VAN İLİNDE GÖÇLER

Bu çalışmaya konu olan Van ili, Doğu Anadolu Bölgesinin Yukarı Murat-Van Bölümünde yer almaktadır. Van ili, kuzey ve kuzeybatıda Ağrı ili, batıda Van Gölü ve Bitlis ili, güneyde Siirt, Şırnak ve Hakkari illeri ve doğuda İran devleti ile çevrilidir. Bu çalışmanın amacı Van ilindeki göçleri ele alıp değerlendirmektir. Çalışmada ildeki göçler üzerinde etkili olan faktörler, ilin verdiği ve aldığı göçler incelenmiştir. Bunun yanında ilin göç etme nedenlerine göre verdiği ve aldığı göçler de ele alınmıştır. Göçler üzerinde demografik, ekonomik, siyasal, güvenlik, doğal afetler gibi faktörler etkili olmaktadır. Van ilinin demografik yapısı, göçler üzerinde etkili olan önemli bir faktördür. İl nüfusunsun yaklaşık yarısının kırsal nüfustan ibaret olması göçü hızlandıran önemli bir demografik etkendir. İldeki doğurganlık hızı (6.00), Türkiye'nin ortalama doğurganlık hızının (2.53) oldukça üzerindedir. Bu yüksek doğurganlık hızı, nüfus miktarını arttırmakta ve var olan zayıf ekonomik kaynaklar üzerinde baskı oluşturarak ilden göçü hızlandırmaktadır. Van ilinde hane başına düşen fert sayısı, hem Doğu Anadolu bölgesi hem de Türkiye ortalamasının üzerindedir. Nitekim, 2000 yılı verilerine göre, Türkiye'de ortalama hane halkı büyüklüğü 4.50 iken, Van ilinde 7.53 kişidir. Van ilinin, hane halkı büyüklüğü de ilden göçün önemli nedenlerinden birini oluşturmaktadır. Van ilinde nüfus hareketliliğine etki eden en önemli beşeri faktörlerden biri de siyasal olaylardır. Özellikle 1980'li yıllardan sonra bölgede yaşanan olaylar köyden kente ve kentten de diğer kentlere olmak üzere bir göç dalgasını meydana getirmiştir. Çatışmalı ortamdan kaynaklanan zorunlu göçler özellikle kırsal alandaki nüfusu etkilemiştir. Tarım ve hayvancılık faaliyetleriyle geçimlerini sağlayan kırsal nüfus, geçimlerini sağlayacak ekonomik faaliyetleri yapamamaları nedeniyle göç etmek zorunda kalmışlardır. Van ilinin sosyo-ekonomik gelişmişlik bakımından alt kademedeki (5.derecede) iller arasında yer alması, işsizlik oranının yüksek, istihdam oranının düşük olması, sektörler itibariyle çalışan nüfusun yarıdan fazlasının tarım sektöründe yer alması nedeniyle ilde önemli göçler meydana gelmiştir. Van ilindeki göçlere bakıldığında verilen göçün alınan göçten fazla olduğu görülmektedir. İlde verilen göçlerin akım yönünü ekseriyetle Türkiye'nin en fazla sanayileşmiş ve sosyo-ekonomik açıdan gelişmiş iller belirlemektedir. Nitekim ilin 2010- 2011 döneminde en fazla göç verdiği iller sırasıyla İstanbul, Ankara, Bursa, Antalya, İzmir, Gaziantep, Kocaeli, Mersin, Konya ve Adana illeridir. Bu dönemde Van ilinin en çok göç verdiği ilk 10 il verilen göçün %67'sini oluşturmaktadır. Van ilinin en çok göç verdiği il İstanbul, en çok göç verdiği bölge Marmara bölgesidir. İlin en az göç verdiği bölge ise Karadeniz bölgesidir. Van ilinde sanayinin yeterince gelişmemiş olması, ilin temel geçim kaynaklarının tarım ve hayvancılığa dayalı olması, zayıf sosyo-ekonomik yapının olması gibi nedenlerle ildeki insanlar iş imkânlarının yoğun olduğu alanlara göç etmişlerdir. Van iline yönelen göçlere bakıldığında ise komşu iller ve gelişmiş iller olduğu görülmektedir. Nitekim, Van ilinin 2010-2011 döneminde en fazla göç aldığı iller sırasıyla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya, Adana, Konya gibi gelişmiş iller ile Hakkari, Ağrı ve Bitlis gibi komşu illerdir. Bu dönemde Van ilinin en çok göç aldığı ilk 10 il göçün %58'ini oluşturmaktadır. Van ilinin göç etme nedenine göre verdiği göçlerin %31'i hane halkı fertlerinden birine bağlı göç, %30'u iş arama/bulma, %14'ü tayin/atama, %5'i eğitim, %5'i evlilik, %1'i güvenlik, %2'si bilinmeyen, %12'si diğer nedenlerden kaynaklanmaktadır. İlin aldığı göçlerin %25'i tayin/atama, %23'ü hane halkı fertlerinden birine bağlı göç, %17'si eğitim, %7'si iş arama/bulma, %6'sı evlilik, %4'ü güvenlik nedeniyledir (1995-2000 döneminde). Van ilinde hane halkı fertlerinden birine bağlı olarak verilen göçün oranı %31 iken, alınan göçün oranı %23, iş arama/bulma nedeniyle verilen göç %30 iken, alınan göç %7'dir. Van ilinde alınan göçlerin önemli bir kısmı tayin/atama (%25) nedeniyle gerçekleşmiştir. Dolayısıyla Van ili, istihdam yetersizliğine bağlı olarak ekonomik nedenlerle diğer illere daha fazla göç verirken, diğer illerden daha az göç almıştır.

