11955

Uygur Türkleri arasında şamanlar ve tedavi yöntemleri

Zengin ve köklü bir kültüre sahip olan Uygur Türkleri, merkezî bir coğrafyada yaşamaları ve tarihî süreçte Şamanizm, Totemizm gibi inanç sistemlerini ve Maniheizm, Budizm, Nasturilik ve İslamiyet gibi çeşitli dinleri kabul etmeleri nedeniyle sosyo-kültürel yaşamları açısından Türk boyları arasında ayrı bir yere sahiptir. Bu zengin kültürel yapıyı içinde barındıran halk hekimliği ve bu çerçevedeki uygulamalar, farklı kaynaklardan beslenerek günümüze kadar gelmiştir. Uygur Türkleri arasında şamanların tedavi etme, fala bakma ve büyü yapma gibi çeşitli fonksiyonları vardır. Bu makalede, günümüzde Uygur Türkleri arasında şamanların özellikleri ve sihri-büyüsel işlemler içeren tedavi yöntemleri tanıtılıp değerlendirilecektir.

The shamans among the Uyghur Turks and the shamans treatment methods

The Uyghur Turks, having a rich and deep-rooted culture, has a distinguished place among the Turkish tribes in terms of their sociocultural life due to their living in a central region and due to their accepting the belief systems such as Shamanism, Totemism and the various religions such as Maniheizm, Buddhism, Nestorianism, Islam, in the historical process. The Uyghur folk medicine and other practices in this context that contain this rich cultural structure in themselves survive until today by being fed by different sources. Among the Uyghur Turks the Shamans have a variety of functions such as treatment, geomancy, and witching. In this paper, the Shamans’ peculiarities among the Uyghur Turks in our day and their magical treatments methods will be introduced and evaluated.

PDF

___

ABDURAHİM Rahman, Uyğurlarda Şamanizm, Milletler Neşriyatı, Pekin 2006.
ABUDUKELİMU Bumairimu, Uygur Türklerinin Dinî İnanışları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2006.
BULUÇ Saadettin, Şamanizm Maddesi, İslam Ansiklopedisi, c. 11, İstanbul 1971.
CUYİ Wei, “Uygurcadaki „Büvi‟ Kelimesinin Kökeni Üzerine”, çev. Alimcan İnayet, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (Journal of Turkish World Studies), VII / 2, Kış/Winter- 2007.
ÇORUHLU Yaşar, Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000.
DAVUT Rahile, Uyğur Mazarliri, Şincañ Halk Neşriyatı, Ürümçi 2001.
Divanü Lügat-it-Türk Tercümesi, c. I, II, III, IV, çev. Besim Atalay, TDK Yayınları, 1992.
ELİADE Mircae, Şamanizm İlkel Esrime Teknikleri, çev. İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara 2006.
ESİN Emel, Türk Kozmolojisine Giriş, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2001.
GÖKBEL Ahmet, Kıpçak Türkleri (Siyasî ve Dinî Tarihi), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2000.
GÜNAY Ünver ve GÜNGÖR Harun, Başlangıçlarından Günümüze Türklerin Dinî Tarihi, Rağbet Yayınları, İstanbul 2009.
HEBİBULLA Abdurehim, Uyğur Etnografiyisi, Şincañ Halk Neşriyatı, Ürümçi 2000.
İNAN Abdülkadir, Eski Türk Dini Tarihi, MEB Basımevi, İstanbul 1976.
İNAN Abdülkadir, Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, TTK Yayınları, Ankara 2006.
İNAYET Alimcan, “Bugünkü Uygurlarda Şamanlık ve Bir Şaman Duası: Azâim Koşukı”, Halkbilimi Dergisi, S. 1-2, 2009.
KAFESOĞLU İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1980.
KATANOV N. F., Türk Kabileleleri Arasında, çev. Attila Bağcı, Kömen Yayınları, Konya 2004.
KÖPRÜLÜ M. Fuad, Edebiyat Araştırmaları 1, 3. bs.,TTK Yayınları, Ankara 1999.
Kutadgu Bilig, c. I Metin, 3. bs., çev. Reşit Rahmeti Arat, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
RADLOFF Wilhelm, Sibirya’dan II (Aus Sibirien), çev. Ahmet Temir, Maarif Basımevi, İstanbul 1956.
RADLOFF Wilhelm, Versucht eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, Petersburg, 1889 II, s. 476
RAHMAN Abdukerim vd, Uygur Örp-Adetliri, Şincañ Yaşlar-Ösmürler Neşriyatı, Ürümçi 1996.
RAHMAN Abdulkerim, Uygur Folkloru, çev. Soner Yalçın-Erkin Emet, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1996.
ROUX Jean Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Rağbet Yayınları, İstanbul 1996.
TANYU Hikmet, İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı, Ankara 1980.
TANYU Hikmet, Türklerin Dinî Tarihçesi, Burak Yayınları, İstanbul 1998.
TURSİNNİYAZ Hebibe, Uyğur Ayalliriniñ Tuğut Adetliri Üstide Tetkikat (Uygur Kadınlarının Doğum Adetleri Üzerine İnceleme), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Şincañ Üniversitesi, Ürümçi 2007.
TURSUN İmin, Kedimki Uyğur Medeniyiti, Şincañ Halk Neşriyatı, Ürümçi 2000.
YÖRÜKAN Yusuf Ziya, Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm Şamanizmin Diğer Dinler ve Alevilik Üzerindeki Etkileri, hzl. Turhan Yörükan, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2009.