Eskiçağ Önasya Tarihinde Gutiler

Gutilerin menşeine dair bilgiler veren günümüze ulaşmış deliler oldukça kısıtlıdır. Bundan dolayı bu kavmin menşeine dair pek çok farklı görüş ortaya atılmıştır. Bu görüşlerden en kuvvetli olanı Gutilerin Türk kökenli bir kavim olduklarıdır. Sumer Krallar Listesinde belirtilen Guti kral adları üzerinde incelemeler yapan pek çok bilim adam bu kavmin Türkî menşeli olduklarını savunmaktadır. Gutilerin yaşam şekilleri, yönetim anlayışları ve yaşamış oldukları coğrafya bu iddiayı güçlendirmektedir. MÖ III. binyılın sonlarında göçlerle Mezopotamya topraklarına gelen bu kavim Eskiçağ Önasya tarihi seyrinde önemi bir yer tutmuştur. Tarihin bilinen ilk imparatorluğu olan Akadlıların yıkılmasının en önemli etkenlerinden birini oluşturan Gutiler, yaklaşık yüz yıl boyunca Eskiçağ Mezopotamyası’nda hüküm sürüşlerdir. Mezopotamya tarihi açısından bir ara dönem olarak adlandırılabilecek olan bu süreç Yeni Sumer Devleti’nin kurulmasıyla son bulmuştur. Mezopotamya’dan Zagros Dağları’na geri dönmek zorunda kalan Gutiler MÖ I. binyıla kadar Önasya topraklarında etkinliklerini korumuşlardır. Çivi yazılı kaynaklar ve modern literatürden faydalanılarak hazırlanmış olan bu çalışmanın amacı ise; Gutilerin menşeleri ve Eskiçağ Önasya tarihindeki etkilere dair dağınık halde bulunan bilgileri bir araya getirerek çıkarımlarda bulunmaktır.

Gutians in Ancient Near Eastern History

Providing information about the origin of the Gutians, the mad that have survived to the present day are very limited. Therefore, many different opinions have been made about the origin of this tribe. The strongest of these views is that Gutians are a Turk tribe. Many scientists who have been studying the Gutian king names mentioned in the Sumerian Kings List argue that this tribe is of Turk origin. The life styles, management approaches and geography of the Gutians strengthens this claim. This tribe, which came to Mesopotamian lands with migrations at the end of the third millennium, has an important place in the history of Ancient Near East. Gutians, which is one of the most important factors in the destruction of the Akkadians, the first empire of history, reigned in Ancient Mesopotamia for nearly a hundred years. This process, which can be called an interim period in terms of Mesopotamian history, ended with the establishment of the Neo Sumerian State. Gutians, who had to return from the Mesopotamia to the Zagros Mountains, preserved their effectiveness in the Near Eastern territory until the 1st millennium BC. The aim of this study, which was prepared by using cuneiform sources and modern literature, is to make inferences by combining the scattered information about the origins of the Gutians and the effects in the Ancient Near East.

