Yüzey yapı - Derin yapı kavramları üzerine

Verici ve alıcı arasında kodlama-kod çözme biçiminde gerçekleşen iletişimde, iletilerin çözülmesi için dilsel göstergelere gereksinim duyulur. Simgeler dizisi olan göstergelerin yüzey yapıyı oluşturan gösteren yanlarıyla derin yapıyı oluşturan gösterilen yanları, birbirine bir dizi dönüşümle bağlıdır. Yüzey yapının derin yapıya dönüşüm işlemi, dilin yapısal özelliklerini belirleyen kurallarca yönetilir. Dönüşümler, derin yapıda üretilen yapılar üzerinde kendi bünyelerine uygun değişiklikler meydana getirirler. Ancak yüzey yapıyla derin yapının algılanma biçiminde ortaklık kaçınılmazdır. Bu nedenle dil birimlerinin derin yapısının tüm kullanıcılar tarafından aynı biçimde çözülmesi gerekmektedir. Derin yapı terimi, gösterilenin kişilere göre değişik biçimde algılanması anlamına gelmemelidir.

On the concepts of deep and surface structure

In communication, which is the coding and decoding process between the sender and the receiver, linguistics signs are needed in order to analyse the messages. Signs, in other words a string of symbols, of which its signifier aspect forming the surface structure are attached to that of which signified aspect forming the deep structure through a set of transformation. The transformation process of surface structure to the deep structure is governed by the rules which specify the structural features of language. As a result of transformation, changes could be seen in deep structure that are appropriate for their forms. However, it is inevitable to encounter associations in the way of perceiving the surface and the deep structure. Therefore, the deep structure of the linguistic units should be analysed in the same way by all the users of language. The term of deep structure does not mean that signified is perceived differently depending on the change in individuals.

PDF

___

AKERSON, Fatma Erkman, OZİL, Şeyda (1998). Türkçede Niteleme Sıfat İşlevli Yan Tümceler, İstanbul: Simurg Yayınları.
GUIRAUD, Pierre (1999). Anlambilim, La Semantique (çeviren: Berke Vardar), İstanbul: Multilingual Yayınları.
GÜNAY, Doğan (2007). Metin Bilgisi, İstanbul: Multilingual Yayınları.
GÜNAY, Doğan (2004). Dil ve İletişim, İstanbul: Multilingual Yayınları.
KIRAN, Z.-KIRAN, A.E. (2007). Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
ÜSTÜNOVA, Kerime (2010). Dil Bilgisi Sorunları, İstanbul: Kesit Yayınları.
ÜSTÜNOVA, Kerime (2010). “Eksilti ya da Eksiklik Terimleri Üzerine”, Bilkent Üniversitesi tarafından Kırcaali-Bulgaristan’da düzenlenen V. Uluslararası Büyük Türk Dili Kurultayı’nda sunulan bildiri (25-28.09.2010).
ÜSTÜNOVA, Kerime (2002). Dil Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları: 437, Kaynak Eserler: 130.
ÜSTÜNOVA, Kerime (1999). “Eksilti ya da Sıfır Tekrar”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.1, C. 1, Yıl:1, Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, s. 93-105.
ÜSTÜNOVA, Kerime (1998). “Cümle Çözümlemelerinde Yüzey Yapı - Derin Yapı İlişkileri”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 563, Ankara: TDK Yayınları, s. 398-406.