YAHYA B. HABEŞ ES-SÜHREVERDÎ’DE MARİFET ANLAYIŞI

Çoğu zaman ilim kavramının yerine kullanılan marifet kavramı, ilimden daha hususî bir anlam taşır ve genellikle vasıtasız bilgiyi, sezişi/sezgiyi, kalbî bilgiyi ifade etmek için kullanılır. İlim, mutasavvıflarca iki kısım altında işlenmiştir. Çalışılarak elde edilen kesbî ilim ve Allah tarafından kuluna verilen vehbî ilim. Tasavvuf düşüncesinde vehbî ilimden kasıt marifet olarak isimlendirilen ilimdir. Marifet, sezgiye dayalı bir ilim anlayışıdır. Bu ilim ancak yaşayarak ve iç tecrübe ile elde edilen bir ilimdir. Tefekkürden doğan marifet, sûfîlerin rûhânî hâlleri yaşayarak, manevî ve ilâhî hakikatleri tadarak iç tecrübe ile vasıtasız olarak elde ettikleri ilimdir. Marifet ilmi, yalnızca kitap okumayla elde edilmez; ezberlemeye ve mantıkî önermelere dayanmaz. İfadeye dökülmesinin imkânsızlığı ve önermelere dayanmayışı sebebiyle bu ilmi, tahkik ve ispata imkân yoktur. Bu sebeple bu bilgiye sırrî bilgi de denir. İçinde bulunduğu atmosfer, Sühreverdî'nin ortaya koyduğu işrâk felsefesinin onun zihin dünyasında şekillenmesinde, işini kolaylaştıran bir zemin hazırlamıştır. İşraki felsefenin özü mesabesinde olan "nûr ilmi"ni açıklarken Sühreverdî, yeni bir şey söylediği iddiasında değildir. Bu ilmin unsurları, batıda Platon, Hermes, Empedokles, Pisagor, Agathadaimon, Asclepius, Aristo ve başkalarında; doğuda, Jamasp, Farashaustra, Buzurjumhr, Zerdüşt ve başkalarında her zaman mevcut idi. İfade ve ıstılah farklılıklarıyla birbirlerinden ayrılsalar da bu bilgilerin tamamı, ilk olarak Hermes'e keşf olmuş ve ondan Bestamî ve Hallâc'a intikal etmiştir.Bu silsilenin son halkası olan Sühreverdî de külli ve ebedi hikmetten pay almıştır. Sühreverdî'nin felsefesi asıl itibarı ile Yeni Eflatunculuğa dayanır. Metodu da akıl dışı bir sezgidir. Çünkü akıl yolu ile hakikate ulaşılamaz. Zira Aristo'dan beri akıl yolunu tutan filozoflar hakikatin izahında daima birbirleriyle çatışmışlardır. İşrâkilik, Meşşailik ile tasavvuf arasında bir yer işgal eder. İşrakîler, Meşşailerin nazar metodunun aksine, zevk ve sevgi ehli olarak bilinirler. Bununla birlikte

SENSE OF WISDOM (MARIFAH) IN YAHYA B. HABASH ESSUHRAWARD

In our study, all of the known works of Suhrawardî are reviewed. In this sense, limits of our study are Suhrawardi's thoughts associated with wisdom. Yahya b. Habash's ideas other than the subjects of wisdom and the philosophy of knowledge are not included in this work. The concept of wisdom, which is generally used interchangeably with the concept of knowledge, carries a more specific meaning than the latter, and it is used to mean direct knowledge, perception/intuition and knowledge by heart. Knowledge is divided into two categories by Sufis. Acquired knowledge that is obtained by studying, and knowledge blessed by Allah (wahbi knowledge). In mysticism, what is meant by wahbî knowledge is the discipline called Wisdom/Marifah. Wisdom is the sense of knowledge based on intuition. This knowledge is obtained by living and inner experience. Wisdom that is born out of contemplation is the forms of knowledge obtained by Sufis/mystics by experiencing spiritual conditions, tasting spiritual and divine truths, with the inner experience and without mediators. The knowledge of wisdom is not obtained only by reading books; it is not based on memorizing and logical propositions. It is not possible to analyze and verify this knowledge because of improbability of putting it into words and not being based on propositions. For this reason, this knowledge is also referred to as knowledge of mystery

