YARATILIŞIN ÖYKÜSÜ OLARAK MEVLİD: MEVLİD VE MİTOLOJİ İLİŞKİSİ

Kelime olarak doğum, doğum yeri ve doğum vakti anlamlarına gelen Mevlid, Peygamberimizin doğumun anlatıldığı bir edebi tür olarak, Arap ve Fars Edebiyatlarında olduğu gibi Türk Edebiyatında da varlığını bugünlere kadar devam ettirmiştir. Türk Edebiyatında, Peygamberimizin doğum günü olan bu kutlu günü anlatan birçok eser yazılmıştır. Bunlar içinde Süleyman Çelebi'nin yazdığı mevlid, 15. Yüzyıldan bu yana halen ülkemizde değişik vesilelerle coşkuyla, bir ayin atmosferi içerisinde okunmakta ve dinlenmektedir. Her doğum bir yarat(ıl)madır. Yaratılan tüm varlıklarda bir doğum süreci/aşaması tecrübesi vardır. Peygamberin doğumun ele alındığı eserde kâinatın yaratılışı/doğumu ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Kutsal gelenek, en eski vahiy, örnek gösterilecek model anlamına gelen mitlerin işlevlerinden biri de insana, nesnelerin/varlıkların kökenini göstermesidir. İnsan, miti yeniden anımsatılan ve yeniden gerçekleşme aşamasına getirilen olayların kutsal, coşku verici gücünün etkisine girmek anlamında yeniden tecrübe edip yaşar. Mevlid'in Hz. Peygamberi konu edinen edebi türler arasında özel bir yeri bulunmaktadır. Mevlid(ler)de peygamberin doğumunun yanı sıra kâinatın yaratılışı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Her iki doğumun/yaratılmanın iç içe işlendiği eser(ler), yaratılışın öyküsünü barındırmaktadır. Mevlid ile kutsalı ve bir gerçekliğin nasıl yaşama geçtiğini anlatan mitolojik anlatılar arasında yaratılışın öyküsü yönüyle benzerlik bulunmaktadır. Bu çalışmada Mevlid'in yaratma, yaratılışın seyri/aşamaları, yaratmanın ilk halini bilme ile ilgili verdiği bilgiler ekseninde mevlidin mitolojik yönü üzerinde durulmaya çalışılacaktır

MEVLİD, A STORY OF CREATION: RELATIONSHIP OF MEVLİD AND MTYHOLOGY

The Mevlid, the birth, birth place and birth time of the Prophet Mohammad described as a literary genre, as well as in Arabic and Persian literature also has maintained its existence in Turkish Literature up today. In Turkish literature there has been written many literary works that The prophet Mohammad’s birth is described in. Mevlid, the master piece of Suleiman Chelebi, is still being read and listened with enthusiasm in a ritual atmosphere on different occasions in our country since 15th century. Every birth is a miracle of a creation. All creators have a process and phase of the experience of birth. The birth of the prophet Mohammad dealt with in this volume contains information about the creation of the universe. One of the functions of myths, which means the the sacred tradition, the oldest of revelation, exemplary model is to show the origin of the assets to human beings. Human being lives myths, in sense of entering transmitter power of enthusiasm that brought to the stage of re-occurrence and re-reminded of events. Mevlid or Qur as known in English, has a special rank among the literary genres, focusing on the prophet Mohammad. These literary genres, as well as the birth of the Prophet Mohammad, contain information about the creation of the universe. Both the birth and creation was committed with the work, contains the story of creation. To describe how a reality passed through life, describing holy items and being the story of creation, Qur and mythological narratives have some similarities. In this academical article the mythological aspect of will be examined in the creation circle that the stages of creation will be seen first

PDF

___

ADIBELLĠ, Ramazan, Mircea Eliade ve Din, Ġz Yayıncılık, Ġstanbul 2011.

AKSOY, Hasan, “Mevlid”, İslam Ansiklopedisi C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004, s. 482-484.

ALGÜL, Hüseyin, Osmanlı Kültüründe Hz. Peygamber Sevgisi, Risale Yayınları, Ġstanbul 2008.

ALICI, Gülcan Tanıdır, Mevlid Maraşi Kurra-zâde Nâdiri, Ukde Yayınları, KahramanmaraĢ 2009.

ARSLAN, Mustafa, “Söylem Mitos ve Tarih: Popüler Dini Literatürde Hz. Mu-hammed(sav) Tasavvuru-Muhammediye Örneği”, Milel ve Nihal C:6, S. 1(2009), s.195-219.

