Sosyal Tarih Açısından Bir Hatıratın Muhteva Analizi “Gülbeden Begüm’ün Hümâyûnnâmesi

Hatıratlar tarih araştırmalarında değerli kabul edilen bilgi kaynaklarındandır. Ancak bunların doğru metodoloji ile gözden geçirilip tarihin hizmetine sunulması önemlidir. Bu açıdan bakıldığında bir hatıratın sosyal, siyasi ve kültürel bağlamda tarihe katkı sağladığı söylenebilir. Bâbür Şâh (1483-1530), Hindistan’da kurduğu Bâbürlüler Devleti (1526-1858) ile Türk tarihinde önemli bir sayfa açan mühim bir devlet adamıdır. O, aynı zamanda şair ve yazardır. Yazdığı hatıratı ile dünyaca tanınan Babür Şah’ın Bâbürnâme’si her şeyden önce bir otobiyografi olmakla beraber, muhteviyatı dolayısıyla gerek edebî nevi gerekse mahiyeti bakımından çok yönlülük ve değişkenlik gösterir. Eski Türk edebiyatında örneği yok denecek kadar nâdir görülebilen otobiyografi nevinde ve üstelik bir hükümdarın kaleminden çıkmış olması bakımından Bâbürnâme, benzeri bulunmayan bir eser olarak gittikçe artan bir alâka ve takdirin merkezi haline gelmiştir. Bâbür Şah’ın kızı Gülbeden Begüm (1523-1603) de babasından aldığı yazarlık geleneğini devam ettirerek kendi dönemine ışık tutacak bir eser kaleme almıştır. Gülbeden Begüm tarafından kaleme alınan Hümâyûnnâme isimli hatıratın sosyal tarih açısından muhteva analizi yöntemi kullanılarak incelenip yorumlanması, bu çalışmanın temel amacıdır. Hümâyûnnâme, Bâbürlü saray hayatı, adetler, gelenek ve görenekler, düğünler, eğlenceler, dini merasimler, hanedan üyeleri vs. başta olmak üzere sosyal tarih alanında araştırmacıya önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışma, Gülbeden Begüm’ün Hümâyûnnâmesi’nin literatürde ilk kez muhteva analizi yöntemiyle tetkikini yapmış; hatıratta geçen sosyal tarihe dair belli başlı kavramlar, kategorize edilerek sayılmış, listelenmiş ve yorumlanmıştır. Kavramların incelenmesi, Orta Çağ Hindistan’ının sosyal, kültürel, dinî, ekonomik vb. açıdan tanınmasını sağlayacak aynı zamanda günümüz yaşantısıyla karşılaştırma fırsatı tanıyarak sosyal tarihe katkı sağlayacaktır.

An Essential and Comprehensive Analyze of a Memory Related Social History “The Humayunnama of Gulbadan Begum”

Memories are considered as an essential resources. However, we can not build our history records by only relying on the memories. There should be methodologies to be used to examine and figure out the correctness of them. From this point of view, one memory can sometimes create an immortal change or effect on social, political or cultural aspects. Babur Shah (1483-1530) is an precious statesman who opened an important page in Turkish history with The State of Baburid (1526-1858) in India. He is also a poet and writer. Babur Shah’s Baburnama, which is known worldwide for his memoirs, is an autobiography above all, but due to its content, it shows versatility and variability in terms of its literary genre and nature. In ancient Turkish literature, Baburnama has become a center of increasing interest and appreciation as an unprecedented work in the sense of autobiography, the example of which can be seen as almost nothing. Babur Shah’s daughter Gülbeden Begum (1523-1603) continued his writing tradition and wrote a book to shed light of the period. Humayunnama, a diary or a journal that has been written by Gulbadan Begum includes a very comprehensive details about their social lives in their times. Humayunnama has been selected and will be used to examine and analyze as a part of our studies. It provides a great range of information about life in the palace, traditions, religious rituals, members of dynasty, etc. that can be an essential resource for a study will be held on Social History. This will be first study that will examine Humayunnama of Gulbadan Begum with the methods of content analyzes. Examination of concepts, medieval India’s social, cultural, religious, economic etc. In addition, it will contribute to social history by providing the opportunity to be compared with today’s life.

