Menderes Dönemi Türkiye'nin Eğitim Politikaları (1950-1960)

Demokrat Parti'nin kuruluşu ile birlikte Türkiye yeniden çoğulcu demokrasi düzenine geçmiştir. Demokrat Parti'nin 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan genel seçimleri kazanmasıyla 27 yıl süren tek parti dönemi son bulmuştur. II. Dünya Savaşı'nın sıkıntılı dönemi sonunda Demokrat Partinin iktidara gelmesiyle Türkiye'de toplumsal alanda büyük değişimler yaşanmıştır. Seçim öncesi öğretmen yetiştirme konusunda birlik sağlanacağını ve eğitimin ülkenin her tarafına ulaştırılacağı sözü veren Adnan Menderes on yıllık iktidarı boyunca eğitim-öğretim alanında yeni bir dönem başlatmıştır. Menderes hükümetinde Milli Eğitim Bakanı olarak görev yapan Tevfik İleri döneminde ABD'den eğitim ve planlama uzmanları davet edilerek eğitim konusunda rapor hazırlamaları talep edilmiştir. ABD'li uzmanların hükümete sundukları rapor doğrultusunda altyapı eksikliğine rağmen eğitim-öğretimde ABD ekolü uygulanmaya başlanmıştır. Ayrıca Cumhuriyet'in kuruluşundan itibaren hazırlıkları yapılarak 1940 yılında açılan Köy Enstitüleri yoğun eleştirilerin hedefi olduğundan 1954 yılında çıkarılan bir kanunla kapatılarak ilk öğretmen okullarına dönüştürülmüştür. Demokrat Parti İktidarı döneminde eğitim-öğretim alanında halktan gelen dini eğitim talepleri neticesinde yeni imam hatip liseleri açılmıştır. Ayrıca müfredat programları düzenlenerek ilk ve orta dereceli okullarda din dersleri saatleri artırılmıştır. Buna ek olarak din dersi öğretmenleri yetiştirmek amacıyla Yüksek İslam Enstitüsü açılmıştır. Demokrat Parti İktidarı döneminde yükseköğretimde de birtakım gelişmeler yaşanmıştır. Ülkenin kısa süre içerisinde kalkınmasını sağlamak amacıyla üniversite mezunu sayısının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Bu amaçla mevcut üniversitelerin ve yüksekokulların öğrenci ve öğretim üyeleri sayısında artışlar sağlanmıştır. Daha önce mevcut olan üç üniversiteye yenileri eklenerek üniversite sayısı yediye çıkarılmıştır. Yeni açılan Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Atatürk Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Ege Üniversitesi’nin kuruluş aşamasında ABD üniversiteleri ile işbirliği yapılmıştır. Bu dönemde ABD'den öğretim üyeleri gelerek üniversitelerde görev yapmışlardır. Türkiye'den de çok sayıda öğrenci ve öğretim üyesi bu ülkeye gönderilmiştir. Demokrat Parti döneminde Avrupa eğitim sisteminden ABD ekolüne geçiş yapılmıştır. Demokrat Parti İktidarının son dönemlerinde ekonomik yapının bozulması ve siyasi çekişmeler bu partiye olan halk desteğinin azalmasına sebep olmuştur. Öğrenci olayları ile başlayan ve 1960 yılında gerçekleştirilen askeri darbe sonunda Demokrat Parti iktidarına son verilmiştir.

Turkey’s Educational Policies in Menderes Period (1950-1960)

