyetlerine Yerel Bir Örnek: Alata İskelesi

Doğu Akdeniz’e kıyısı olan Mersin, 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında henüz yeni gelişmeye başlayan bir şehirdir. Uzun kıyı şeridine ve geniş bir hinterlanda sahip olması bir kent olarak Mersin’in ortaya çıkışının ve gelişmesinin en temel tetikleyicilerinden biri olmuştur. Mersin Limanı sahip olduğu iskeleleriyle henüz teknik donanım ve alt yapı açısından yeterli olmasa da konum itibarıyla anılan dönemde Doğu Akdeniz’in en önemli limanlarından birisiydi. Araştırmamızın bu noktada temel problematiği Osmanlı hâkimiyetinde olan Doğu Akdeniz sularında imparatorluğun son dönemlerinde kaçakçılık faaliyetlerinin yerel ölçüde ne şekilde yürütülmeye çalışıldığı üzerine bir değerlendirme yapmaktır. Bu konuda sürecin genel konjonktürü çerçevesinde kaçakçılığı yapılan yasaklı maddeler çoğunlukla kereste ve diğer orman ürünleri, silah ve patlayıcı maddedir. Daha da önemlisi bu yasaklı maddelerle birlikte bu kıyılardan yoğun miktarda insan kaçırıldığı da görülmüştür. Özellikle Ermeni firarilerin bu konudaki belgelerde adı sıklıkla geçmektedir. Bu faaliyetlerin genellikle yabancı bandıralı gemilerle yapılmakla birlikte asıl dikkat çeken hususun bölgedeki yerel halktan bazı kişilerin ve devlete hizmet edenlerin de yasa dışı faaliyetlere ön ayak olmasıydı. Bu durumda incelenen süreçte ortaya çıkan bazı güvenlik açıklarının da bulunduğu noktalar üzerinde durulacaktır. Çalışmanın bu noktada asıl problematiği söz konusu bu süreçte Mersin’in kıyı şeridinde yer alan özellikle de akarsuların denize döküldükleri ağızlardan ve denetimden uzak iskelelerinden biri olan Erdemli’ye bağlı Alata İskelesi hinterlandında yürütülen kaçakçılık faaliyetleri ve merkezin aldığı tüm tedbirlere rağmen bölge halkını da zarara uğratacak şekilde yürütülen ticari faaliyetlerdir. Merkezin tüm bu faaliyetlerden haberdar olma şekli dönemin ruhunu belgelere yansıtırken bölgenin gerek sahil gerek dağlık alanlarında gerçekleştirilen faaliyetler devleti ciddi şekilde zarara uğratmaktadır. Bu gelişmeler çerçevesinde devletin ne gibi önlemler almaya çalıştığı ve ne derece yeterli olduğu da çalışmamız kapsamında değerlendirmeye alınacak konular arasında yer almaktadır.

A Local Example of Smuggling Activities on the Eastern Mediterranean Coasts: Alata Pier

Mersin, which has a coast to the Eastern Mediterranean, was a city that had just started to develop in the late 19th and early 20th centuries. The fact that it has a long coastline and a large hinterland, has been one of the main triggers of the emergence and development of Mersin as a city. Although Mersin Port was not sufficient in terms of technical equipment and infrastructure with its piers, it was one of the most important ports of the Eastern Mediterranean in terms of location. At this point, the main problematic of our research is to make an evaluation on how local smuggling activities were tried to be carried out in the last period of the empire in the Eastern Mediterranean under Ottoman rule. In this regard, the banned substances smuggled within the framework of the general conjuncture of the process are mostly timber and other forest products, weapons and explosives. More importantly, with these banned substances, it has been observed that a large amount of people were kidnapped from these coasts. Especially Armenian fugitives are frequently mentioned in the documents on this subject. Although these activities were generally carried out with foreign flagged ships, the main point was that some local people in the region and those serving the state were also leading to illegal activities. In this case, it would be emphasized that there were some vulnerabilities emerged in the process. The main problematic of the study are the smuggling activities carried out in the hinterland of the Alata Pier in Erdemli, located on the coastline of Mersin, which was one of the ports away from the mouth and from the control, and the commercial activities carried out in a way to harm the people of the region despite all measures taken by the center. While the awareness of the center for all these activities reflected the spirit of the period to the documents, the activities carried out in both the coastal and mountain areas of the region seriously harmed the state. Within the framework of these events, what kind of measures the state tried to take and how much it was sufficient are among the questions to be evaluated within the scope of our study.