PDF

___

ALBAYRAK, Hâlis (1993). Kur’ân’da İnsan-Gayb İlişkisi, Şule Yay., İstanbul.
ALTINTAŞ, Hayrani (1991). Tasavvuf Tarihi, Ankara Ünv. İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara.
AYNÎ, Mehmet Ali (1985). İslam Tasavvuf Tarihi, Akabe Yay., İstanbul.
BEKİRYAZICI, Eyüp (2006). “Hermetizm’in Ş. Sühreverdî’nin Felsefesine Geçiş Yolu Olarak Harran”, Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu (28-20 Haziran/2006-Şanlıurfa), Edit.: Ali BAKKAL, c. I-II, Konya.
BEKİRYAZICI, Eyüp (2008). “İşrâk Felsefesinin Oluşumunda İbn Sina'nın Etkisi (Ş. Sühreverdi Örneğinde)”, Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 12, Sayı: 36, (s. 147-162).
BEKİRYAZICI, Eyüp (2009). “Burhandan Keşf'e Yöneliş ya da Sühreverdî'de Bilginin Kaynağı Problemi”, Ekev Akademi Dergisi Yıl: 13, Sayı: 38.
BEKİRYAZICI, Eyüp (2012). “Doğu ve Aydınlanma Felsefesi- İşrâkilik-Sühreverdî”, İslam Felsefesi Tarihi, Edit.: Bayram Ali Çetinkaya, Grafiker Yay., Ankara.
BOLAY, Süleyman Hayri (1999). Felsefi Doktrinler Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara.
BURSEVÎ, İsmail Hakkı (2000). Tuhfe-i Vesimiyye, Haz.: Şeyda Öztürk, İnsan Yay., İstanbul.
CEBECİOĞLU, Ethem (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yay., İstanbul.
CEBECİOĞLU, Ethem (2006). “Şatahât İbarelerinin Anlaşılmasına Doğru: Metodik Bir Deneme”, İlmi Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, y.7, sy. 17, Ankara.
CİHAN, Ahmet Kamil (1998a). İbn Sina ve Gazali’de Bilgi Problemi, İnsan Yay., İstanbul.
CİHAN, Ahmet Kamil (1998b). “Sühreverdi ve Kitabu’l-Lemehât Adlı Eseri”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 10, (s. 137-152), Kayseri.
CORBİN, Henry (1994). İslam Felsefesi Tarihi, Çev.: Hüseyin Hatemi, İletişim Yay., İstanbul.
ÇELİK, İsa (2004). “Tasavvuf Tarihinde Ârif Kavramı”, İlmî Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, y.5, sy. 12, (s. 25-52), Ankara.
ÇUBUKÇU, İbrahim Agah (1968). “Sühreverdî ve İşrâkiyye Felsefesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XVI, Ankara.
EL-İSFEHÂNÎ, er-Râgıb (1996). Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Daru’l-Kalem, Dımeşk. ERDEM, Hüsameddin (1999). Bazı Felsefe Meseleleri, Hü-Er Yay., Konya.
ERDOĞAN, İsmail (2003). “İşrâkîlik'in İslam Felsefesi İçerisindeki Yeri ve Kaynakları”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 8.
ERDOĞAN, İsmail (2005). “İşraki Düşüncede Türlerin Efendileri Meselesi”, Dini Araştırmalar, c. 8, sayı: 23.
ERTÜRK, Ramazan (2004). Sufi Tecrübenin Epistemolojisi, Fecr Yay., Ankara.
FAHRİ, Macit (1992). İslam Felsefesi Tarihi, Çev.: Kasım Turhan, İklim Yay., İstanbul.
FAHRİ, Macit (2002). İslam Felsefesi Kelamı ve Tasavvufuna Giriş, Çev.: Şahin Filiz, İnsan yay., İstanbul.
GÖKBERK, Macit (1980). Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
GÖRKAŞ, İrfan (2014). “Kâtip Çelebi’de Metafizik Yahut İlm-i İlahî “, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5 p. 1021-1040, ANKARA-TURKEY.
HUCVİRÎ (1982). Keşfü’l-Mahcûb, Çev.: Süleyman Uludağ, (Hakîkat Bilgisi), İstanbul. İBN MANZÛR (1990). Lisânu’l-Arab, Beyrût.
KAYA, Mahmut (2001). “İşrakiyye”, TDVİA, c. XXIII, (s. 435-8), İstanbul.
KEKLİK, Nihat (1978). Felsefe, Mukayeseli Temel Bilgiler ve Kaynaklar, Çağrı yay., İstanbul.
KILIÇ, Cevdet (2008). “Sühreverdî'nin Varlık Düşüncesinde Nurlar Hiyerarşisi Ve Meşşai Felsefe İle Karşılaştırılması”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13:2, (s. 55-72), Elazığ.
KUŞEYRÎ, Abdülkerim (1989). er-Risâletü’l-Kuşeyriye, thk. Abdülhalim Mahmud- Mahmud b. eş-Şerîf, Dâru’ş-Şa’b, Kahire.
KUTLUER, İlhan (1998). “Hikmetü’l-işrâk”, TDVİA, c.XVII, (s. 521-4), İstanbul.
KUTLUER, İlhan (2000). “İlim”, TDVİA, c.XXII, (s.109-114), İstanbul.
NASR, Seyyid Hüseyin (1997). “Şihabeddin Sühreverdî el-Maktul”, Klasik İslam Filozofları ve Düşünceleri, Çev.: M. Alper Tuğsuz, Edit.: M. Muhammed Şerif, İnsan Yay., İstanbul.
OKUDAN, Rifat (2005). “Şeyhu’l-İşrâk Sühreverdî-i Maktûl’ün Tasavvufî Görüşleri”, Ekev Akademi Dergisi, yıl: 9, sayı: 22.
