Türkiye’de ilk derleme gezilerinde uygulanan yöntemler ve karşılaşılan güçlükler

Halk bilimi XIX. yüzyılda önem kazanan alanlardan biridir. Malzemesi çoğunlukla halkın hafızasındaki masallar, hikâyeler, inanışlar, gelenekler vb.dir. Halk bilimciler gözlem, görüşme, anket gibi yöntemleri kullanarak bu malzemeye ulaşır ve inceleme imkânı bulurlar. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte ülkemizde halk bilimi ürünlerinin derlenmesi ve arşivlenmesi bireysel veya kurumsal çerçevede hız kazanmıştır. Ziya Gökalp, M. F. Köprülü, Z. F. Fındıkoğlu… gibi âlimlerin halka yönelmek, halk bilimi ürünlerinin önemini her alandaki kişilere fark ettirmek için gösterdikleri çabalar olumlu sonuçlanmış, onların çeşitli yayınları –makale, çeviri vb.- ülkemizde folklorun bir bilim dalı olarak kabul edilmesine de vesile olmuştur. Önce Dârülelhan (İstanbul Belediye Konservatuarı), daha sonra ise Halk Bilgisi Derneği’nin derleme çalışmaları Türkiye’de ilk derlemelerin en önemli örneklerini oluşturmuştur. 1924-1932 yılları hem Türkiye Cumhuriyeti’nin maddi ve manevi birçok sıkıntıyla mücadele ettiği hem de halk biliminin bir bilim dalı olarak tanınıp kabul edilmeye başlandığı dönemdir. Bu makalede de yukarıda adı geçen kuruluşlardan yetkililerin belirtilen dönemde Anadolu’da yaptıkları derlemeler, kullandıkları yöntemler ve yaşanan sıkıntılar ele alınmıştır.

The methods used in the first fieldwork trips in turkey and the difficulties encountered

Folklore is one of the fields that attracted considerable attention in the 19th century. Materials are often the tales, stories, beliefs and traditions in the minds of the people. Folklorists obtain these materials using observation, interview, and questionnaire and find the opportunity to examine these materials. With the foundation of Turkish Republic, the fieldworking and archiving of the folklore products in Turkey took momentum both individually and institutionally. The efforts that some scholars such as Ziya Gökalp, M. F. Köprülü, Z. F. Fındıkoğlu made to go for the public, to make them aware of the significance of the works of folklore turned out to be useful and their studies such as article and translation made folklore a scientific field in Turkey. The fieldwork studies that first Dârülelhan (Istanbul Municipality Conservatory) then the Halk Bilgisi Derneği (the Folklore Society) carried out the most important instances of the collections. The years of 1924-1932 are the period of Turkey’s struggle against several difficulties and folklore was recognized as a scientific field. In this study, the collections that above mentioned the society’s authorities made, the methods they used and the difficulties they encountered are examined.

PDF

___

“Abdülkadir beyin raporu”, (1930a). Halk Bilgisi Haberleri (HBH), S:3, s. 48.
Abdülkadir (1930). Birinci İlmi Seyahate Dair Rapor, İstanbul: İktisat Matbaası.
BAYRI M. Halit (1930). Halk Âdetleri ve İnanmaları, İstanbul: Eminönü Halkevi Dil, Tarih ve Edebiyat ġubesi NeĢriyatı.
BAYRI M. Halit (1952a). “Halk Bilgisi Derneğine Aid Hatıralar V, Konferanslar, Törenler, Anketler, Derleme Seyahatleri”, Türk Folklor Araştırmaları, S:31, s. 489-490.
BAYRI M. Halit (1952b). “Halk Bilgisi Derneğine Aid Hatıralar VI, Derleme Seyahatlerinin Dikkati Çeken Tarafları, Derneğin Bilinmiyen Dostları”, Türk Folklor Araştırmaları, S:32, s. 499-500.
BAYRI M. Halit (1952c). “Halk Bilgisi Derneğine Aid Hatıralar VII, Derneğin Neşrettiği Kitaplar”, Türk Folklor Araştırmaları, S:33, s. 523-524.
DÜZGÜN Dilaver (1997). “Halk Bilgisi Derneğinin Türk Folklor Tarihindeki Yeri”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Genel Konular, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 116-117.
FINDIKOĞLU Z. Fahri (1952). “Türk Folklorculuğunda Anket Usulünün İlk Tatbikatı”, İş ve Düşünce, S:128, s. 50-52.
GAZİMİHAL Mahmut Ragıp (2006). Anadolu Türküleri ve Musiki İstikbalimiz, Haz.: Metin Özarslan, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları. “İkinci İlmî Seyahat” (1930b). Halk Bilgisi Haberleri (HBH), S:10, s. 167-168.
K. Mahmut Ragıp (1929). Şarkî Anadolu Türküleri ve Oyunları, İstanbul: İstanbul Konservatuvarı Neşriyatı.
Mahmud Ragıp (1928). Anadolu Türküleri ve Musiki İstikbalimiz, Maarif Matbaası.
ÖZCAN Nuri (1993). “Dârülelhan”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C:8, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s. 518-520.
SAKAOĞLU Saim (1985). “Derleme İle İlgili İlk Anketler, Ġlk Geziler ve Derleme Bibliyografyası”, Türk Folkloru Araştırmaları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 81-107.
SAKAOĞLU Saim (1988). Sahada Derleme Metodları, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları.
TAN Nail (2006). Atatürk Dönemi Kültür Kurumlarından Örnekler 1920-1938, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi BaĢkanlığı Yayınları.
Türk Halk Bilgisi Derneği (1928). Halk Bilgisi Toplayıcılarına Rehber, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası.
ÜLKÜTAŞIR M. Şakir (1972). Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnografya Çalışmaları, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
YILDIRIM Dursun (1998). Türk Bitiği -Araştırma/İnceleme Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.