YARLIG SÖZCÜĞÜ ÜZERİNE YENİ BİR KÖKEN BİLGİSİ DENEMESİ

Köken bilgisi çalışmalarında bir sonuca ulaşmak için birbirini izleyen bilimsel birçok mantıklı süreçten geçilir ve bunun sonucunda sözcüğün kökeni ile ilgili bir karara varılır. Bununla birlikte, bu araştırmalarda aynı süreçler izlenmesine rağmen bazen birbirinden çok farklı sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu yazıda yarlıg sözcüğünün kökeni ile ilgili yeni bir etimoloji denemesi yapılmıştır. Sözcüğün kökeni tespit edilmeye çalışılmıştır. Türkçenin erken dönem metinlerinden başlamak üzere izini sürebildiğimiz yarlıg sözcüğü ve bu sözcükle ilişkili farklı gövdeler hakkında bugüne kadar birçok araştırmacı çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Köken bilgisi sözlüklerinin madde başları dışında, bu sözcük, özgün bilimsel çalışmaların da araştırma konusu olmuştur. Aşağıda kısaca üzerinde durulacak bu araştırmalarda dikkat çeken husus yarlıg sözcüğünün kökeni ile ilgili henüz ortak bir yargıya varılmamış olmasıdır. Çalışmada sözcüğün kökeninin tespitine çalışılmış, kökün sözcükle anlam ve şekil bakımından uygunluğu araştırılmıştır. Sözcüğünün su ile ilişkisi kurularak sözcüğün kök ailesi tespit edilmeye çalışılmıştır

A NEW ETIMOLOGICAL ATTEMPT ON WORD OF YARLIG

In Etymological studies to reach a conclusion followed each other many scientific processes is applied. As a result, a decision is reached regarding the origin of the word. However, in spite of the same processes in these studies sometimes very different results can be obtained In this study made a new etymology about the origins of the word yarlıg. Tried to identify the origin of the word. We follow the trail of word’s “yarlıg” which we can see in early Turkish texts and this word so far about the different bodies. Many researchers have argued that a variety of opinions about etymology of this word. This word has been the subject etymological dictionaries, and independent research. The following briefly pointed out that these studies will focus on the issues related to the origin of the word yarlıg is not yet a common judgment was agreed on. The study aimed to investigate the origin of the word. Suitability in terms of semantic and shape of the root were investigated. The word is associated with water and tried to determine the genealogy of the word.

PDF

___

ARAT, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III, Dizin. Hazırlayanlar: O.F. Sertkaya, N. Yüce, K. Eraslan, İstanbul: TKAE Yayınları.

ARAT, Reşit Rahmeti (1988). Kutadgu Bilig II, Çeviri. Ankara: TTK Yayınları.

ARAT, Reşit Rahmeti (1991). Kutadgu Bilig I, Metin. Ankara: TDK Yayınları.

ATA, Aysu (1997). Kısasü’l-Enbiya, I-II. Ankara: TDK Yayınları.

ATA, Aysu (2002). Harezm-Altınordu Türkçesi. İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.

ATA, Aysu (2004). Türkçe İlk Kur’an Tercümesi, Karahanlı Türkçesi, Giriş, Dizin, Notlar. Ankara: TDK Yayınları.

ATA, Aysu (2007). “Türkçede ‘Yargı’ Bildiren Söz Alanı”, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı-Bildiriler, (editörler) Prof. Dr. Fikret Türkmen, Prof. Dr. Gürer Gülsevin, C. 1, Ankara, s. 225-229.

ATALAY, Besim (1992). Divanü Lûgati’t- Türk Tercümesi. I-IV Cilt, Ankara: TDK Yayınları.

ATANIYAZOV, Soltanşa (2004). Türkmen Diliniñ Sözköki (Etimologik) Sözlügi. Aşgabat.

BANG, W., ARAT, R. Rahmeti (1987). Oğuz Kağan Destanı. Makaleler, Hazırlayan: Osman F. Sertkaya, Ankara: TKAE Yayınları.

