MEHMED FENNÎ VE TUHFETÜ’L-İHVÂN İSİMLİ ŞÜKÛFE- NÂMESİ

Şükûfe-nâmeler, çiçekler ve çiçek yetiştirenler hakkında bilgi veren eserlerdir. Bu eserlerde Osmanlı çiçek kültürü hakkında bilgilere ulaşabiliriz. Çiçek sevgisi Osmanlılar'da yaygın bir heves olmuştur. Çiçek bir ticaret malı değil, bir gönül işidir. Çiçek yetiştiren insanlar, yetiştirdikleri çiçeklerinin adlarıyla nam kazanmışlardır. Bu çiçeklerden birisi de lâledir. Lâle, soğanlı ve otsu bir bitkinin adıdır. Çiçekleri bir sap üzerinde olup, kırmızı, sarı ve beyaz renkli olabilir. Bazı dönemler lâle merakı çok artmıştır. İstanbul'daki lâle merakı arttıkça, imparatorluğun çeşitli yerlerinden ve diğer ülkelerden bu şehre lâle tohumları getirilmiştir. Girit Adası'ndan dahi İstanbul'a lâle getirilmiştir. Çiçek meraklılarından biri Fennî Mehmed Çelebi'dir. Mehmed Fennî bazı kaynaklara göre M. 1708'de, bazı kaynaklara göre ise M. 1715 tarihinde vefat etmiş, Rumelihisarı'ndaki Kayalar Mezarlığı'na defnedilmiştir. Mehmed Fennî'nin eserlerinden biri Tuhfetü'l-İhvân isimli şükûfe-nâmesidir. Şair, aynı zamanda iyi bir çiçek yetiştiricisidir. Bu eseri yazmaya İbrahim Hanzâde Mehmed Bey'in teşvikiyle başlamıştır. Şair, bu eserinde o dönemdeki bazı çiçeklerin değerleri hakkında bilgi vermektedir. Lâle ve özellikle Girit lâlesi çok değerlidir. Eserde, o dönemdeki lâle yetiştiricilerinin adlarını buluyoruz. Mehmed Bey, Rüştü Efendi, Habib Bey, Himmet Efendi, Hacı Ahmed, Yıldız Çelebi bunlardan bazılarıdır. Ayrıca eserde o dönemdeki bazı lâlelerin isimleri de yer alır. Bî-mânend, semen-sîmâ, müsellem-i âlem, mihr-i münîr, la'l-i bedahşî, mülûkî ve nâdir bunlardan birkaçıdır. Bu makalede Fennî Mehmed Çelebi'nin Tuhfetü'l-İhvân'ın içeriği verilmiş ve tanıtılmış, ardından eserin tenkitli metni verilmiştir

MEHMED FENNÎ AND HIS WORK NAMED TUHFETÜ’L-IHVÂN AS FLOWER BOOK

Flower books are the works which provide information about flowers and people who raise flowers. In these works, we can get information about Ottoman flower culture. The love of flower was widespread passion in Ottoman life. Flowers were not a commercial thing, but a matter of heart. The people who raise flowers gained reputation for the names of their flowers. One of these flowers is tulip. The tulip is the name of oniony and herbaceous plant. His flowers are on stamp and it can be red, yellow and white. The interest in tulip increase remarkably. As the interest in tulip in Istanbul increased, tulips seeds were brought to that city from different places of the empire and the other countries. Tulips were brought to Istanbul even from the island of Crete. One of those who are keen on flowers is Fennî Mehmed Çelebi. According to some sources, Mehmed Fennî died in 1708; according to some others he died in 1715. He was buried in Kayalar graveyard in Rumelihisar. One of Mehmed Fennî’s works is a şükûfe-nâme named Tuhfetü’l-Ihvân. The poet is also a good flower cultivator. The poet started to write this work with the support of İbrahim Hanzâde Mehmed Bey and he wrote a book about tulips. In this work, the poet provides information about some flowers in that terms. The tulip and especially the Crete tulip was so valuable. We can find the names of the people who raised tulip in the book. Some of these are Mehmed Bey, Rüştü Efendi, Habib Bey, Himmet Efendi, Hacı Ahmet, Yıldız Çelebi. Besides we can find the names of some tulips in the work. Some of these are bîmânend, semen-sîmâ, müsellem-i âlem, mihr-i münîr, la’l-i bedahşî, mülûkî and nâdir. In this articles, Fennî Mehmed’s work Tuhfetü’l-Ihvân was given the content and introduced then the critical text was given. Key Works: Flower book, Mehmed Fennî, tulip, tulip names