MIGRATIONS IN VAN PROVINCE

The aim of this study is to evaluate and discuss migration in Van province. In the study, factors that impact on migration in the province were examined. Besides, according to the reasons due to emigration and immigration to the province are also discussed. Factors on the migration in Van province such as demographic, economic, political and security are effective. The demographic structure of Van province is one of the most important factor affecting migration. An important factor that accelerates the migration is that nearly half of the province’s population consists of rural population. Van province is one of the cities which have the highest household size. Household size is one of the important causes of migration in the province. As Van province is in the lower status in terms of socioeconomic development (in the 5th level), its unemployment rate high, and more than half of the working population in different sectors is concentrated on the agriculture sector significant migrations occurred in the province. One of the an important human factors affecting the mobility of the population in the province is political incidences. In the region, political incidences began in 1980s and continued to be affective until 2000. In Van province given migration is more than received migration. The direction of migration in Van province is determined by the most socio economically industrialized and developed provinces of Turkey. Considering the migration towards the Van province, it has seen that the neighboring provinces and developed provinces. Van province, while due to economic reasons caused by the lack employment gives more migration to other provinces, it takes less migration from other provinces

PDF

___

ALAEDDİNOĞLU, F. :Van İlinin Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi ve Planlamaya Yönelik Öneriler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Ankara 2006.
ATALAY, İ. : Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, 2. Baskı, İzmir 2004.
Bayındırlık ve İskân Bakanlığı: Kentleşme Şurası 2009, Kentsel Yoksulluk, Göç ve Sosyal Politikalar Komisyon Raporu, Ankara 2009.
ÇAĞLAYAN, S. 2006: “Göç Kavramları, Göç ve Göçmen İlişkisi” Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), Güz 2006, S.17, s.67-91.
DAKA. TRB2 Bölgesi Mevcut Durum Analizi Ekonomik Yapı, Ankara 2011.
DARKOT, B. 1964: Erciş, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 4, M. E. Basımevi. İstanbul.
DENİZ, O, ETLAN, E. 2009:‘‘Kırdan Kente Göç ve Göçmenlerin Uyum Süreci Üzerine Bir Çalışma: Van Örneği,’’ Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt:6, Sayı 2, 472-498.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 1970.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 1975.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 1980.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Daimi İkametgâha Göre İç Göçler, Yayın No: 1124, Ankara 1980.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Daimi İkametgâha Göre İç Göçler, Yayın No: 1381, Ankara 1985.
DİE. :Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 1985.
DİE. : Genel Nüfus Sayımı, Daimi İkametgâha Göre İç Göçler, Yayın No: 2069, Ankara 1990.
DİE. : Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 1990.
DİE. : Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri Van, Ankara 2000.
DİE. : Genel Nüfus Sayımı, Daimi İkametgâha Göre İç Göçler, Yayın No: 2976, Ankara 2000.
DİNÇER, B.: İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, DPT Yay., Ankara 1996.
DİNÇER, B., ÖZASLAN, M., KAVASOĞLU, T. :İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayın No: 2671, Ankara 2003.
DİNÇER, B., ÖZASLAN, M.:İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yay. Ankara 2004.
DOĞANAY, H. :Türkiye Beşeri Coğrafyası, 1.Baskı, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Ankara 1994.
ERİNÇ, S.: Doğu Anadolu Coğrafyası. İst. Ünv. Yay. No:572, Ed. Fak. Coğ. Enst. Yay. No: 15, İstanbul 1953.
ERZEN, A. : Doğu Anadolu ve Urartular. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Türk Tarih Kurumu Yay. XX.Dizi, Ankara 1992.