BASKAKOV, N. A. (2006). Türk Dillerinin Tarihi-Tipolojik Sesbilimi, İstanbul: Multilingual.

CLAUSON, Sir Gerard (1957). “The Turkish Y and Related Sounds”. Ural Altaische Bibliothek, Studia Altaica, ss.33-45.

CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.

DANKOFF, R.; KELLY, J. (1982-85). Compendium Of The Turkıc Dialect, I-III, Harvard University Printing Office.

DOERFER, Gerhard (1963-1975). Türkische und Mongolische Elemente im NeuPersischen. I-IV., Wiesbaden.

ECKMANN, J. (1995). Nehcü’l-Feradis. Yayına Hazırlayanlar: Hamza Zülfikar, Semih Tezcan, Ankara: TDK Yayınları.

ERDAL, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation. I-II, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.

EXMETYANOV, Rifkat (2001). Tatar Tålåniñ Kıskaça Tarixi-Etimologik Süzlågå. Kazan.

GEDİKLİ, Yusuf (2004). “Dılmaç~Yalabaç (Yalavaç Denklemi)”. V. Uluslar arası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. Ankara: TDK Yayınları.

GÜLENSOY, Tuncer (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. III, Ankara: TDK Yayınları.

GÜNER, Galip (2013). “Yarlıg “Buyruk, Emir, Ferman” Ve Yarlıka- “(Tanrı) Buyurmak; Lütfetmek” Kelimelerinin Kökeni Üzerine Yeni Görüşler” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter, ss.1553-1560.

HAMİLTON, Russell (1998). Budacı İyi ve Kötü Prens Masalının Uygurcası (Kalyanamkara ve Papamkara). Ankara: Simurg.

KARAAĞAÇ, Günay (2005). Dil, Tarih ve İnsan. “Türkçede Düzensiz Ses Değişmesi Örnekleri”. Ankara: Akçağ Yayınları.

KÖK, Abdullah (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi (TİEM 73 1v-235v/2), Giriş-Metin-İnceleme-Analitik Dizin. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.

LESSİNG, Ferdinand D. (1986). A Modern Mongolian-English Dictionary. Bloomington. Türkçeye tercümesi: Günay KARAAĞAÇ (2003). Moğolca- Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.

ORKUN, Hüseyin Namık (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: TDK Yayınları.

ÖNER, Mustafa (2004). “Yarlık Sözü Hakkında”. TDAY-Belleten, 2004/2, ss.117-122.

ÖZYETGİN, Melek (1996). Altın Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslup İncelemesi. Ankara: TDK Yayınları.

POPPE, Nikolaus (1959). Altay Dillerinin Karşılaştırmalı Grameri. Çeviren: Zeki KAYMAZ, İstanbul:Fatih Ofset.

RÄSÄNEN, Martti (1969). Versuch Eines Etymologischen Wörterbuchs Der Türksprachen. Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.

SEVORTYAN, E. B. (1974-1997). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskix Yazıkov. I-VII, Moskva.

SEYDAKMATOV, K.(1988). Kırgız Tilinin Kıskaca Etimologiyalık Sözdügü. Frunze: İlim Basması.

ŞİRİN USER, Hatice (2009). Köktürk Ve Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi. Konya: Kömen

TARAMA SÖZLÜĞÜ (1996), Ankara: TDK Yayınları.

TEKİN, Talat (1988). Orhun Yazıtları, Ankara: TDK Yayınları.

TOPARLI, Recep vd.( 2003). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.

ÜNLÜ, Suat (2004). Karahanlı Türkçesi Satır-Arası Kur’an Tercümesi, TİEM 235v/3-450r7. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.

VATEK (2011). http://vatec2.fkidg1.uni-frankfurt.de/vatecasp/Vatectexte.pdf

YÜCE, Nuri (1993). Mukadimetü’l-Edeb, Ankara: TDK Yayınları