With the establishment of the Democratic Party, Turkey moved to a pluralistic democratic system.When the Democratic Party won the general elections held on May 14, 1950, the period of one party which lasting 27 years ended. Turkey experienced great changes in the social sphere with the Democratic Party came to power at the end of World War II. Adnan Menderes, who promised to bring unity to teacher education and to bring education to all parts of the country in pre-election, started a new era in the field of education during his ten-year power. During the Tevfik İleri who served as the Minister of National Education in the Menderes government, education and planning experts were invited from the USA and asked to prepare a report on education. In line with the report submitted by the US experts to the government, the US school has started to be implemented in education and training despite the lack of infrastructure. Furthermore, since the establishment of the Republic, the Village Institutes, which were opened in 1940, were closed with a law enacted in 1954 and converted into the first teacher schools. As a result of the demands of religious education coming from the public in the field of education, new imam orator high schools were opened during the period of the Democratic Party. In addition, the curriculum was organized to increase the number of hours of religious instruction in primary and secondary schools. In addition, the Higher Islamic Institute was established to train teachers of religion. During the period of Democratic Party Power, there were some developments in higher education. Efforts have been made to increase the number of university graduates in order to ensure the development of the country in a short time. For this purpose, the number of students and faculty members of existing universities and colleges has increased. The number of universities has been increased to seven by adding new ones to the three existing universities. During the establishment of the newly opened Middle East Technical University, Atatürk University, Karadeniz Technical University and Ege University, cooperation was made with US universities. During this period, faculty members came from the USA and worked in universities. Also many students and faculty members were sent to this country from Turkey. During the Democratic Party period, the transition from the European education system to the US school was made. The deterioration of the economic structure and political conflicts in the last periods of the Democrat Party Power caused the public support to this party to decrease. As a result of the military coup in 1960, which started with student events, the rule of the Democratic Party was ended.