PDF

___

Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.): 2244/168242
Dahiliye Nezareti Mektûbi Kalemi (DH.MKT.): 367/33, 1779/138, 1711/109, 1660/118, 36/9, 2372/60, 377/50, 50/27, 89/14.
Dahiliye Nezareti Muamelat Kalemi (DH.TMIK.M.): 226/78.
Hâriciye Nezâreti Tercüme Odası (HR.TO.): 208/8, 621/63;
Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.): 72/1, 95/5.
Dâhiliye Nezâreti Umûr-ı Mahalliye ve Vilâyât Müdürlüğü Evrâkı (DH. UMVM.): 57/47.
Hicri 1308, 1309, 1312 Tarihli Adana Vilayeti Salnamesi.
Akalın, D. (2015). Kızıldeniz’de Cibuti Üzerinden Yapılan Silah Kaçakçılığının Yemen’e Etkileri ve Osmanlı Devleti(1898-1914), TAD, 34(58): 651-686.
Arıkan, Z. (1991). Osmanlı İmparatorluğu’nda İhracı Yasaklı Mallar (Memnu Meta), Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Baskıcı, M. (2009). Osmanlı Piyasasında Ticaret: Yabancı Tüccarların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar (1870-1920), Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(1): 39-55.
Baş, Y. (2016). Kocaeli’den İstanbul’a Kereste Nakli, Tersane ve Tophane’de Kullanımı, Studies of The Ottoman Domain, VI(11): 149-171.
Bayraktar, U., Beyhan B., Kiper N., Yoloğlu A. C., Erkılıç H. (2015). Akdeniz Bölgesi’nde Kentleşme Sürecinin Kırsal Bileşenleri: 70 Yıl Sonra Erdemli, Planlama. 25(2): 134-146.
Braudel, F. (1994). II. Felipe Döneminde Akdeniz ve Akdeniz Dünyası 2, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi.
Erdem, A. R. (2017). Mazide Erdemli. Önder Matbaacılık.
Erdem, S. ve Başkan, A. (2016). Osmanlı Devleti'nde Orman ve Orman Alanlarının Kullanımı ve Buna Yönelik Hukuki Düzenlemeler, The Journal of Academic Social Science Studies. https://doi.org/10.9761/jasss3291
Faroqhi, S. (2006). Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayat. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
Ginio, A., (2006). Akdeniz Düşüncesi: Henri Pirenne, Shelomo Dov Goitein ve Fernand Braudel, Akdeniz Dünyası, Düşünce, Tarih ve Görüngü, Editörler: Eyüp Özveren-Oktay Özel-Süha Ünsal-Kudret Emiroğlu, İletişim Yayınları, ss. 29-45.
Gör, E. (2019). Abdülhamid Döneminde İstihbarat Mutlakıyetten Meşrutiyete Haber Alma Faaliyetleri (1876-1909). Kitap Yayınevi.
Griswold, W. J. (2000). Anadolu'da Büyük İsyan, Çeviren: Ülkü Tansel, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Gülşen, E. (2010). 19. Yüzyılda Bir Osmanlı Valisi: Giritli Sırrı Paşa ve Tefsir Anlayışı. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. XII(22): 161-188. https://doi.org/10.17335/sakaifd.346381
Hobsbawm, E. (2005). Devrim Çağı(1789-1848) Çeviren: Şener, B. S., Dost Kitabevi.
Hughes, J. D. (2005). The Medıterranean An Environmental History, ABC-CLIO, Inc, California.
Kadıoğlu, M. (2008). Küresel İklim Değişimi ve Türkiye, Bildiğiniz Havaların Sonu, Güncel Yayıncılık.
Karsandık, Ö. (2005). 19. Yüzyılın Sonlarında Yasadışı Ermeni Örgütlerinin Bir Geçiş Noktası Olarak Mersin Limanı. Tarih İçinde Mersin Kolokyumu II.
Koca, H. (1994). Erdemli İlçesinin Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı. (Yayınlanmamış Doktora Tezi.)
Koç, B. (1999). Osmanlı Devleti'ndeki Orman ve Koruların Tasarruf Yöntemleri ve İdarelerine İlişkin Bir Araştırma. OTAM, 10: 139-158. https://doi.org/10.1501/otam_0000000426
Mazak, M. (2011). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Erdemli Alata İskelesi ve Ticari Potansiyeli. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu- III.
Mcneill, W. H. (2004). Dünya Tarihi, Çeviren: Şenel, A. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
Nacar, C. (2017). Yükselen Bir Liman Kentinde Ekonomik Pastayı Paylaşmak: 20. Yüzyılın Başında Mersin’de Rekabet, Çatışma Ve İttifaklar, Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi Sayı III/1 – Temmuz 2017, 71-94. https://doi.org/10.30517/cihannuma.332033
Özdemir Gümüş, Ş. (2011). 19. Yüzyılın Sonunda Adana Vilayeti Kıyılarının Güvenliğinin Sağlanması. Türk Deniz Ticareti Tarihi Sempozyumu- III.
Pamuk, Ş. (2005), Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi, 1500-1914, İletişim Yayınları.
Pamuk, Ş. (1985). 19. Yüzyılda Osmanlı Dış Ticareti, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları. III: 653-665.
Pamuk, Ş. (2005). Osmanlı Ekonomisinde Bağımlılık ve Büyüme (1820-1913.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Sapan, S. (2005-2006). Başbakanlık Osmanlı Belgelerinde Arap Yarımadasında Silah Kaçakçılığı (1892-1910). Akademik Araştırmalar Dergisi. 27: 81-95.
Sezen, T. (2017). Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayın No: 26.
Tabak, F. (2006). Akdeniz’in Sonbaharı, 1560-1860, Akdeniz Dünyası, Düşünce, Tarih ve Görüngü, Editörler: Eyüp Özveren-Oktay Özel-Süha Ünsal-Kudret Emiroğlu, İletişim Yayınları, ss. 57-79.
Toksöz, M. (2010). Nomads, migrants and cotton in the esatern mediterranean, the making of the Adana-Mersin region, 1850-1908. Brill. https://doi.org/10.1163/ej.9789004185760.i-224
Toksöz, M. (2006). Bir coğrafya, bir ürün, bir bölge: 19. yüzyılda Çukurova. Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, 21, 97-110, Sanat Kitabevi.
Ulutaş, S. (2013). Çukurova Bölgesi Ermeni Olaylarında Kıbrıs’ın Rolü. 18-20 Ekim 2012, 3. Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu, Mersin’den Kıbrıs’a Tarih, Hukuk ve Gelecek.
Zachariadou, E. (Ed.) (2001), Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Çevirenler: Gül Çağalı Güven- Saadet Öztürk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