GÜNAL, V. 2012: ‘‘Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden Verilen Göçün Akım Yönü,’’ International Journal of Social Science, Cilt 5, Sayı 5, 105-127.
GÜNAL, V., ŞAHİNALP, M.S. 2013-a: “Temel Göç Göstergeleri ile Verilen Göçün Akım Yönü Açısından Bitlis ve Van İllerinin Karşılaştırılması”, I. Uluslararası Ahlat-Avrasya Kültür ve Sanat Sempozyumu (23-25 Ağustos 2012 Ahlat- Bitlis), Bitlis Eren Üniversitesi Yayını, No:4. İstanbul.
GÜNAL, V., ŞAHİNALP, M.S. 2013-b: “Temel Göç Göstergeleri Bağlamında Bitlis İli Nüfusunun Van İli ve Türkiye Nüfusu ile Karşılaştırılması”, VII. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (04-07 Ekim 2011-Bitlis), Bitlis Eren Üniversitesi Yayını, No:3. Bursa.
HÜNEE. :Türkiye’de Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması, Ankara 2006.
KAŞTAN, Y. 2011: “Cumhuriyet Döneminde Van İlinin Demografik Göstergeleri”, VI.
Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu (9-11 Haziran 2010), Erciş Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul.
KESİNOK, H.Ç. 2009: “Van Kentinin Kentleşme Sorunları”, Van Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1-3 Ekim 2009), TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu, Van.
KILIÇ, O. : XVI. ve XVII.Yüzyıllarda Van (1548-1648), Van Belediyesi Başkanlığı Kültür ve Sosyal işler Müdürlüğü Yay. No:6, Van 1997.
KOCAMAN, T. :Türkiye’de İç Göç ve Göç Edenlerin Nitelikleri 1965-2000, Devlet Planlama Teşkilatı Yayını, Ankara 2008.
ÖZ, B. : Türkiye’de Göç Olgusu, Sorunları ve Çözümü, Gençlik Basımevi, İstanbul 1978.
ÖZER, A. 2009: “Sosyo Ekonomik Yapı, Göç ve Kentleşme Bağlamında Yerel Yönetimler (Van Örneği)”, Van Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı, TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu, Van, 65-82,
ÖZGÜR, E.M. : Türkiye Nüfus Coğrafyası, GMC Basın-Yayın Ltd. Şti, Ankara 1998.
ÖZGÜR, E.M. 2004: “Türkiye’de Toplam Doğurganlık Hızının Mekansal Dağılışı”, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, s.1-15
SAMİ, K. 2009: “Zoraki/Zorunlu Göçün Yarattığı Kentsel, Kültürel ve Mekânsal Bellek Yıkımı: Van Kenti Toplumsal Ferasetin Neresinde”, Van Kent Sempozyumu Bildiriler Kitabı (1-3 Ekim 2009),. TMMOB Van İl Koordinasyon Kurulu, Van, 21-34
SEVİM, Y. 2010: “'Doğu Anadolu Bölgelerinde Terör Nedeniyle Boşaltılan, Yeniden Yerleşime Açılan Köylerde Yapılan Çalışmalarla İlgili Bir Değerlendirme”, I. Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu, Şırnak Üniversitesi, Şırnak.
SÖNMEZ, E.2010:” Muş İlinde Nüfus Hareketlerinin Nedenleri ve Sonuçları”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:55, İstanbul, 45-57.
SÜMER, F.1986: “Ahlat Şehri ve Ahlatşahlar”, Belleten, Cilt:L, Sayı:197, Ankara, 447-489.
TOROĞLU, E. 2007: ‘‘Niğde İlinde Göç Faktörleri ve Göçler,’’ Coğrafi Bilimler Dergisi, 5 (1), 75-96.
TUKİN, C. 1944: “Van Bölgesi ve Tarihi Kaynakları”, 5. Üniversite Haftası (Van-1944), İst. Üniv. Yay. No:241, İstanbul, 253-273.
TÜİK. :Bölgesel Göstergeler TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkâri), Ankara 2011.
TÜİK. :Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, Ankara 2011.
TÜMERTEKİN, E, ÖZGÜÇ, N. :Beşeri Coğrafya İnsan, Kültür, Mekân, Çantay Kitabevi, İstanbul 2002.
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM). : Doğu Ve Güneydoğu Anadolu’da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu(10/25), Dönem 20, Sayı 533,Yasama Yılı 3, Ankara. 1998.
YAKAR, M, SARAÇLI, S, YAZICI, H. 2010:‘‘Afyonkarahisar İlinde İller Arası Göçlerin Gelişmişlik Endeksleriyle Analizi,’’ Doğu Coğrafya Dergisi, Cilt 15, Sayı 24, 255-272.
YILDIZ, E.B., SİVRİ, U., BERBER, M. 2010:“Türkiye’de İllerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması”, Uluslararası Bölgesel Kalkınma Sempozyumu (7-9 Ekim 2010), s.693-705, Yozgat.
YILMAZ, S. : Van İlinde Nüfus Hareketleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, Şanlıurfa 2014.
YÜCEŞAHİN, M.M, ÖZGÜR, E.M. 2006:‘‘Türkiye’nin Güneydoğusunda Nüfusun Zorunlu Yerinden Oluşu: Süreçler ve Mekânsal Örüntü’’, Coğrafi Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, 15-35.