PDF

___

Ağasıoğlu, F. (2000). Kadim Azerbaycan’da Gutti Devleti. Bilge Dergisi, 23, 15-18.
Balkan, K. (1990). Eski Önasya'da Kut (veya Gut) Halkının Dili İle Eski Türkçe Arasındaki Benzerlik. Erdem, 6(6), 1-64.
Bayram, S. (1990). Kaynaklara Göre Güney-Doğu Anadolu’da Proto-Türk İzleri. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Bilgiç, E. (1982). Atatürk, Fakültemiz ve Kürsümüz, Sumerlilerin Tarih, Kültür ve Medeniyetleri. Atatürk’ün 100. Doğum Yılına Armağan Dergisi. A. Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. 75-121.
Çeçen, S. (2008). Eski Çağda Türkler. Eski Ön Asya Uygarlıklarından Günümüze Anadolu’da Türk Varlığı (1. Basım, ss. 101- 108). Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
Durmuş, İ., 2000. Sumerlilerin Kökeni ve Kültürü. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 5(17) - Prof. Dr. Hüseyin Sever Armağan Sayısı, 177-200.
Elçibey, E. (2014). İbn El-Esir Hazarlar Hakkında. Muhammet Kemaloğlu (Çev. Akt.). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 57-76.
Espak, P. (2016). The Establishment of Ur III Dynasty From the Gutians to the Formation of the Neo-Sumerian Imperial Ideology and Pantheon. Kings, In T. R. Kämmerer & M. Kõiv & V. Sazonov (Eds.), Gods and People Establishing Monarchies in the Ancient World.. Acta Antiqua Mediterranea et Orientalia 4 Alter Orient und Altes Testament, Band 390 / 4 (1st. ed., pp. 77-108). Urarit-Verlag Press. https://doi.org/10.1515/olzg-2019-0009
Foster, B.R. (2016). The Age of Agade – Inventing Empire in Ancient Mesopotamia (1s. Ed.). Routledge Press. https://doi.org/10.4324/9781315686561
Frayne, D. (1993). Sargonic and Gutian Periods (2334 – 2113 BC) (1st ed.). RIM. Vol. 2. University of Toronto Press. https://doi.org/10.3138/9781442658578
Frederic, L. (1974). Medeniyet Tarihi. C. 1 (1. Basım). Vahdet Gültekin (Çev.). Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayi A.Ş. Basımevi.
Gadd, C.J. (2006) The Dynasty of Agade and The Gutian Invasion. In I. E. S. Edwards & C. J. Gadd & N. G. L. Hammond (Eds.), Cambridge Ancient History. 1(2) (1st ed., pp. 417-463). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/chol9780521077910.010
Gelb, I.J. (1973). Old Akkadian Writting and Grammar (2nd ed.). The University of Chicago Press.
Günbattı, C. (2007). Sumerler, Gutlar, Hattiler, Hurriler, Urartular Kökenleri, Tarihleri, Dilleri ve Kültürleri. Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları.
Jacobsen, T. (1939). The Sumerian King List (1st ed.). (AS 11). The University of Chicago Press.
Kınal, F. (1983). Eski Mezopotamya Tarihi (1. Basım). A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. https://doi.org/10.1501/dtcfder_0000000951
Kısamov, N. (2015). Tarim Mummy in Socio-Ethnological Perspective. Journal of Eurasian Studies. VII(2): 40-54.
Koca, S. (2002). Türklerin Göçleri ve Yayılmaları, İçinde H. C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (Eds.), Türkler Ansiklopedisi. C.1 (1. Basım, ss. 651-663). Yeni Türkiye Yayınları.
Koppers, W. (2002). Etnolojiye Dayanan Cihan Tarihinin Işığı Altında İlk Türklük ve İlk İndo-Germenlik. İçinde H. C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (Eds.), Türkler Ansiklopedisi. C.1. (1. Basım, ss. 316-334). Yeni Türkiye Yayınları.
Köroğlu, K. (2013). Eski Mezopotamya Tarihi - Başlangıcından Perslere Kadar (8. Basım). İletişim Yayınları.
Kramer, S.N. (2002) . Sümerler (1. Basım). Kabalcı Yayınları.
Kuhrt, A. (2013). Eskiçağda Yakındoğu (M.Ö. 3000- 330), C. 1 (3. Basım). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Landsberger, B. (1937). Ön Asya Kadim Tarihinin Esas Meseleleri. II. Türk Tarih Kongresi Bildirileri (20-25 Eylül 1937), 98-110.
McLaughlin, J.L. (2012). The Ancient Near East - An Essential Guide (1st ed.). Abingdon Press.
Memiş, E. (2002). Ortadoğu'da Türklerin Varlığı Tartışmaları, İçinde H. C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (Eds.), Türkler Ansiklopedisi. C.1 (1. Basım, ss. 435-450). Yeni Türkiye Yayınları.
Memiş, E. (2009). Eskiçağda Türkler (2. Basım). Çizgi Kitabevi Yayınları.
Memiş, E. (2017). Eskiçağda Mezopotamya (2. Basım). Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Mieroop, M.V.D. (2002). Gutians, In E. Yarshater (Ed.), Encyclopedia Iranica. XI(4) (1st ed., pp. 408-410). Bibliotheca Persica Press.
Mieroop, M.V.D. (2014). Hammurabi (2nd ed.). Bülent O. Doğan (Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
Nissen, H.J. (2004). Ana Hatlarıyla Mezopotamya (1. Basım). Zühre İlkgelen (Çev.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Oates, J. (2015). Babil (2. Basım). Fatma Çizmeli (Çev.). Arkadaş Yayınları.
Oppenheim, A.L. (1977). Ancient Mesopotamia (2nd ed.). The University of Chicago Press.
Pollock, S. (1999). Ancient Mesopotamia: The Eden that Never Was (1st ed.). Cambridge University Press.
Roberts, J.M. (2011). Dünya Tarihi – Tarihöncesi Çağlardan 18. Yüzyıla. C.1 (1. Basım). İdem Erman (Çev.). İnkılap Kitabevi.
Sever, E. (2008). Asur Tarihi (3. Basım). Kaynak Yayınları.
Sevin, V. (2005). Hakkâri Taşları: Çıplak Savaşçıların Gizemi (1. Basım). Yapı Kredi Yayınları.
Yıldırım, E. (2017). Eskiçağ Mezopotamyasında Liderler Krallar Kahramanlar (1. Basım). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Zekiyev, M.F. (2002). Ön ve Orta Asya, Kafkasya, Karadeniz'in Kuzeyi, İdil-Ural ve Batı Sibirya'daki Eski Türkler. İçinde H. C. Güzel & K. Çiçek & S. Koca (Eds.), Türkler Ansiklopedisi. C.1. (1. Basım, ss. 424-431). Yeni Türkiye Yayınları.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