Gelenek ve Modernlik Arasında Bir Eğitimci: Satı Bey ve Fenn-i Terbiye Adlı Eseri üzerine bir inceleme

Türkiye’de eğitimin modernleşmesinde ve çağdaş öğretmenliğin oluşmasında Tanzimat’tan Cumhuriyet’e birçok kişi, kurum ve eser etkili olmuştur. Bunlardan biri de II. Meşrutiyet döneminde farklı eserleriyle eğitim bilimine ve öğretmenliğin itibar kazanmasına katkılar yapan Satı Bey’dir. Onun bu konulara ilişkin en önemli eseri Fenn-i Terbiye (Eğitim Bilimi)’dir. O dönemde yapılan tartışmaların pek çoğu ilk defa Fenn-i Terbiye’de yer almıştır. Eğitimi bedensel, zihinsel, ruhsal ve ahlâkî gelişimin sağlıklı bir bileşeni olarak gören Satı, bu süreçte tarihi, sosyal, kültürel ve çevresel etkenlere de önem vermiştir. Yüksek Erkek Öğretmen Okulu Müdürlüğü sırasında pek çok yeni uygulama başlatmıştır. Satı Bey, geleneksel Osmanlı eğitiminin modern bir yöntemle ifade edilmesine ve uygulamalarının yapılmasına çalışmıştır. Bu süreçte Doğulu ve Batılı düşünürlerden etkilenmiştir. Ancak bu etkiler eserlerinde açıkça görülmez. Bu makalede Satı Bey’in gelenek ile modernleşme arasında nasıl bir eğitim düşüncesine sahip olduğuna değinilmiştir. En önemli eğitim eseri olarak görülen Fenn-i Terbiye incelenerek, çağdaş eğitim bilimi içindeki yeri tartışılmış ve muhtemel kaynakları üzerinde durulmuştur.

An Educator between Tradition and Modernity: A Study in Satı Bey and His Book ‘Fenn-i Terbiye’ (Science of Education)

Many people, organizations and they works has been effective modernization of Turkish education and formatting of contemporary teacher from Tanzimat to Republic. One of them is Sati Bey. He contributed to gain the reputation of a teacher and sciences of education with his practices and woks in second constitutional period. His most important work on these issues is Fenn-i Terbiye (Science of Education). At that time most of the discussions took place the first time in the Fenn-i Terbiye. Satı Bey regarded to education as a component of physical, mental, psychological and moral development. In this process, he was also important historical, social, cultural and environmental factors in the education. He initiated many new applications during his director of High Teacher School (Darülmuallimin-i Âliye). Satı Bey studied to expression of traditional Ottoman education with modern method. For this he initiated various applications. Eastern and Western thinkers have been affected him in this process. But these effects are clearly visible in his works. In this paper, has been mentioned that Satı Bey had how education idea between tradition and modernization. His most important education work Fenn-i Terbiye has been examined and its place in modern science education discussed and focused on the possible sources.