ASLANTÜRK, Hümeyra, “Süleyman Çelebi Mevlidi'nin Kuranî Kaynakları”, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, 16-17 Nisan 2009 Bursa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara 2010, s. 259-273.

BEKTAġ, Ekrem, “Diyarbakırlı Kâmi ve Mevlidi”, Turkish Studies C.6, S. 1 (Winter 2011), s. 779-856.

CAMPBELL, Joseph, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, Çeviren Sabri Gürses, Kabalcı Yayınları, Ġstanbul 2010.

CAMPBELL, Joseph, Yaratıcı Mitoloji Tanrının Maskeleri. 2. Baskı. Çev.: Kudret Emiroğlu, Ġmge Yayınevi Ankara 2003.

CEYHAN, Adem, “Süleyman Nahifi‟nin Mevlidü'n-Nebi Mesnevisi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 14 2000: 89-141.

CHITTIK, William, Tasavvuf Kısa Bir Giriş. 5. Baskı. Çev.: Turan Koç, Ġz Yayıncılık, Ġstanbul 2011.

DEMĠRCĠ, Mehmet, “Hakikat-ı Muhammediye” İslam Ansiklopedisi, C. 15, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ġstanbul 1997, s. 179

DEVELLĠOĞLU, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat 26. Baskı, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2010.

ELIADE, Mircea, Dinler Tarihine Giriş, Çev.: Lale Arslan, Kabalcı Yayınevi, Ġstanbul 2009.

ELIADE, Mircea, Mitlerin Özellikleri, Çev.: Sema Rifat, Simavi Yayınları, Ġstanbul 1993.

ERAYDIN, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, Marmara Üniversitesi Ġlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları:82, Ġstanbul 2004.

FĠLĠZ, Lütfi, Noktanın Sonsuzluğu, Pan Yayıncılık, Ġstanbul 2008.

FROMM, Erich, Rüyalar Masallar Mitoslar, Çev.: Aydın Arıtan ve Kaan H Ökten, Arıtan Yayınevi, Ġstanbul 2003.

FUCHS, H, ve PEKOLCAY Necla, “Mevlid”, İslam Ansiklopedisi, C. 8, Milli Eğitim Bakanlığı, EskiĢehir 1997, s. 171-176

GIBB, E.J.Wilkinson, Osmanlı Şiir Tarihi A History of Ottoman Peotry, Çev.: Ali ÇavuĢoğlu, Cilt I. Akçağ Yayınları, Ankara 1999.

GÜLER, Zülfi, “Yunus Emre‟nin Nûr-ı Muhammedî Anlatımının Türk YaratılıĢ Destanlarıyla Benzerliği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 16, S. 2 (2006), s.63-72

GÜNDÜZ, ġinasi, “Kutsal Hakkında KonuĢmak: Dinsel Söylemde Mitos”, Milel ve Nihal C.6, S. 1 (2009), s.9-26.

HATĠBOĞLU, Ġbrahim “Hadis Arka Plânı ve Kaynakları Açısından Vesiletü'n-Necât”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007, Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 95-105.

HOOKE, Samuel Henry, Ortadoğu Mitolojisi, 4. Baskı. Çev.: Alaeddin ġenel, Ġmge Kitabevi, Ankara 2002.

ĠBN ARABĠ Muhyiddin, Allah'ın İsimlerinin Sırları, Çev.: Ramazan Biçer, Gelenek Yayıncılık, Ġstanbul 2010.

ĠNDĠRKAġ, Zühre, Türk Mitosları ve Anadolu Efsanelerinin İzsürümü, Ġmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2007.

İslam ve Toplum Ġlmihal C. II, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2008.

ĠZUTSU, Toshihiko, İbn Arabî'nin Füsusundaki Anahtar Kavramlar, Çev.: Ahmet Yüksel Özemre, Kaknüs Yayınları, Ġstanbul 2005.

KARA, Mustafa ve KEMĠKLĠ, Bilal, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007.

KARACABEY, Salih, “Vesiletü'n-Necât'ın Hadis Açısından Analizi”, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, 16-17 Nisan 2009 Bursa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara 2010, s. 274-291.

KEMĠKLĠ, Bilal ve ÇETĠN, Osman, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2010.

KILAVUZ, Ahmet Saim, “Mevlid‟in Akaid ve Kelam Açısından Analizi”, Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri Uluslararası Mevlid Sempozyumu, 16-17 Nisan 2009 Bursa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, Ankara 2010, s. 292-300.

