SERVET-İ FÜNUN DÖNEMİ ROMANINDA MÜREBBİYELER: YABANCI VE YABANCILAŞMA

Türk modernleşmesi sürecinde batılı kurumların Osmanlı'da benimsenmesi toplumda değer sorununu gündeme getirmiştir. Değer sorununun bir parçası olarak yabancı ve yabancılaşma sorunu roman yazarları, araştırmacılar, bürokratlar tarafından ele alınmıştır. Yabancı aktörler olarak Servet-i Fünun dönemi romanında yer alan mürebbiyeler bu anlamda Osmanlı değerlerini yabancılaştıran yabancılar olarak görülmüşlerdir. Dolayısıyla, mürebbiyeler toplumun en küçük ve en önemli yapı taşı olan aile içinde çocuklara batılı eğitim ve değerleri vermeye çalışması tehdit olarak görülmüştür ve ötekileştirilmişlerdir. Bu çalışma, mürebbiyeleri yabancılaştıran yabancı aktörler olarak görülmesini eleştirip Osmanlı'da yaşayan mürebbiyeleri yeni bir yorumla değerlendirmeye çalışmıştır. Bu yoruma göre, farklı kültürlerden gelmesine rağmen, değer düzeyinde de olsa sosyal diyalog çerçevesinde Osmanlı bireyleri ile mürebbiyelerle etkileşim kurabilirler. Bu görülmemelidir. Aksine, olumsallık ve süreklilik düzleminde birbirini etkileyen değerler bütünü olarak görülebilir. Türk modernleşmesi çalışmalarında ve roman değerlendirmelerinde tehdit düzeyinde yabancı olarak görülen mürebbiyeler bu çalışmada değerlerin paylaşımı çerçevesinde olumlu aktörler olarak yorumlanmıştır. Mürebbiyeler karşılıklı etkileşim düzleminde ve sosyal diyalog içerisinde değerlendirilerek Osmanlı toplumunda olumsal çerçevede yeniden yorumlanabilir. Bu yorumu edinmemize olanak sağlayan kuram ise postyapısalcı bir bakış açısıdır. Postyapısalcı bir arka plan sayesinde mürebbiyelerin yabancılaştırıcı unsuru uzlaştırıcı bir düzlemde yeniden ele alınabilir. Böylece, mürebbiyelerin batı değerleri ile Osmanlı'nın değerleri olumlu bir değer etkileşimi olarak kabul görebilir

GOVERNESSES IN SERVET-İ FÜNUN PERIOD NOVELS: STRANGER AND ESTRANGEMENT

Approval of western institutions in Ottoman in the process of Turkish modernization has raised moral questions. The problem of stranger and estrangement as a part of morality problem has been handled by novelists, literary critics, researchers and bureucrats. The governesses taking place in Servet-i Fünun period novel were regarded as the stanger actors that estranged Ottoman values. Therefore, the fact that these governesses provided western-based education and values for the children in the families, the smallest and most important unit of the society, was assessed as a threat to the society and otherized. This study intends to criticize this attitude towards the governesses living in the Ottoman families in the novels and to evaluate them with a different interpretation. According to this interpretation, although Ottoman individuals and the governesses came from various cultures, they might interact with each other within the framework of social dialogue even at moral level. In this sense, the governesses should not be seen as the otherized strangers. Rather, they can be viewed as various entitites completing each other on contingency and continuum plane. In this study, the governesses seen as threatening strangers in Turkish modernization studies and novel reviews have been interpreted as positive actors within the framework of the sharing of the values