PDF

___

ACAR, Şehbâl Derya. Eğitimde Bir Üstâd, Satı Bey’i Tanımak, İstanbul: Akademik Kitaplar, 2009.
AKÇURAOĞLU Yusuf. “Mektep Müzesi”, Türk Yurdu, 1329, C.2, S. 48.
AKÇURAOĞLU Yusuf. “Sâtı Bey‟in İstifası”, Türk Yurdu, 1328, C.1, S. 10.
AKYÜZ Yahya. Türk Eğitim Tarihi, M.Ö. 1000 - M.S.2010 Ankara: PegemA Yay., 2010.
BERKES Niyazi. İslamlık, Ulusçuluk, Sosyalizm, Ankara: Bilgi Yay., 2. Bs., 1975.
BUZPINAR Şit Tufan. “Sâti‟ el-Husrî”, TDV, İA., 2009, C.36. ÇİL Fatma. Satı Bey’in Hayatı, Eseleri ve Türk Eğitimine Katkıları, M. Ü. Türkiyat Enst. Yayımlanmamış YLT, İstanbul, 2004.
DEWEY John. Mekteb ve Cemiyet, (Çev.: Avni Başman). İstanbul: Âmire Matbaası, 1340.
ERGİN Osman. Türk Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
ERGİN, Osman. Muallim Cevdet’in, Hayatı, Eserleri ve Kütüphanesi, İstanbul: Bozkurt Bas. 1937.
ERGÜN Mustafa. “Satı Bey, Hayatı ve Türk Eğitimine Hizmetleri”, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1987, S. I.
ERGÜN Mustafa. II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, Ankara: Ocak Yay., 1996.
GÜNGÖR, Erol. Dünden Bu Günden, Tarih, Kültür, Milliyetçilik, İstanbul: Ötüken Yay, 1995.
İSMAİL GASPRİNSKİ. “Türk Yurtçularına”, Türk Yurdu, 1912, C. 1, S. 7.
İSMAİL HAKKI. “Millî Talim ve Terbiye Tedkikâtına Medhal”, Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, 1917, S. 1.
KAFADAR Osman. “Türk Aydınının Sâtı Bey Hakkında Kimi Yanılgıları Üzerine Düşünceler”, Türkiye Günlüğü, 1997, S. 46.
KANT Immanuel. Eğitim Üzerine, İstanbul: İz Yay., 2006.
KURAN, Ercüment. “Bir Osmanlı Aydını, Sâtı El-Husri(1880-1868)”, Türkiye Günlüğü, 1991, S. 15.
KURAN Ercüment. “Bir Osmanlı Aydını: Satı‟ El Hüsri, (1880-1968)”, Türkiye’nin Batılılaşması ve Millî Meseleler, Ankara: TDV Yay., 1994.
KUŞÇU Özer. “Satı Bey‟in Fichte Hakkındaki GörüĢleri”, Fichte’nin Eğitim Üzerine Düşünceleri ve Türkiye’deki Yansımaları, (Ed.: Bahri Ata), Ankara: PegemA Yay, 2009.
M. SATI, Fenn-i Terbiye, C.1-2, İstanbul: Kitabhâne-i Askerî, 1328.
MERİÇ, Cemil. Bu Ülke, İstanbul: Ötüken Yay., 1975.
MÜCELLİTOĞLU, Ali Çankaya. Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C. 3, Ankara, 1968-69.
OKUMUŞ, Ejder. Osmanlı’nın Gözüyle İbn Haldun, İstanbul: İz Yay., 2008.
ÖYMEN Hıfzırrahman. “Muallim Mekteplerinin 100. Yılı”, Yeni Bilgi, 1948, S. 13.
ÖZTÜRK. Cemil. Türkiye’de Dünden Bugüne Öğretmen Yetiştiren Kurumlar, Ankara: MEB Yay., 2005.
PRENS SABAHATTİN, Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?, İstanbul: Ekin Mat. 1965.
HAYDAR RIFAT, “Etfaliyat, Terbiye-i Fenni, Pédagogie”, Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti Mecmuası, 1334, S. 5.
ROUSSEAU Jean Jacques. Emile, Yahut Terbiyeye Dair, (Çev.: H. Ziya Ülken, A. Rıza Ülgener, S. Güzey) İstanbul: Türkiye Yay., 1966.
SÂTÎ el-Husrî‟den Süleyman Uludağ, İbn-i Haldun Üzerine Araştırmalar, İst.: Dergâh Yay., 2001.
SATI, “Mektepler ve ahval-i içtimaiye” Terbiye-i İbtidaiye Mecmuası, 1330, S. 7.
SATI, “Tuba Ağacı Nazariyesi”, Muallim, 1333, S. 12.
SATI, Vatan İçin, İstanbul: 1329.
“Satı Bey‟in İstifası”, İçtihad, 1327, No: 44.
SELİM Ahmet. Medeniyet Krizi, İstanbul: Zaman Kitap, 2003.
ŞANAL Mustafa. “Mustafa Sâtı Bey (Sâtı EI-Husri) (1880-1968), Hayatı ve Türk Eğitim Tarihi İçersindeki Yeri”, Milli Eğitim, 2002, S. 153.
ŞANAL Mustafa. Türkiye’de Öğretmen Okullarında Okutulan Meslek Dersi Kitaplarının Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi, (1848-1918), AÜ. EBE, BasılmamıĢ Tz. 2002.
ÜLKEN Hilmi Ziya. Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yay., 2001.
ÜNAL Uğur, Togay Seçkin Birbudak. Mustafa Satı Bey ve Eğitime Dair Layihaları, Ankara: Murat Yay., 2010.