ZAMAN VE MEKÂN BİRLİKTELİĞİ AÇISINDAN YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU’NUN ANKARA ROMANI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Türk romancılığının öne çıkan isimlerinden biri olan Yakup Kadri'nin Ankara adlı romanı, toplumsal ve kültürel değişimleri yansıtan bir eser olma özelliği gösterir. Yazarın 1934 yılında yayımladığı romanı, üç bölümden oluşur. İlk bölümde millî mücadele dönemi, ikinci bölümde Cumhuriyet'in ilk yılları, son bölümde ise Cumhuriyet'in ilanından sonraki yirmi yıl ele alınır. Romanda toplumsal ve siyasal değişimlerin eşliğinde başkent Ankara'nın gelişim sürecine yer verilir. Diğer taraftan da Ankara'da yaşayanların zaman içinde yaşadıkları değişim gözler önüne serilir. Bu açıdan Yakup Kadri'nin romanı yakın tarihin hem siyasal hem de kültürel atmosferini yansıtan bir eser olma özelliğiyle öne çıkar. Romanın dikkat çekici bir başka yönü ise zaman ve mekân unsurlarının etkin kullanımıdır. Bu bakımdan roman, Mikhail Bahtin'in kronotop adını verdiği yaklaşımla değerlendirilmeye imkân veren bir yapı sunar. Bakhtin'in, Görelilik Teorisi'nden hareketle geliştirdiği kronotop kavramı, anlatıdaki zaman ve mekân birlikteliğini esas alır. Bakhtin'in kuramsal çerçevesini çizdiği yaklaşımla Yakup Kadri'nin romanı değerlendirildiğinde, romanda zaman ve mekân birlikteliğinin dikkat çekici bir düzeyde olduğu görülür. Öyle ki, üç ayrı zaman kesitinin mekânı değiştirmesini ele alan roman, zamanın mekân üzerindeki dönüştürücü etkisine vurgu yapar. Mekândaki değişimlerle birlikte zaman anlatıda görünür hâle gelir ve metnin anlam dünyası zenginleşir. davranışlarını değiştirme işleviyle toplumsal tarihe de ışık tutulur. Böylelikle romanda, zamanın mekânı ve insan

A REVIEW ON THE YAKUP KADRI KARAOSMANOĞLU ANKARA NOVEL BY THE UNITY OF TIME AND SPACE

The novel of Yakup Kadri, one of the most prominent authors of Turkish novel, is evaluated as a literary work that reflects social and cultural evolutions. The novel which is published in 1934 by the author is composed by three chapters. In the first chapter the national combat period, in the second chapter first years of republic and in the last chapter, the first twenty years after the declaration of the republic are mentioned. In this novel the evolution of capital Ankara is told with the social and cultural differences. On the other side, the change of the people who lived in Ankara, is told in the novel. By this aspect the novel of Yakup Kadri attracts attention by the quality of reflecting the political and cultural ambiance of late history. Another important aspect of the novel is the effective use of the time and space. In this regard, the novel presents a structure that is suitable for examining the novel by the Mikhail Bakhtins literary method. Mikhail Bahtin’s chronotope termthat is derived from Relativity Theory, is based on the unity of time and space. In case Yakup Kadri’s novel is examined with the approach which is defined by Bakhtin, it can be seen that the unity of time and space is in an attractive level. Thus the novel that is subject of the change of space by the three different time crosscut, emphasize the alteration effect of the time on the space. With the changes in the space, the time become visible in the narration and evaluates the world of sense in the text. By this way, the time’s changing function of the space and human behaviors explain the social history in the novel.

PDF

___

AKI, Niyazi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, -İnsan-Eser-Fikir-Üslûp-, ĠletiĢim Yayınları, İstanbul 2001.
BACHELARD, Gaston, Uzamın Poetikası, (Çev. Alp Tümertekin), Ġthaki Yayınları, İstanbul 2008.
BAKHTIN, Mikhail, Karnavaldan Romana Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar, Çev. Cem Soydemir, Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul 2001.
BRANDIST, Craig, Bahtin ve Çevresi -Felsefe, Kültür ve Politika-, Çev. Cem Soydemir, Doğu Batı Yayınları, Ġstanbul 2011.
COŞKUN, Betül, “Halide Nusret Zorlutuna’nın Romanlarını Kronotopik Okuma”, Turkish Studies,6/1 2011, ss. 860–878.
DUMAN, Doğan, “Cumhuriyet Baloları”, Toplumsal Tarih, Ocak 1997, S. 37, ss. 44–50.
ESEN, Nüket, Modern Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul 2010.
GÖLE, Nilüfer, Modern Mahrem –Medeniyet ve Örtünme-, Metis Yay., Ġstanbul 2011. İNC, ELÇİ, Handan, Roman ve Mekân –Türk Romanında Ev-, Arma Yayınları, Ġstanbul 2003.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri, Ankara, ĠletiĢim Yayınları, 22. bs., Ġstanbul 2005.
KESKĠNOK, H. Çağatay, Kentleşme Siyasaları, Kaynak Yayınları, Ġstanbul 2006.
KORKMAZ, Ramazan, “Romanda Mekanın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları, (Ed. AyĢenur Külahlıoğlu Ġslam, Süer Eker), Ankara 2007, ss. 399–416.
TEKELĠ, Ġlhan, Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi, Tarih Yurt VakfıYayınları, Ġstanbul 2009.
TÖRENEK, Mehmet, Zaman-Uzam Birlikteliği YaklaĢımıyla Sultan Hamid DüĢerken Romanı, Türk Dili, S. 653, ss. 410–419.
UĞURCAN, Sema, “Attilâ Ġlhan’ın Roman Mekânlarında Tarihî Bir Gezinti: Selânik, Ġstanbul, Ankara, Ġzmir”, Attilâ İlhan, (Ed. Yakup Çelik) Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 2006, ss. 287–301.
URRY, John, Mekânları Tüketmek, (Çev. Rahmi G. Öğdül), Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul 1999.