PASCAL, Blaise (1942). Düşünceler, Çev.: Fethi Yücel, Matbaa Yeni Cezaevi, Ankara.
ROLLAND, Romain (1995). Tolstoy’un Yaşamı, Çev.: Tahsin Yücel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
SARITAŞ, Kamil (2013). “Gümüşhânevî’de İnsan Felsefesi” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/12, p. 1117-1133, ANKARA-TURKEY.
SARITAŞ, Kamil (2014). “İbn Haldun’da Bilgi Felsefesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/8, p. 733-750, ANKARA-TURKEY.
SEFEROV, Qadir (2010). “Sühreverdî ve İbn Arabî-Tesirlenme Yoksa İlahi Hikmette Birlik?”, Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nin İlmi Mecmuası, sayı: 13, (s. 339-352). SUNAR, Cavit (1966). Mistisizmin Ana Hatları, A.Ü.İ.F.Y. Ankara.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/a). Sunûhu’l-Fütûh bi Zikri’rRûh, Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 1593.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/b). Avârifü’l-Maârif, Süleymaniye Kütüphanesi, Nafiz Paşa, 428.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/c). Cezzâbü’l-Kulûb ilâ Tarîki’lMahbûb, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi/ 3122.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/d). İrşâdü’l-Müridîn, Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah Efendi, 1084.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/e). Kelam fi’s-Seyr ve’t-Tayr, Süleymaniye Ktp, Nafiz Paşa 428/3.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed(Yzm/f). Nüğbetü’l-Beyân fî Tefsîri’lKur’ani ale’t-Temam, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa/24.
SÜHREVERDÎ, Şihâbeddin Ebu Hafs Ömer b. Muhammed (Yzm/g). Risâletü’s-Seyri ve’t-Tayr, Süleymaniye Ktp, Şehit Ali Paşa 1393.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (1372a). Kitabü’l-Telvihati’l-Levhiyyeti ve’l-Arşiyye, Mecmuatü Musannefâti Şeyhi’l-İşrak, Tash.: Henry Corbin, Tahran.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (1372b). Kitabü’l-Meşâri‘i ve’l-Mutârahât, Mecmuatü Musannefati Şeyhi’l-İşrâk, Tash.: Henry Corbin, Tahran.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (1372c). Kitabü’l-Mukâvemât, Mecmuatü Musannefâti Şeyhi’lİşrak, Tash.: Henry Corbin, Tahran.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (1977). “el-Lemehât”, Se Risâle ez Şeyh-i İşrâk Şihâbüddin Yahya Sühreverdî, Edit.: Najaf Ali Habibi, Tahran.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (1993). Makâmatü’s-Sûfiyye, tahk.: Emil Maluf, Daru’l-Meşrik, Beyrut.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî, (1995). Nur Heykelleri, Çev.: Saffet Yetkin, Meb. Yay., İstanbul.
YAHYA B. HABEŞ, Sühreverdî (2009). İşrak Felsefesi, Çev.: Tahir Uluç, İz Yay., İstanbul.
SÜLEMÎ, Ebû Abdurrahman (1988). Tabakâtü’s-Sûfiyye, thk. Ahmed eş-Şirbâsî, Dâru’ş-Şa’b, Kâhire.
TAYLAN, Necip (1983). Anahatlarıyla İslam Felsefesi, Ensar Neşriyat, İstanbul.
TAYLAN, Necip (1989). Gazzâli’nin Düşünce Sisteminin Temelleri, Marmara Ünv. ilahiyat Fakültesi Yay., İstanbul.
TAYLAN, Necip (1992). “Bilgi”, TDVİA, c.VI, (ss. 160-1), İstanbul.
TOKU, Neşet (2007). İslam Felsefesine Giriş, Savaş Yayınevi, Ankara.
TÜRK, İdris (2014). “Bâyezîd-i Bistâmî'nin Muhabbetullah Anlayışı”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/5, p. 2005-2020, ANKARA-TURKEY
ULUDAĞ, Süleyman (1991). “Ârif”, TDVİA, c.III, (ss. 361-2), İstanbul.
ULUDAĞ, Süleyman (1992). “Bâtın ilmi”, TDVİA, c. V, (s. 188), İstanbul.
ULUDAĞ, Süleyman (1994). İslam Düşüncesinin Yapısı, Dergah Yay., İstanbul.
ULUDAĞ, Süleyman (2003). “Marifet”, TDVİA, c.XXVIII, (ss. 54-6), Ankara.
ÜLKEN, Hilmi Ziya (1967). İslam Felsefesi Kaynaklan Ve Tesirleri, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
VURAL, Mehmet (2002). “Gazâlî’nin Epistemolojisinde Sezgi ve İlham”, İlmi Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, yıl:3, sy. 9, Ankara.
WALBRİDGE, John (2007). “Sühreverdî ve İşrakilik”, İslam Felsefesine Giriş, Edit.: Peter Adamson-Richard C. Taylor, Çev.: M. Cüneyt Kaya, Küre Yay., İstanbul.
YÜCE, Abdülhakim (2000). “Bir İlim Olarak Tasavvuf”, İlmi Akademik Araştırma Dergisi Tasavvuf, y. 2, sy. 4, Ankara.