PDF

___

Acun, F. (2005). Muhteva analizi metodu ve Cumhuriyet tarihi araştırmalarında kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 22(1): 27-50.
Akalın, İ. S. (1984). Edebiyat terimleri sözlüğü. Varlık Yayınları.
Allâmî, A. F. (2011). Ain-i Akbari. (H. Blochmann, Çev.) Low Price Publication.
Altınova, B. (2003). Kavram kargaşası çerçevesinde edebî bir tür olarak hatıra. Türkbilig, (6): 3-12. http://www.turkbilig.com/pdf/200306-355.pdf
Ansari, A. S. B. (1996). Gülbeden Begüm. TDV İslâm ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 22.03.2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/gulbeden-begum
Arayancan, A. A. (2013). Karakoyunlu ve Akkoyunlularda toy, şenlik ve eğlence kültürüne genel bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar, 6(27): 119-126.
Anaç, H. (2016). Georges Duby’nin tarih yazımı üzerine yaklaşımları. Akademik Tarih ve Düşünce, 3(I9): 1-35.
Arsal M. S. (1947). Çengı̇z’ı̇n Yasası. Türk Hukuk Tarihi İstanbul Üni. Hukuk Fak. Yayını, Erişim Tarihi: 23.03.2020. http://www.muharrembalci.com/hukukdunyasi/belgeler/347.pdf
Aydemir, A. (2013). Türk dünyasında bazı düğün terimleri ve ‘al duvak’ geleneği üzerine. Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9): 619-620.
Bâbür, Z. M. (1987). Bâbürname. (Reşit Rahmeti Arat, Çev.) Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Bayram, F. (2004). Garip bir memleket, garip bir sultan: Bâbürname’deki Hindistan. Divan İlmi Araştırmalar, 9(17): 169-191.
Bayur, H. (1987). Hindistan tarihi II. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Birinci, A. (1998). Hatırat türünden kaynakların tarihi araştırmalardaki yeri ve değeri. Atatürk Araştırma Merkezi, (41): 611-620. https://www.atam.gov.tr/atam-dergisi/ataturk-arastirma-merkezi-dergisi-cilt-xiv-temmuz-1998- sayi-41-prof-dr-fahir-armaoglu-ozel-sayisi
Braudel, F. (1996). Uygarlıkların grameri, (M. Ali Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi.
Burke, P. (2002). Fransız tarih devrimi: Annales okulu. (Mehmet Küçük, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
Cöhce, S. (2002). Hindistan’da kurulan Türk devletleri. Türkler ansiklopedisi, (VIII): 689-730.
Cüveynî, A. A. M. (1998). Târîh-i Cihangûşa. (Mürsel Öztürk, Çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
Çağlayan, H. H. (2005). Ekber Şah Döneminde Hindistan (1542-1605) [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Çağlayandereli, M., Arslan A., Mazlum A., (2017). Kültür Sosyolojisinde İhmal Edilen Konu Giyim Kuşam. IKSAD I. Uluslararası Sanat, Tasarım ve Moda Kongresi, (20-23 Mayıs) Gaziantep, 870-882.
Çotuksöken, Y. (1992). Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. Cem Yayınları.
Çetin, H. (2018). Kazaklar Türklerinde çocuk ile ilgili gerçekleştirilen törenler ve çocuk terbiyesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar,6(15): 1088-1096.
Demren Ö. (2011). Sivas evlenme geleneklerinin sürdürülmesinde kadınların rolü ve bu rolleri icra etme biçimleri. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım, I (Özel Sayı): 615-626.
Dı̇kı̇cı̇, A. (2001). Geleneklerı̇n toplumdakı̇ yerı̇ ve önemı̇. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler, 11(2): 251-258.
Erdoğan, G. (2015). Türk atasözler ve deyimlerinde müzik kültürümüz. Uluslararası Sosyal Araştırmalar, 8(38), Erişim Tarihi: 22.03.2020. www.sosyalarastirmalar.com. Issn: 1307- 9581
Gökdağ, B. A. (2012). Bir yemin olarak evlilik törenleri ve evlenmeyle ilgili pratikleri ifade ederken kullanılan kelimelere dair: beşik kertmek, söz kesmek, nikâh kıymak. Karadeniz Araştırmaları, 33: 109‐116. http://www.karam.org.tr/Makaleler/1560408100_009%20batsiz.pdf
Gül, B. (2017). Aile ve akrabalık anlayışı bağlamında Moğol atasözleri. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 174-188. https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-file/10886
Gülbeden, (1987). Hümâyûnnâme. (Abdürab Yelgar-Eymen Manyas, Çev.). TTK Yayınları.
Hebbar N.H., (2016). Humayun-Nama: Gulbadan Begum’s forgotten manuscript. Erişim Tarihi: 16.02.2019. https://www.boloji.com/articles/703/humayun-nama
Hirik, E. (2017). Türk dünyası atasözlerinde sayılar ve anlam alanları, International Journal of Languages’ Education and Teaching. 5(1): 223-241, Erişim Tarihi: 22.03.2020: https://www.researchgate.net/publication/316348515_Turk_Dunyasi_Atasozlerinde_Sayila r_ve_Anlam_Alanlari
Işık, M.T., Can, D., Akbaş, M., Can R. (2018). Mersin’de bir kadın sınıkçının uygulamaları. Lokman Hekim Dergisi, 8(3), 274-281, Erişim Tarihi: 13.03.2020. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/524987