PDF

___

AKTEPE, M.Münir. “Damad İbrahim Paşa Devrinde Lâle”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, C.4, S.7, İstanbul 1953.
Ali Enver. Semâ-hâne-i Edeb, Haz. Sadık Erdem, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 2013.
AYVAZOĞLU, Beşir. Güller Kitabı, Ötüken Yay., İstanbul 1995.
AYVERDİ, Ekrem Hakkı. 18. Asırda Lâle, Haz. M. Uğur Derman,Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 2006.
BAYRAM, Yavuz. “Klasik Türk Şiirinde Duyguların Dili: Çiçekler” TURKISH STUDIESInternational Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN:1308-2140, (Tunca Kortantamer Özel Sayısı-II), Volume 2/4, Fall 2007, www.turkishstudies.net, DOI Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.169, p.209-219.
Baytop, Turhan-Kurnaz, Cemal. “Lâle”, TDVİA, Ankara 2003, s. 79-81.
Esrar Dede. Tezkire-i Şuarâ-yı Mevleviyye, Haz. İlhan Genç, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2000.
GÖKYAY, Orhan Şaik. “Divan Edebiyatında Çiçekler I-II-II” Güçlük Nerede? Seçme Makaleler 3, İletişim Yay., İstanbul 2002, s. 55-110.
HAKVERDİOĞLU, Metin. “Lâle Devri ve Lâle İsimleri” TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN:1308- 2140, (Fahrettin Kırzıoğlu Armağanı), Volume 3/4, Summer 2008,www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.374, p.472-498.
KESKİN, Neslihan Koç. “Şükûfe-perest Bir Osmanlı Ali Çelebi ve Şükûfe-nâmesi” Gazi Türkiyat, Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Ankara, Bahar 2011, Sayı 8, s.257-284.
Mehmed Fennî. Tuhfetü’l-İhvân, Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Koleksiyonu No: 161. Mehmed Fennî. Tuhfetü’l-İhvân, Süleymaniye Kütüphanesi, Nuru Osmaniye Koleksiyonu No: 3704.
Mehmed Siraceddin. Mecma’-ı Şuarâ ve Tezkire-i Üdebâ, Haz. Mehmet Arslan, Sivas 1994.
ÖNAL, Sevda. “Klasik Türk Edebiyatında Lâle ve Edebî Bir Tür Örneği Olarak Lâle Şiirleri” TURKISH STUDIES-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN:1308-2140, (Klasik Türk Edebiyatı, Prof. Dr. Meserret Diriöz Hatırasına), Volume 2/4, Winter 2009,www.turkishstudies.net, DOI Number:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.652, p.878-895.
ÖZTOPRAK, Nihat. “Fennî ve İzzet Efendi’nin Sâhilnâmelerinde İstanbul”, Üsküdar Sempozyumu C.II, İstanbul 2005, s.11-27.
Sâlim. Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. Adnan İnce, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2005.
TANSEL, Fevziye A. “Dîvân Şairlerimizden Fennî’nin Boğaziçi Kıyılarını Canlandıran Mesnevisi: Sâhil-nâme”, Belleten, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1976, s.331-346.
POLAT, Nazım Hikmet. “Meşhur Eski Çiçek Meraklılarından Fennî Mehmed Çelebi”, Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine, Cevat Rüştü’den bir Güldeste, Kitabevi Yay., İstanbul 2001, s.267-271.
YILMAZ, Fatma Büyükkarcı. “Risâle-i Takvîm-i Lâle” Journal of Turkish Studies, Türklük Bilgisi Araştırmaları Volume 24/III, Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı, Harvard 2000, s.81-127.