PDF

___

BAŞ, S. (2010), “Batıya Hayran Bir Neslin Romanı: Servet-i Fünûn Romanı”, Turkish StudiesInternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,5(2), s.313-362.
BAUMAN, Z. (2003). Modernlik ve Müphemlik. (Çev.İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
BERKES N., (2002), Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, Kaynak Yayınları, İstanbul.
BERKES N., (2004), Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
BULDUKER, G. (2011), Servet-i Fünun Dönemi Romanlarında Aile, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
COŞKUN, B. (2010). Türk Modernleşmesini Kadın Romanları Üzerinden Okumak -Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. Turkish Studies -International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/4 Fall, s.930-964
ÇELİK, M. (2013). Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Mürebbiye Ve Şıpsevdi Romanlarında Yanlış Batılılaşma. Türkiyat Mecmuası,23(1), 27-36.
ÇETİN, H. (2003). Gelenek ve değişim arasında kriz: Türk modernleşmesi. Doğu Batı, 25, Ankara.
ÇIKLA S. (2004), Roman ve Gerçeklik Bağlamında Kültür Değişmeleri ve Servet-i Fünun Romanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
DEY, I. (1993). Qualitative Data Analysis: A user-friendly guide for social scientists, Routledge Publications, London.
ERCİLASUN, B. (1997), Yeni Türk Edebiyatı Üzerine İncelemeler, 1, Akça Yayınları, Ankara.
FİNDLEY, C.V. (2011). Modern Türkiye Tarihi, (Çev.: Güneş Ayas), Timaş Yayınları, İstanbul.
FOUCAULT, M. (1982) İktidar ve Bilgi, çev. Oruç Aruoba, Tan, 3-4/1982: 84-92.
FOUCAULT, M. (2005). Özne ve iktidar. (Çev.: I. Ergüden ve Osman Akınhay), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
GENCER, M. (2008). Osmanlı-Türk Modernleşme Sürecinde Kültür, Din Ve Siyaset İlişkiler. Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/2 Spring, s.354-369.
GÖLE, N. (2012). Mühendisler ve İdeoloji: Öncü devrimcilerden yenilikçi seçkinlere. Metis Yayınları: İstanbul.
KAÇMAZOĞLU H. B., (2010). Türk Sosyoloji Tarihi-1: Önkoşullar Kitabevi, İstanbul.
KAÇMAZOĞLU H. B., (2011), Türk Sosyoloji Tarihi-2: II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e, Kitabevi, İstanbul.
KAVCAR C., (1995), Batılılaşma Açısından Servet-i Fünûn Romanı, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
KERMAN Z. (1986), “Hüseyin Rahim ve Halit Ziya’da Mürebbiye Meselesi”, İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C XXIV, XXV, İstanbul.
KERMAN Z. (1995) Halid Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış Tarzı İle İlgili Unsurlar, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
KERMAN Z. (1998). Halid Ziya’nın Romanlarında Çocuk ve Çocuk Terbiyesi: Yeni Türk Edebiyatı İncelemeleri, Akçağ Yayınları, Ankara.
LEWİS B. (1991). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. M. Kıratlı.), TTK Basım Evi, Ankara.
LOOMBA, A. (2000). Kolonyalizm ve Postkolonyalizm. Ayrıntı : İstanbul
MARDİN, Ş. (2009). Tanzimat’tan sonra aşırı batılılaşma. (Der. M. Türköne ve T. Önder.), Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
MERİÇ, C. (1981). Bir Facianın Hikâyesi. Umran Yayınları, İstanbul.
MERİÇ, C. (1983). Batıda ve Bizde Aydının Serüveni: Cumhuriyet dönemi türkiye ansiklopedisi C.1., İletişim Yayınları, İstanbul.
MORAN, B. (2004). Türk romanına eleştirel bir bakış, İletişim Yayınları, İstanbul.
NEWMAN, P. (2001). Bakunin’den Lacan’a: Anti-Otoritryanizm ve İktidar Altüstü Oluşu, Ayrıntı, İstanbul
ORTAYLI, İ. (2015). Batılılaşma yolunda. İnkılap Yayınları, İstanbul.
TURHAN Ö. (2010). “Otorite Krizi Döneminde Osmanlı -Türk Romanları (1850-1900)”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
ULU, C. (2014). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Mürebbiyelik Müessesesi. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/1 Winter, s. 595-610
TÜZER, İ. (2011). Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın “Mürebbiye”sinin Hallerinden Anlatının Unsurlarına. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3 Summer s. 1277-1285
YUVA G. M. (2011). Modern Türk Edebiyatının Fransız Kaynakları, Yapıkredi Yayınları, İstanbul.