BOSNALI MEHMED FÂZIL PAŞA DÎVÂNI’NDA MAHALLÎ ÖĞELER

Avrupa'nın güneydoğusunda bulunan ve Anadolu'ya komşu olan Balkan yarımadası çok eski çağlardan beri Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir bölgedir. Yerleşim eski olsa da Türklerin Balkan yarımadasındaki kültürel ve edebî faaliyetleri 14 ve 15. yüzyıllardan itibaren meyvelerini vermeye başlar. Balkanlarda Türk kültür ve edebiyatının ürün vermeye başlamasında uç bölgelerdeki akıncı beylerinin himâyesi ve teşviki etkili olur. Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki sınırlarını koruma görevi üstlenen uç beyleri şiir ve edebiyatla da ilgilenir, şair ve yazarlara hoşgörülü davranarak Balkanlar'da Türk kültür ve edebiyatının gelişmesine katkıda bulunurlar. Akıncı beyleri ve konakları çevresinde toplanan şair ve yazarlar gördükleri ilgi ve destekle eser vermeye başlarlar. şair biyografilerine istinaden şairler hakkında yapılmış istatistik çalışmaları Balkanlarda bazı şehir ve kasabaların Türk kültür ve edebiyatına katkı sağlamakta öne çıktığı fikrini verirler. Vardar Yenicesi, Priştine, Prizren, Kosova, Selanik, Ruscuk ve Üsküp bu hususta adı zikredilebilecek şehir ve kasabalardır. Saraybosna'da doğan ve asıl adı Muhammed Fazlullah Şerifzâde olan Mehmet Fâzıl Paşa dîvân edebiyatının son devresinde eser vermiş bir şâir bir devlet adamıdır. Edirne, Bosna, İstanbul ve İzmîd gibi Osmanlı Devleti'nin farklı şehirlerinde müderrislik, mütesellimlik kaymakamlık ve mutasarrıflık v.b. görevlerde bulunan Mehmed Fâzıl Paşa, oldukça hacimli bir dîvan sahibidir. Şiirlerinde Fâzıl mahlasını kullanan ve mevlevî neşvesini bolca işleyen Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı'nda mahallî öğelere de yer vermiş, Osmanlı'nın farklı şehir ve beldeleri ile doğup büyüdüğü bölge şehirlerini şiirlerinde zikretmiştir. Biz bu bildiride, şiirlerinde Bosna ve diğer bazı Rumeli şehirlerini anıp Bosna vasfında bir de gazel yazmış olan Mehmed Fâzıl Paşa'nın Dîvânı'nda geçen mahallî ve bölgesel, özellikle de memleketi ve çevresi ile ilgili öğeler üzerinde duracağız

IN BOSNIAN MEHMED FAZIL PASHA DÎWÂN’S ITEMS OF LOCAL

The Balkan Peninsula, situated in south-eastern Europe and neighbouring Anatolia, has been a territory densely populated by Turks since ancient times. Despite earlier settlement, the Turkish cultural and literary activity started flourishing in 14th and 15th centuries. The patronage and the encouragement of the margraves, the Ottoman frontier lords, were very effective on the emergence of Turkish culture and literature in the Balkans. In addition to being responsible for defending the Ottoman frontiers in Europe, the margraves were also interested in poetry and literature and their tolerant treatment of poets and authors contributed to the development of Turkish culture and literature in the Balkans. Thanks to the interests and support the poets and authors got from the margraves, they gathered around the lords’ mansions and started producing literary works. The statistical research based on the biographies of the poets reveals that some cities and towns occupied a leading role in their contribution to Turkish culture and literature. New-town of Vardar, Pristina, Prizren, Kosovo, Thessaloniki, Ruse, and Skopje are among such principal cities and towns. Fazlullah born in Sarajevo, and the actual name is Muhammad Fazil Pasha, Mehmet Şerifzâde divan poet gave works of literature in a final circuit of the statesman. Edirne, Bosnia, such as Istanbul and İzmîd official positions in different cities of the Ottoman Empire, Mehmet Fazil Pasha, the owner of a diwan is quite voluminous. Functioning using the pseudonym Mehmet Fazil and plenty of faith in his poems, Fazil Pasha Mevlevî Court has also included local elements of the Ottoman Empire grew up in different cities and towns with regional cities Ponder He mentioned in his poems. We in this paper, and several other poems Bosnia Bosnia attribut anipe cities of Thrace, who wrote an ode to the Court of Mehmed Pasha, the local and regional Fazil, in particular, we will focus on items related to his hometown and the surrounding area