KILIÇ, Mahmut Erol, “Hakikat-ı Muhammediye”, Sufi Gelenek ve Hayat Keşkül, S. 12 (Bahar 2007), s. 30-33.

KIZIL, Hayreddin, “Diyarbakır ve Çevresinde YazılmıĢ Mevlitlerin Konularına Göre Tasnifi Denemesi”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi -www.e-sarkiyat.com- ISSN: 1308- 9633, S. VII, (Nisan 2012), s. 116-150

KÖLELEKLĠ, Hayati, “Mevlidle Ġlgili Ġnanç ve Tutumlar”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 358-398.

KUR‟ÂN, Diyanet ĠĢleri BaĢkanlığı Yayınları.

KURNAZ, Cemal, “Mevlit Bir Vuslat ġiiri Olarak Okunabilir mi?”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 106-114.

KURT, Ali Osman, “Süleyman Çelebi‟nin Mevlid (Vesiletü'n-Necât)inde Mitolojik Unsurlar”, Ekev Akamdemi Dergisi, S. 29 (Güz 2006), s. 179-190.

KURT, Ali Osman, “Süleyman Çelebi‟nin Vesiletü'n-Necat Ġsimli Eserinin Mitolojik Açıdan Değerlendirilmesi”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20

Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 156-170.

MAZIOĞLU, Hasibe, “Türk Edebiyatında Mevlit Yazan ġairler”, Ankara Üniversitesi D.T.C.F Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Enstitüsü, C. VI, S. I (1974), s. 31-63.

MASSIGNON, Louis, “Nûr-ı Muhammedî” İslam Ansiklopedisi, C.9, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, EskiĢehir 1997, s. 362.

OCAK, Ahmet YaĢar, “Ġslâm‟ın Temel Ġnançları Etrafında OluĢan “Mitolojik” Kültür: “Ġslâm Mitolojisi”, Milel ve Nihal C.6, S.1 (2009), s.137-163.

OKĠÇ, M. Tayyip, “ÇeĢitli Dillerde Mevlidler Ve Süleyman Çelebi Mevlidinin Tercümeleri”, Atatürk Üniversitesi, İslamî İlimler Fakültesi Dergisi, S.1 (1976), s.17-78.

ÖZEL, Ahmet, “Mevlid”, İslam Ansiklopedisi, C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004, s. 475-479.

PEKOLCAY, Necla, “Mevlid”, İslam Ansiklopedisi C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004, s. 485-486.

PEKOLCAY, Necla, Mevlid Süleyman Çelebi, Sufi Kitap, Ġstanbul 2005.

SARAÇ, Yekta M.A., Klâsik Edebiyat Bilgisi, 3F Yayınevi, Ġstanbul 2007.

SARGUT, Cemâlnur, Cân-ı Cândır Hazret-i Ahmed Muhammed Mustafa, Nefes Yayınları, Ġstanbul 2011.

SCHIMMEL, Annemarie, İslamın Mistik Boyutları, Kabalcı Yayınevi, Ġstanbul 2004.

SCHOUN, Fritjof, “Hz. Muhammed‟in Manevi Manası” Çev.: Seda YeĢildal, Sufi Gelenek ve Hayat Keşkül, S. 12 (Bahar 2007), s. 20-27.

SUNAR, Cavit, Tasavvuf Felsefesi veya Gerçek Felsefe, Anadolu Aydınlanma Vakfı, Ġstanbul 2003.

ġEKER, Mehmet “Mevlid”-Osmanlılarda Mevlid Törenleri-, İslam Ansiklopedisi, C. 29, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2004, s. 479-480.

TATCI, Mustafa, “Hüseyin Vassaf Bey‟in Mevlid ġerhi: Gülzar-ı AĢk”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 251-269.

TÖKEL, Dursun Ali, Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar,: Akçağ Yayınları, Ankara 2000.

ULUDAĞ, Süleyman, “Süleyman Çelebi‟nin Ġnanç ve Fikir Dünyası”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 182-209.

VASSAF, Hüseyin, Mevlid Şerhi Gülzar-ı Aşk, Dü.: Mustafa Tatçı, Musa Yıldız ve Kaplan Üstüner, Dergah Yayınları, Ġstanbul 2006.

YAVUZ, Kemal, “Mevlid'in Türkçe Kaynakları ġerhleri ve Mevlid Metni Üzerine”, Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007 Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 61-86.

YÜCEDOĞRU, Tevfik, “Ġnanç Esasları Açısından “Vesiletü'n-Necat” Süleyman Çelebi ve Mevlid Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri, 18-20 Ekim 2007, Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2007, s. 201-218.