AHMED-İ DÂ’Î ‘NİNRİSÂLE-İ SÎ FASL ADLI ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Ahmed-i Dâ'î 14. asrın ikinci yarısı ile 15. asrın ilk yarısında yaşamıştır. Bu dönemin önde gelen şair ve mütercimlerindendir. Ahmed-i Dâ'î dinî ve edebî eserlerin yanısıra birkaç önemli ilmî eseri de Türkçeye tercüme etmiştir. Bunlardan en önemlisi, Nasîrüddin-i Tûsî'nin astronomi ve astroloji hakkında kısa ve özlü bilgiler veren ve Risâle-i Sî Fasl(Otuz Bölümlük Risale) adıyla meşhur olan el-Muhtasar fî İlmi't-Tencîm ve Marifeti't-Takvîm(Astronomi ve Takvim Bilgisi Hakkında Özet Kitap) adlı eseridir. Farsçadan tercüme edilen ve otuz bölümden meydana gelen bu eserde, ebced hesabı, Hicrî, Rûmî, Fârsî ve Celâlî takvimleri, gezegenler, burçlar, ayın durumları, saat türleri ve astronomi konularıyla bazı astroloji konuları bölümler halinde yalın bir Türkçe ile aktarılmıştır. Ahmed-i Dâ'î gibi mütercimlerin, Arapça ve Farsça gibi diğer İslâm dillerinden yapmış oldukları bu tarz tercümeler, kısa bir süre içinde Anadolu'da da bilimin yerleşmesinde etkili olmuştur. Ayrıca, eserin içeriğindeki bazı unsurlardan dolayı kelâm, felsefe ve matematik gibi bilim dallarının da önem kazanmasını sağlamıştır. Astronomi alanında yeni çalışmaya başlayanların bu alanı iyi kavrayabilmesi için de önemli bir eserdir. Bu çalışmada eserin günümüz Türkçesine olabildiğince esnek çevirisi, eserdeki terimler, anlamları ve genel dil özellikleri bakımından değerlendirilmesi üzerinde durulmuştur. Çalışma, Türk bilim tarihi, Türk dili, Türkçe terim dili, astronomi ve astroloji alanlarındaki çalışmalara kaynak olacaktır

AHMED-İ DÂ'Î THE RİSALE -İ SÎ FASL NAMED AN INVESTIGATION OF WORK

Ahmed-i Dâ'îwiththesecondhalf of the 15th century lived in thefirsthalf of thecentury. The leading poet and translator Ahmed-i Dâ'î, as well as religious and literary works in several important scientific work has been translated into Turkish. The most important is Nasiruddin Tusi 's short and concise, providing information about astronomy and astrology and the Risale-i Si Fasl (Thirty-episode Risale) made famous by the name of olan el-Muhtasar fî İlmi’t-Tencîm ve Marifeti’t-Takvîm(Astronomy and Calendar Information About Summary Book)'s work. Occurring in thiswork, which has been translated from Persian and thirty chapters, numerological calculations, Hijridate, Rumi, Persian and Jalal calendars, planets, signs, moonstatus, time types, and some astrology astronomy topics in a simple Turkish and transferred intosections. Translators like Ahmed-i Dâ'î, Arabican dother Islamic languages such as Persian translation of this kind are made, the settlement of science has been effective in Anatolia in a short period of time. Inaddition, some elements of the work because of thecontent of Islamic theology, philosophy and provided insight into the fields of science such as mathematics. New work in the field of astronomy for beginners is an important work in this area is well grasp. As flexible as possible in this study to contemporary Turkish translation of the work, work of art terms, their meanings, and the general terms of language features are studied on. Study of the Turkish history of science, the Turkish language, Turkish term language, astronomy and astrology resource are as will work

___

ADIVAR A. Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul, 1991.

ARAT Reşit Rahmeti, “Türklerde Zaman ve Vakit Tesbiti”, Makaleler, C.I (1987), s. 165-179.

DEVELLİOĞLU Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1992.

EMİROĞLU Kudret, “Ay Adları Tarihçesi”, Tarih ve Toplum, C.7 (1984), s. 41-44.

ERTAYLAN İsmail Hikmet, Ahmed-i Dai Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1952.

KABAKLI Ahmet, Türk Edebiyatı Tarihi, 5c. İstanbul, 1997.

KandilliRasathanesiElYazmaları 2: Arapça –FarsçaYazmalar, ProjeEkibi: Esra Karabacak, Tahsin Ömer Tahaoğlu, Fatma Büyükkarcı Yılmaz, CumhureÜçer, BoğaziçiÜniversitesiYayınevi, İstanbul, 2012.

KARABACAK Esra, “Çağdaş Türk Lehçelerinde Zaman İsimleriÜzerineBirİnceleme”, V. Uluslararası Türk DiliKurultayıBildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Atatürk KültürDilveTarihYüksekKurumu Türk DilKurumuYayınları, Ankara, (2004), s. 1525- 1572.

MENGİ Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara, 1994.

Osmanlı Devleti ve Medeniyeti Tarihi, IRCICA, 2c., İstanbul, 1994.

Osmanlı Dünyasında Bilim Ve Eğitim(1999) Milletlerarası Kongresi Tebliğler, IRCICA, İstanbul, 2001.

ÖZMEN Mehmet, Ahmed-i Da’i Divanı, 2c. TDK, Ankara, 2001.

PEKOLCAY Necla, İslami Türk Edebiyatı, İstanbul, 1994.

SARI Mevlut, El-Mevarid Arapça Türkçe Lugat, İstanbul, 1982.

STEİNGASS F, A ComprehensivePersian-English Dictionary, London, 1930.

ZENKER Jules Theodore, DictionnaireTurc-Arabe-Persan, C.1-2, New York, 1979.