PDF

___

AYDIN, Pınar-Burak Ay-Sermin TaĢkın-Sevcan Aydemir, (2009); Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı (90- 137. Varaklar Arası- Günümüz Harflerine Çeviri); Bitirme Tezi, Dan.: Doç. Dr. Gencay Zavotçu, Kocaeli Üni. Fen-Ed. Fak. TDE Böl., Kocaeli.
BERDĠBEK, Zeynep (2009); Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı (1-13. Varaklar Arası- Günümüz Harflerine Çeviri); Bitirme Tezi, Dan.: Doç. Dr. Gencay Zavotçu, Kocaeli Üni. Fen-Ed. Fak. TDE Böl., Kocaeli.
BOSNEVÎ, E‟s-Seyyid Mehmed Fâzıl; Dîvân-ı Fâzıl Bosnevî, Süleymaniye Ktp., Halet Efendi, 703.
CANIM, Yrd. Doç. Dr. Rıdvan (2000); Latîfî, Tezkiretü‟ş-Şu„arâ ve Tabsıratü‟n-Nuzamâ; (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi BaĢk., TTK Bsm., Ankara.
ÇAKMAKTAġ, Kübra, (2009); Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı (138-149. Varaklar Arası‟nın Günümüz Harflerine Çevirisi); Bitirme Tezi, Dan.: Doç. Dr. Gencay Zavotçu,, Kocaeli Üni. Fen-Ed. Fak. Türk Dili ve Ed. Böl., Kocaeli.
Dîvân-ı Fâzıl Bosnevî; Süleymâniye Ktp., Hâlet Efendi 703.
DOĞAN, Merve-ġeyma Doğramacı, (2009); Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı (41-65. Varaklar Arası- Günümüz Harflerine Çeviri); Bitirme Tezi, Dan.: Doç. Dr. Gencay Zavotçu, Kocaeli Üni. Fen-Ed. Fak. TDE Böl., Kocaeli.
DUMAN, Mehmet Akif; fFâzıl (Bosnalı) Dîvânı C. 1, 2, Doktora Tezi, Yön.: Prof. Dr. Mehmet Arslan, Cumhuriyet Üni. Sos. Bil. Ens., Sivas 2005.
ĠPEKTEN, Dr. Haluk (1996); Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, M.E.B. yay., 1. bs., Ankara. ĠSEN, Prof. Dr. Mustafa (1997); “Balkanlarda Osmanlı Dönemi Türk Edebiyatı", Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Kültür Bakanlığı Yay., C. 7, Ankara.
ĠSEN, Prof. Dr. Mustafa (2007); “Balkanlarda Türk Edebiyatı", Türk Dünyası Edebiyatı Tarihi, Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yay., C. 9, Ankara 2007.
KARAMAN, Gülay. (2009); Hasan Rızâ Dîvânı (İnceleme-Metin-Nesre Çeviri),YL Tezi, Kocaeli Üni. SBE, Kocaeli.
KOLCU, Dr. H. (2007); Ziya Paşa‟nın Zafernâme‟sine Reddiye ve Tekzibiyye, Üçdal NeĢr., Ġstanbul.
KURTOĞLU, Dr. Orhan; Bosnalı Âsım Dîvanı (İnceleme-Tenkitli Metin), Bizim Büro Yayın Dağ., Ankara 2012.
LĠGET, Louis (1998); Bilinmeyen İç Asya, Macarcadan Çev.: Sadrettin Karatay, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu TDK Yay., 2. Bs., Ankara.
NAMETAK, Fehim (1980); Fadıl –Paša Šerifovič Pjesnık I Epıgrafıčar Bosne, Sarajevo, 282s.
SARAY, Prof. Dr. Mehmet; Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, TTK Yay., 2. bs., Ankara 1999.
Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, C. 9 (1997), 12 , 13 (1999).
ÜNAL, Tuğçe- Pelin Ocak, (2009); Mehmed Fâzıl Paşa Dîvânı (15-40. Varaklar Arası- Günümüz Harflerine Çeviri); Bitirme Tezi, Dan.: Doç. Dr. Gencay Zavotçu, Kocaeli Üni. Fen-Ed. Fak. TDE Böl., Kocaeli.
ZAVOTÇU, Gencay. (2009); Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin), Sahhaflar Kitapsarayı, Ġstanbul.