İKİ FARKLI KÜLTÜRÜN ÂŞIK KADIN KAHRAMANLARI: LEYLA VE ZÜLEYHA

Divan şiirinde dilenci olan âşığın karşısında sultan olan sevgili, âşık için uğruna iki dünyanın da feda edilebileceği yegâne makamdır. Hâl böyleyken mesnevilerde durum farklıdır. Realist tiplerin yer aldığı mesnevilerde sevgili ve âşık duyan, düşünen, belirli bir kültürel yapı ile yetişmiş ve o kültürlere ait özellikler sergileyen yaşamın içinden seçilmiş kahramanlardır. Çalışmamızda inceleyeceğimiz yüzyılladır dillere destan hikâyeleriyle adlarından söz ettiren Leyla ve Züleyha, yaşadıklarıyla hem çileli birer âşık olmuşlar, hem de -Züleyha için hikâyenin sonunda da olsa- vuslatı arzulanan birer sevgili olmuşlardır. Âşık-sevgili tipi özelliklerine sahip kahramanlarımız, ait oldukları kültürel yapıya uygun davranmışlar, bunun için de âşıklıkta ikisi de farklı bir rota izlemişlerdir. Arap kabile reisinin kızı olan Leyla ve Garp kültürüyle yetişen Züleyhaannesinin uyarısıyla aşkını inkâr eden, içerisinde bulunduğu toplumun beklentilerine uygun davranarak ölümüne kadar da halkın ayıplamalarından ve dedikodularından uzak durmak için çaba sarf eden Leyla ve bir rüya aşkına kavuşmak için babasını karşısına alan, Yusuf'a attığı iftira ile ondan bir nevi intikam almaya çalışan, ayıplayanlara karşı kendisini aklamak yerine âşıklıktaki haklılığını ispat etmek isteyen ve mesnevide Leyla ile eş tutulması beklenirken Mecnun'a eş tutulan, sonunda da vuslata eren Züleyha farklı karakter özelliklerine sahip olsalar da âşık kadınlardır. Onların aşk hikâyelerini irdelemek, âşıklıktaki rotalarını belirlemek aslında bu mesnevilerden hareketle toplumun kadınlardan beklentilerini, kadının toplum içerisindeki yerini tespit etmek açısından da önem arz etmektedir

LOVER WOMAN CHARACTERS OF TWO DIFFERENT CULTURES: LEYLA AND ZULEYHA

In Divan literature, Beggar Lover against the Beloved Sultan is the only status of which for the sake the lover can sacrifice both of the worlds. However, the situation is different in masnavis. In Masnavis where realist types take role, the lover and beloved are the characters who hear, think, grown up with certain cultural composition and present certain properties of those cultures and are chosen within the life itself. In this study, the analysis of Leyla and Zuleyha, who have been talked about for centuries for their famous stories, is performed. Through what they have experienced, they have become both heartbroken lovers and a lover desired to be met, in which even this would be the case at the end of the story for Zuleyha. Our characters who have Lover-beloved type features, behaved appropriately with the cultural composition they belonged. Thus, they followed different routes on being lovers. Leyla who is the daughter of the leader of an Arabic tribe and Zuleyha who is brought up with Western culture…Leyla who denies her love on his mother’s notice, tries to stay away from her people’s gossips and disapprovals by obeying the expectations of the community she lives in and Zuleyha who goes against his father’s will, to meet, for the sake of a dream, tries to take revenge in a way by slandering Yusuf, wants to prove her rightfulness in being lover instead of trying to come clean against the people who disapproves her, being matched with Mecnun in masnavi while she should be matched with Leyla, unites at the end eventually are lover women even if they have different characteristic features. Analyzing their love stories, defining the routes on being lovers are actually also important for defining the place of women in the community and determining the expectations of community from women based on this masnavis

PDF

___

AKDAĞ, Soner, “Klasik Türk Edebiyatı‟nda Adına Mesneviler Yazılan Kadın: Züleyha”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat araĢtırmaları Dergisi, S. 40, Erzurum 2009, s.71-72.
AKÜN, Ömer Faruk, “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı Ġslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ġstanbul 1994, s. 415.
ARASLI, Hamit, “Leylî ve Mecnun Hakkında” TDAY Belleten, 1958, s.17-39.
ÇETİN, Nurullah, “Yeni Türk ġairinin "Yusuf Ve Züleyha Hikâyesi" Duyarlığı”, Türkoloji Dergisi, C.13, S.1, Ankara 2000, s.110.
DEVELLĠOĞLU, Ferit, Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1998.
DOĞAN, Muhammet Nur, Fuzûlî Leylâ ve Mecnun Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıklamalar, Yapı Kredi Yayınları, Ġstanbul 2007.
HAMDULLAH HAMDĠ, Yusuf u Züleyha, (.(hzl.) Naci Onur), Akçağ Yayınları, Ankara 1991.
KAPLAN, Mehmet, “Tip Tahlilleri”, Türk Edebiyatı Üzerinde AraĢtırmalar, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 2011.
KARAHAN, Abdülkadir, Eski Türk Edebiyatı Ġncelemeleri, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, Ġstanbul 1980.
EMİL, Birol, “Leyla ve Mecnun‟da BeĢerî Duygular”, Türk Kültür ve Edebiyatından ġahsiyetler, Akçağ Yayınları, Ankara 1998.
ÖZCAN, Nezehat, “Fuzûlî‟nin Leylâ ile Mecnûn Mesnevisinde AĢk-Gelenek ÇatıĢması” Gazi Türkiyat Türklük Bilimi AraĢtırmaları Dergisi, 6(225-260), 2010.
SETTARİ, Celal, Züleyha‟nın AĢk Derdi, Çev. Mehmet Kanar, Ġnsan Yayınları, Ġstanbul 2010.
TANPINAR, Ahmet Hamdi, “Fuzûlî‟ye Dair 1”, Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergâh Yayınları, Ġstanbul 2000.
TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan, Klasik Türk Edebiyatında Yusuf u Züleyha Mesnevileri Üzerine Mukayeseli Bir ÇalıĢma, 2011.
www. ekitap.kulturturizm.gov.tr (E.T: 24.12.2013)
TÜRKDOĞAN, Melike Gökcan, “AĢk Mesnevileri Gazellerdeki Sevgili Ġmajına Dair”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat AraĢtırmaları Enstitüsü, Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, S. 29, Konya 2011, s. 117.
www.http://kuran.diyanet.gov.tr/meal.html (E.T:14.12.2.2013).
www.http://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir.html(E.T: 14.12.2.2013).
www.tdk.gov.tr (E.T: 20.12.2013)