“HALK İNANCI” KAVRAMININ SINIRLARI VE SINIRLILIKLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Birçok sosyal ve beşeri bilimin inceleme konuları arasında halk inançlarının önemli bir yeri vardır. Bu disiplinlerden halkbilimi halk inançları başlığı altında, özellikle bir toplumda yaygın dinsel gelenek içerisinde geçmiş dinlerden kalan arkaik unsurları incelemeye çalışır. İnanç kavramının mevcut tanımları modern bilimin sınırlamalarını yansıtır. Modern bilimsel inceleme, incelenen olguların nesnel olarak ölçülebilir olmasını; araştırma konusu ile ilgili verilerin ve sonuçların denetlenebilir veriler olmasını gerektirir. Halk inancı denilince ilk akla gelen ifadelerden "batıl inanış" nitelemesi aynı zamanda büyük dinsel geleneklerin çekincelerini barındırır. Halkbilimi kapsamında yapılan halk inançları ile ilgili çalışmalar modern bilimin inanç kavramını öznel olarak değerlendiren yaklaşımından ve büyük dini geleneklerin halk inançlarının bir kısmını bu geleneklerin ölçütleri bakımından "batıl" olarak değerlendirmesinden kaynaklanan sınırlılıklara sahiptir. Bu incelemede inanç, halk inançları ve batıl inanç kavramlarının içerik analizi yapıldı. Kavramın modern bilimin inceleme metotlarının dışında bir olgu olmasına karşın bireysel ve toplumsal bir gerçekliğe sahip olduğu belirtildi. Halk inançlarının önemli bir kısmının resmi din/Ortodoksi/büyük gelenek olarak adlandırılan din anlayışının dışında özellikler barındırmasına karşın bu bütünden ayrı ele alınmasının toplumsal ve kültürel bütünlüğün anlaşılmasını güçleştireceği, konuya ilişkin gerçeği parçalayacağı ve bunun bilimsel olarak da doğru olmadığı halk inançlarını inceleme yöntemlerine dair yeni öneriler ışığında tartışıldı. Bu tartışmalar ışığında Türk halk inançlarının çalışılmasına dönük yeni yaklaşımların gündeme getirilmesinin bir zorunluluk olduğu tezi savunulmaktadır.

A STUDY ON THE BOUNDARY AND LIMITATIONS OF THE CONCEPTUALIZATION OF FOLK BELIEFS

Folk beliefs are among the many topics of study in the humanities and social science. Under the topic of folk beliefs, folklore tries to study the remaining archaic objects from past religions once prevalent among a specific community. Exisitng definitions of the concept of beliefs reflect the limitations of modern science. Being one of the expressions that come to mind regarding folk beliefs, “superstition” also hosts reservations in major religious traditions. Studies conducted about folk beliefs under folkloristics, have the mentioned limitations in terms of content and conceptualization. In this study, content analysis of the concepts of belief and superstition has been done. It has been emphasized that the concept has an individual and social reality though it is a case out of the research methods of modern science. It has been discussed in parallel with new suggestions about folk belief study methods that even though an important part of folk beliefs have different features than the official religion/orthodoxy/grand religious tradition, they should not be set apart as it would be harder to understand the social and cultural integrity, would spoil the truth about the topic, and would not be consistent in terms of scientific methodology. In light of these discussions, the thesis has been supported that it is a necessity to introduce new approaches towards the study of Turkish folk beliefs

PDF

___

BEN AMOS, Dan. 2003. ġartlar ve Çevre Ġçinde Folklorun Bir Tanımına Doğru (Çev.Metin Ekici), Halkbiliminde Kuramlar ve YaklaĢımlar 1, Ankara:Milli Folklor:31-56.
BENNETT, Gillian. 1994. Geologists and Folklorists: Cultural Evolution and The Science of Folklore, Folklore, Vol. 105:25-37.
BORATAV, Pertev Naili. 2003. 100 Soruda Türk Folkloru, Ġstanbul: K Kitaplığı.
ÇOBANOĞLU, Özkul. 1999. Halkbilimi Kuramları ve AraĢtırma Yöntemleri Tarihine GiriĢ, Ankara:Akçağ Yayınları.
ÇOBANOĞLU, Özkul. 2003. Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk Ġnançları, Ankara:Akçağ Yayınları.
GEERTZ, Clifford. 2010. Kültürlerin Yorumlanması, Ankara:Dost Yayınları.
GULBENKĠAN Komisyonu. 1998. Sosyal Bilimleri Açın,İstanbul:MetisYayınları.
HANÇERLĠOĞLU, Orhan. 1975. Ġnanç Sözlüğü, Ġstanbul: Remzi Yayınevi.
KALAFAT, YaĢar. 1999. “Türk dünyası Tarih ÇalıĢmalarında Halk Ġnançlarının Önemi”. Millî Folklor. Cilt 6. Sayı 44. s.88-91.
KIZILÇELĠK, Sezgin. 2004. Sosyal Bilimleri Yeniden Yapılandırmak, Ankara:Anı Yayıncılık.
MOTZ, Marilyn. 1998. The Practice of Belief, The Journal of American Folklore, Vol. 111, No. 441, Folklore: What's in a Name?(Summer): 339-355.
MULLEN, Patrick B.. 2000. Belief and the American Folk, The Journal of American Folklore, Vol. 113, No. 448 (Spring): 119-143.
Oxford Advanced Learner‟s Dictionary, 8. Edition (madde baĢlığı, cd ortamından alıntılanmıĢtır.)
ÖRNEK, Sedat Veyis. 1971.EtnolojiSözlüğü.Ankara:Türk Dil Kurumu Yayınları.
SUBAŞI, Necdet. 1996. Türk Aydınının Din AnlayıĢı. Ġstanbul. Yapıkredi Yayınları.
TANYU, Hikmet. 1973. “Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk Ġnançlarının ÇeĢit ve Mahiyeti Üzerinde Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt 21.Sayı1. s.123-142.
YEL, Ali Murat. (2005). Ġslâm‟da Büyük ve Küçük Gelenekler ya da Ġslâm Din Antropolojisinde Yüksek Kültür ve Halk Kültürü. (der. ve çev. Ali CoĢkun).Din Toplum ve Kültür, Ġstanbul:Ġz Yay., s.134-182.
YODER, Don. 1974. Towarda Definitionof FolkReligion, Western Folklore:33 :2-15