PDF

___

Akandere, O. (1998). Milli şef dönemi. İz yayıncılık.
Akyüz, Y. (2010). Türk Eğitim Tarihi (MÖ. 1000-MS. 2010). Pegem Akademi Yayınları.
Akyüz, Y. (2011). Osmanlı döneminden cumhuriyete geçilirken eğitim-öğretim alanında yaşanan dönüşümler. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2), 9-22. https://doi.org/10.14527/331
Altınkaş, E. (2012). Cumhuriyetin ilk yıllarında iki demokrasi deneyimi TPCF ve SCF. Akademik Bakış Dergisi, 29, 1-16.
Anık, M. (2006). Bir modernleşme projesi olarak Köy enstitüleri. Dîvân, 11(20), 2006/1, 279-309.
Arslan, M. (2005). Cumhuriyet Dönemi üniversite reformları bağlamında üniversitelerimizde demokratiklik tartışmaları. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, Yıl: 2005/1, 23-49.
Avcı Akçalı, A. (2015). Karanlık Sokağı Aydınlatan Enstitü: Aksu Köy Enstitüsü. Turkish Studies, Volume 10/5 Spring, s. 27-56, https://doi.org/10.7827/turkishstudies.
Aysal, N. (2005). Anadolu'da aydınlanma hareketinin doğuşu: köy enstitüleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 35-36, Mayıs-Kasım, 267-282. https://doi.org/10.1501/tite_0000000047.
Başgöz, İ. (2010). Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de eğitimin genel görünümü. Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları Sempozyumu, 7-18.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). Yer No: 30-18-1-2/ 117-54-1-2, Karar Sayısı: 7869.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA). Yer No: 30-18-1-2/ 117-54-1-2, (27 Temmuz 1948).
Beşinci Maarif Şurası (1954). Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâleti.
Boybeyi, S.,- Sallan Gül, S. (2008). Cumhuriyet aydınlanmasının kısa tarihi köy enstitülerini çevreleyen tarihsel ve toplumsal koşullar ve bugüne çıkarsamalar. Toplum ve Demokrasi, 2 (3), Mayıs-Ağustos, 67-92.
Ceylan, S. (2008). Demokrat parti iktidarı döneminde üniversite eğitimi (1950-1960). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Çiftcioğlu, İ. (2007). Atatürk’ün Türk eğitimi hakkındaki görüş ve uygulamaları. Akademik Bakış, 13, Ekim, 1-26.
Çoban, A. (2011). Öğretmen yetiştirme politikası olarak köy enstitüleri örneğinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), Mayıs, 449-458.
Demirtaş, B. (2008). Atatürk döneminde eğitim alanında yaşanan gelişmeler. Akademik Bakış, C. I, S. 2, Yaz, s. 155-176.
Demokrat Parti Programı (1946). TBMM Kütüphanesi, Yer No: 2008-563, 10-12.
Durak, D. M. (2008). Atatürk’ün eğitim anlayışı ve Kıbrıslı Mehmet Efendi’nin eğitimine katkıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), Ekim, 623-636. https://doi.org/10.21764/efd.21092
Erdem, A. R. (2011). Atatürk’ün eğitim liderliğinin başarısı: Türk eğitim devrimi. Belgi Dergisi, 1 (2), 163-181.
Erdem, A. R. (2012). Atatürk’ün liderliğinde üniversite reformu: Yükseköğretim ve bilim tarihimizde dönüm noktası. Belgi Dergisi, 4(Yaz /II), 376-388.
Eyyupoğlu, İ. (2007). Köy enstitülerinin kuruluşu ve Pulur köy enstitüsü öğrencilerinden Muammer Genç’in anıları. DergiPark /Atatürk Dergisi, 6(1), 1-21.
Gezer, M. (2012). Demokrat Parti iktidarının halk eğitimi politikaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://doi.org/10.32709/akusosbil.479290
Güneş, H. N. (2016). Cumhuriyet dönemi eğitim politikalarının liberal-muhafazakâr yüzü. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(Ek sayı), Aralık, 59-80. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.460421
Karakök, T. (2011). Menderes Dönemi’nde (1950-1960) Türkiye’de eğitim. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), Ağustos, 89-97. DOI: 10.5961/jhes.2011.014.
Kardaş, A. (2017). Cumhuriyet Dönemi’nde bir hareketin son temsilcisi: Ernis köy enstitüsü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(48), Şubat, 184-190. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1492
Karlı, M. (2008). İkinci Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de çok partili yaşama geçişdeki dış etkenler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.421119
Keskin, Y. Z. (2012). Demokrat Parti iktidarı ve günümüze yansımaları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, Mayıs, 107-130. https://doi.org/10.9775/kausbed.2018.042
Koç, N. (2010). Köy enstitülerinde iş hayatı. Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 10, 68-88.
Korhan, T. (2016). Demokrat Parti döneminde Adana’da Amerikan etkisi üzerine bir değerlendirme. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(7), 39-47. https://doi.org/10.17755/esosder.381713
Mango, A. (2005). Türkiye ve Türkler 1938’den günümüze, Çeviren: Füsun Doruker, Remzi Kitabevi.
Marım, Y., Sam, R. (2018). 1950-1960 arası Amerikalı uzman raporları bağlamında Türk eğitim sistemine çizilen yol haritası. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 30, 11-33.
Namal, Y. (2012). Türkiye’de 1933–1950 yılları arasında Yükseköğretime yabancı bilim adamlarının katkıları. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), Nisan, 14-19.
Özkan, S. (2008). Türk eğitim tarihi. Nobel Yayınları.
Özmen, Y. P. (2018). Türk parti sisteminde parçalanmışlık ve seçimsel dalgalanmalar. Akademik Hassasiyetler, 5(9), 17-35.
Resmi Gazete (1924). S. 63, Tertip: 3, C. 5.
Resmi Gazete (1925). (Ek: 22.4.1341(1925) Tarih ve 637/1 sayılı kanun md.) 430 sayılı kanuna ek ve değişiklik getiren mevzuat.
Sallan Gül, S., Alican, A. (2015). Cumhuriyet modernleşmesinin Anadolu ateşi köy enstitüleri. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10-11/Güz 2014 - Bahar 2015, 12-27.
Tangülü, Z., Karadeniz, O., Ateş, S. (2014). Cumhuriyet dönemi eğitim sistemimizde yabancı uzman raporları (1924-1960). Turkish Studies, Volume 9/5, 1895-1910. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.6622
Tangülü, Z. (2012). Demokrat Parti dönemi eğitim politikaları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 389-410.
Tarım, O. (2013). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a Adalet Partisi ve Türkiye. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Taşdöven, Z. (2013). Demokrat Parti dönemi eğitim anlayışı (1950-1960) Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tezel, Y. S. (1994). Cumhuriyet dönemi iktisat tarihi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Toprak, G. N. (2008). Cumhuriyetin ilk döneminde türk eğitim sistemi ve köy enstitüleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yalçın, D., Akbıyık, Y., Özkaya, Y. (2007). Türkiye cumhuriyeti tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Yüce, C. (2008). Demokrat Parti'nin eğitim politikası, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. https://doi.org/10.32709/akusosbil.479290
Yücel, M. S. (2002). Menderes dönemi ve demokrasiye geçiş (1950-1960)''. Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, 16, 1542-1577.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