TÜRKMENCEDE İSTEME İFADE EDEN YAPILAR

Sovyetler Birli?inin yıkılması Türk dünyasına yönelik siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel ilgi ve yakınlaşmayı da beraberinde getirmiştir. Siyasi ve co?rafi nedenlerle birbirinden uzun yıllar ayrı kalmış Türk soylu topluluklar arasındaki kültürel bütünlüğü sağlamanın yollarından biri de üretilen bilim, kültür ve sanat eserlerinin karşılıklı olarak bilinmesi ve aktarılmasıdır. Bugün sözünü ettiğimiz kültürel bütünlüğün sağlanmasında tarihî ve siyasî sebeplerden dolayı ortaya çıkmış olan farklı yazı dilleri ve yazı sistemlerinin kullanılıyor olması önemli bir engeldir. Bu engeli aşmanın yollarından biri de bilim, kültür ve sanat eserlerinin karşılıklı olarak aktarılmasıdır. Şimdiye kadar yapılan aktarma çalışmaları göz önüne alındı?ında, lehçeler arası aktarmanın göründüğü kadar kolay olmadığı ve kendine özgü bir takım zorlukları olduğu açıkça görülmektedir. Bu zorlukları aşmak için bu alanda çalışan birçok bilim insanı tarafından çeşitli çözüm önerileri sunulmuştur. Biz de yaptı?ımız çeşitli araştırmalarda Türk lehçelerinde, istek, rica, emir, empoze etme, yalvarma, tembih, uyarı, önerme, tavsiye, cesaretlendirme, tahrik etme gibi anlamları ifade etmede farklı işaretleyicilerin kullanıldı?ını gördük. İsteme ifadeleri aynı zamanda ümit etme, arzulama, istekli olma, temennide bulunma ifadelerinin dilek, izin verme, ümit verici olma anlamlarını da kapsamaktadır (Johanson 2009). Kaynak lehçe olarak Türkmen Türkçesi, hedef lehçe olarak ise Türkiye Türkçesinin seçilmiş olduğu bu çalışmada, Türkmen Türkçesinde sadece istek kipini ifade eden yapılardan sentetik düzeydeki -mAkçI,-mAkçIdIr ekleri ile analitik düzeydeki -mAkçI bol- ve -AsI gel- yapılarının nasıl, hangi biçimlerle ve ve hangi anlamları karşılayacak şekilde kullanıldığı üzerinde durulacaktır

STRUCTURES THAT STAND FOR OPTATIVES IN TURKMEN TURKISH

The collapse of Soviet Union brought about political, economic, social and cultural interests and convergence towards Turkic countries. One of the ways of having cultural integrity among the Turkic societies separated from each other for a long time because of political and social reasons is to have knowledge about and to transfer science, culture and art mutually. Today, using scriptures and different written languages, which occurred because of historical and political reasons, is a significant obstacle in having cultural unity that mentioned before. One of the ways of overcoming this obstacle is to transfer scientific, cultural works as well as artwork. When we consider the works that have been transferred so far, it is clear that transfer between dialects is not as easy as it looks and has some specific problems. In order to overcome this problem, a lot of scientists who work in this field have offered different solutions. We, also, find in our various studies that different indicators have been used in Turkic languages to express meanings such as agitation, encouragement, recommendation, suggestion, warning, admonition, invocation, enforcement, order, request, desire. The expressions of request include the meanings of subjunctive, permission and expectation of the expressions for hope, desire, wish at the same time (Johanson 2009). In this paper, the structures which express only optative mood –mAkçI,–mAkçIdIr,- mAkçI bol- and –AsI gel- in Turkmen Turkish are studied in terms of how, and in which forms they are used as well as which meanings they refer to

PDF

___

ARNAZAROV, Seyitnazar, 2003. Türkmen Türkçesinde niyet kipi ve Türkiye Türkçesinde anlatımı, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 13., s. 333-344.
BASKAKOV, N. A., HAMZAEV, M. Ja. ÇARYJAROV, B., 1970. Grammatika turkmenskogo jazyka. Aşxabad.
CSATÓ, Éva Á. in print. Modal categories in Karaim: A case of complex contact morphology. In Thomas Stolz (ed.) Morphologies in contact. Oldenburg: Akademie Verlag.
CUMAEV, K. ve diğerleri, [Aktaran: A. Duymaz, M. Ergün, N. Biray] 1998. Başlangıcından Günümüze Kadar Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi 10 (Nesir-Nazım) – Türkmenistan Türk Edebiyatı I, Kültür Bakanlığı Yayınları 2125, Ankara.
CLARK, Larry, 1998. Turkmen reference grammar, Wiesbaden: Harrassowitz.
DEMİR ARSLAN, Sema, 2008. Türkiye Türkçesinde İsteme Kipliği, Grafiker Yayınları, Ankara.
ERCİLASUN, Ahmet B. vd, 1991. Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Kültür Bakanlığı Yayınları 1371, Ankara.
HANSER, Oscar, 1977. Turkmen manual. Descriptive grammar of contemporary literary Turkmen. Texts. Glossary. Wien: Verlag des Verbandes der wissenschaftlichen Gesellschaften Österreichs.
JOHANSON, Lars 2007. Contact-induced renewal of Turkic modal expressions of volition, necessity and possibility.
JOHANSON, Lars, 2009. Modals in Turkic. In: Hansen, Bjoern & de Haan, Ferdinand (eds.) Modals in the languages of Europe. A reference work. (Empirical Approaches to Language Typology 44.) Berlin & New York: Mouton de Gruyter. 487-510.
JOHANSON, Lars in print. Mood meets mood. In: Stolz, Thomas & Vanhove, Martine & Otsuka, Hitomi & Urdze, Aina (eds.) Morphologies in contact.
KARA, Mehmet, 2001. Türkmence (Giriş, Gramer, Metinler, Sözlük). Ankara: Akçağ Yayınları.
SAHATOVA, Gulshen, 2005. Untersuchung abhängig komplexer Konstruktionen im Turkmenischen mittels Tesnières Translationstheorie und DVG. Wiesbaden: Harrassowitz.
SÖYEGOV, M. ve diğerleri, 2000. Türkmen diliniñ grammatikası – Morfologiya, Türkmenistanıñ Prezidentiniñ Yanındakı Ilım ve Tehnika Baradakı Yokarı Geñeş Mağtımgulı Adındakı Dil ve Edebiyat İnstitutı, Aşğabat.
ZAL, Ünal, Gurbannazar Ezizov’a Mektuplar, The international exhibition and scientific conference “Science, technology and innovative technologies in the prosperous epoch of the powerful state”, 12-14 Haziran 2012, Aşgabat-Türkmenistan. (Basılmamış bildiri metni