İpşirli, M. (2012). Unvan. TDV İslâm ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 20.03.2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/unvan#2-osmanlilar
Kaplan, M. (1966). Hatırat üzerine, Hisar, 2(27): 9-10.
Karaalioğlu, S. K. (1975). Edebiyat terimleri kılavuz. İnkılâp ve Aka Basımevi.
Karaaslan, M. (2010). Kaşkay Türklerinde geçiş dönemler doğum-evlenme- ölüm [Yayınlanmamış doktora tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koca, S. (2012). Toy. TDV İslâm ansiklopedisi, C. 41, 270-272, İstanbul.
Koçak, M. (2016). Deyimler bağlamında Türk ve Alman aile hayatı. 5(15), 179-185. Erişim Tarihi: 15.03.2020. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/369219
Konukçu, E. (1992). Begüm. İslam ansiklopedisi, C. V, 344.
Klyashtorny, S.G.,Sultanov T. İ., (2013). Türk’ün üç bin yılı. (Ahsen Batur, Çev.). Selenge Yayınları.
Koselleck, R. (2013). Kavramlar tarihi, politik ve sosyal dilin semantiği ve pragmatiği üzerine araştırmalar. (Çev.) Atilla Dirim. İletişim Yayınları.
Kılıç, F. (2007). Kavramların öğretiminde kavramın içerik öğelerinin açıklanmasının akademik başarıya etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 3(2): 145-161.
Martorella, P.H. (1986). Teaching concepts in James, clasroom teaching skills. (Ed.). M.C. Healty and Company.
Moğolların Gizli Tarihi (2010). (Ahmet Temir, Çev.). Türk Tarih Kurumu.
Ortaylı, İ. (2016). Osmanlı tarihinin en kritik yolculuğu. Erişim Tarihi: 17.03.2020. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ilber-ortayli/osmanli-tarihinin-en-kritik-yolculugu 40225639
Okay, M. O. (1997). Hatırat. Diyanet Vakfı İslam ansiklopedisi, (XVI): 445-450.
Olgun, İ. (1972). Anı ve Türk edebiyatında anı. Türk Dili/Anı Özel Sayısı, 15(246): 405-420.
Özdemir, N. (2008). Türk hediyeleşme geleneği ve medya. Uluslararası Sosyal Araştırmalar, 1(4): 468-480.
Özkırımlı, A. (1982). Türk edebiyatı ansiklopedisi. (2. Baskı). Cem Yayınları.
Özbaran, S. (1997). Tarih, tarihçi ve toplum.Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Pekalin, M. Z. (1983). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü. MEB Yayınları.
Rekha, M. (1967). Women in Mughal India (1526-1748). Munshiram Manoharlal Publications.
Roux, J. P. (2001). Moğol İmparatorluğu Tarihi. (Aykut Kacancıgil-Aye Bereket, Çev.). Kabalcı Yayınevi.
Rubruk, W.V. (2018) Moğolların Büyük Hanı’na seyahat 13. Yüzyılda İstanbul’dan Karakurum’a Yolculuk. Tercüme ve Notlar: Ergin Ayan, I. Baskı. Kronik Kitap.
Seyitdanlıoğlu, M. (2009). Eski Türklerde devlet meclisi ‘toy’ üzerine düşünceler. 28 (45): 1-12.
Soydan, S. (2018). Çağatay Türkçesinde bazı sayı isimlerinin kullanılışı ve sayıların gizemi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 22 (Özel Sayı): 1797-1812.
Şahin, H. H. (2014). Ekber Şah ve dinî reformu [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Şahin, H. H. (2016). Bâbürlü Sultanı Gülbeden Begüm. Akademik Tarih ve Düşünce, 3(8):1-22.
Şahin, H. H. (2017). Hindistan’da dul olmak, sati uğruna diri diri yakılan kadınlar. Kadın Özel Sayısı, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler, 9(9): 61-73.
Şenesen, R.O. (2011). Türk halk kültüründe bolluk ve bereketle ilgı̇lı̇ inanç ve uygulamalarda eskı̇ Türk kültürü izlerı̇. Kıbrıs Üniversitesi Folklor/Edebiyat, 17(66), 209-228. Erişim Tarihi: 14.03.2020. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/255345
Güngör, H. (2002). Eski Türklerde din ve düşünce. Türkler ansiklopedisi, C.3, Yeni Türkiye Yayınları.
Tahirü’l M. (2013). Edebiyat Lügatı. (Der.). Kemal Edib Kürkçüoğlu. Enderun Kitabevi.
Tanrıverdi, H. (2018). Din-kültür ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları, 8(3): 595-601.
Uluışık, Y.P., Kara M. (2018). Türk destanlarındaki toy geleneğinde at yarışı: Hakas Destanı Altın Taycı Örneği. İdil, 7(4): 99-105.
Üzdemir, E. (1983). Yazı ve yazınsal türler. Varlık Yayınları.
Yanardağ, A., (2017). Örf ve adetler sosyolojisi. Iğdır Üni., İlahiyat Fakültesi, (9): 39-63. http://isamveri.org/pdfdrg/D04012/2017_9/2017_9_YANARDAGA.pdf
Yelken, R. (2007). Tarihin söyleminde toplumsal gerçekliğe geçişler: Tarih sosyolojisine bir giriş. Vadi Yayınları.
Yılmaz, H. (2014). Tarihî olaylarda gensel devinim ve süreklilik üzerine analitik bir inceleme ve olay-olgu bağlamı. Akademik Tarih ve Düşünce, 1(2), 10-11.
Yüksel, M.Ş., (2010). Türk kültüründe levı̇rat ve Tı̇murlularda uygulanışı. Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3): 2029-2046. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