TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ SÜRECİ İLE BİRLİKTE TEK BAŞINA İKTİDAR OLAN PARTİLERE YÖNELİK GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu takip eden ilk yılların ardından 1946 yılına kadar tek parti iktidarı hâkim olmuştur. Yeni kurulan ülkenin sosyal, ekonomik ve siyasal dönüşümü tek parti tarafından düzenlenmiştir. 1946 yılı ile birlikte çok partili hayata geçiş, çoğulcu demokrasinin siyasal alanda işlemesini sağlamıştır. Bu süreçten sonra Türk siyasal hayatında 2000’li yıllara kadar siyasal iktidar alanında tek parti ve koalisyon hükümetleri görülmüştür. Koalisyon dönemleri genelde siyasal istikrasızlık ile birlikte anılmıştır. Bu durum siyasal destek toplamada her zaman bir araç olarak kullanılmış ve siyasal iktidarın parçalı yapısı bir tehdit olarak görülmüştür. Tek başına iktidar kurabilen partiler Demokrat Parti, Adalet Partisi, Anavatan Partisi ve Adalet ve Kalkınma Partisidir. Tek başına iktidar olan partiler, farklı toplumsal dönemlerin siyasi yansımaları olsalar da ortak dönemsel ve ideolojik koşullar çerçevesinde var olmuştur. Bu ortak noktalar Türk toplumsal ve siyasal yapısı hakkında da ipucu vermektedir. Bu nedenle çalışmada bu dört siyasal partinin kurulma ve iktidar olma süreçlerine yönelik bir değerlendirme yapılarak tek başına iktidar olmanın ortak yönleri ortaya konulmuştur. Çalışmada literatür taraması yapılarak tarihsel bir süreç değerlendirmesi yapılmıştır. Sonuç olarak tek başına iktidar olan partilerin aslında toplumsal taban, ideoloji ve dönemsel koşullarında ortak noktalar olduğu düşüncesi hakim görüş olarak ileri sürülmüştür.

AN OVERALL EVALUATION OF PARTIES THAT COME INTO POWER ALONE ALONG WITH THE TRANSITION INTO MULTIPARTY SYSTEM IN TURKEY

Subsequent to the early years of the foundation of the Turkish Republic, one party power prevailed till the year 1946. The social, economic and political transformation of the country, newly established, was performed by one party. The transition into the multi-party system along with the year 1946 has allowed multi democracy to work in the political arena. After that time, one party and coalition governments appeared in the political power arena until the 2000s in Turkish political life. The periods when coalition governments came into power were usually mentioned as those when political instability prevailed. This reality has always been used as a tool in obtaining political support, and the fractured structure of the political power has been regarded as a threatening element. The parties that have managed to come into power alone up to now are the Democrat Party, Justice Party, Motherland Party and Justice and Development Party. Although those parties that come into power alone are the reflections of different social periods, they came to exist pursuant to common periodical and ideological conditions. Those common aspects also give clues about the Turkish social and political structure. Therefore, an evaluation was made for the processes of the foundation and coming into the power of these four parties, and common aspects of coming into power alone were put forward in the study. In the study, the historical process of this issue was evaluated with a literature review. Consequently, the view suggesting that parties that came into power alone actually have common points on social base, ideology and periodical conditions was widely accepted.

PDF

___

Adalet ve Kalkınma Partisi Seçim Beyannamesi, https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/e_yayin.eser_bilgi_q?ptip=SIYASI%20PARTI%20YA YINLARI&pdemirbas=200304063, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Akgün, B. (2007), Türkiye’de Seçmen Davranışı, Partiler Sistemi ve Siyasal Güven, Anakara: Nobel Yayınları.
Akın, M.H., Coşkun, B. (2017), “Türkiye Siyasi Kültüründe Sağ-Sol Ayrımı Ve Milli Görüş Hareketi”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/8, p. 1-10 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11654 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Aksoy, K.,“1982 Anayasasında Siyasi Parti Yasakları”, Genç Hukukçular Hukuk Okumaları, Birikimler-1, 2013, s. 176
Akşin, S. (2017), Kısa Türkiye Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Akyol, E. (2013) “Merkez Çevre İlişkileri ve Modelin Geçerliliği”, Ahmet Karadağ (Der..) Osmanlı’dan Cumhuriyet'e Türkiye'de Siyasal Hayat, Ankara: Orion Kitabevi, s.393-451.
Albayrak, M. (1992), “Demokrat Parti”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Altıntaş H. (2003), “Türk Siyasal Sisteminde Siyasal Partiler Ve Kentleşmenin Kutuplaşma Sürecine Etkileri”, Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (5) 2003, ss.1-31
Anavatan Partisi Seçim Beyannamesi, file:///C:/Users/%C4%B0%C4%B0BF%20SKY/Downloads/198604150.pdf, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Anavatan Partisi Programı, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/693/199607439.pdf?sequence=1 &isAllowed=y, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Adalet Partisi Programı, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/755/197600467_1966.pdf?seque nce=1&isAllowed=y, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Adalet Partisi Seçim Bildirgesi, file:///C:/Users/%C4%B0%C4%B0BF%20SKY/Downloads/197600313_1965.pdf, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Arcayürek, C. (2000), Demokrasi Dönemecinde Üç Adam, İstanbul: Bilgi Yayınları.
Ataç, B. (1999), Maliye Politikası, Anadolu Üniversitesi Eğitim, Eskişehir: Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
Ateş, T. (2007), Demokrasi Siyasi Partiler ve Seçim, Ankara: Beta yayınları
Benhür, Ç. (2007), “14 Mayıs 1950 Genel Seçimlerinde CHP Ve DP'nin Seçim Kampanyalarının Ana Hatları”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, Sayı: 17, ss.61-75
Bilgiç, S. (1998), Hatırlar, İstanbul: Boğaziçi yayınları.
Bingöl, Y. ve Akgün, Ş. (2005), “Demokratlıktan Muhafazakar Demokratlığa: Demokrat Parti İle Adalet ve Kalkınma Partisinin Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9-, ss. 1-33
Boratav, K. (2016), Türkiye İktisat Tarihi, Ankara: İmge Yayınları
Bozdemir, M. (1996), “Ordu-Siyaset İlişkileri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, X
Çelebi, E. (2001). “Türkiye’de Devalüasyon Uygulamaları (1923- 2000)”,Doğuş Üniversitesi Dergisi, Sayı:3, ss.55-66.
Demirel, T. (2013), Adalet Partisi İdeoloji ve Politika, İstanbul: İletişim Yayınları.
Doğan, N. (2006), “Türk Siyasal Partilerinin Uluslararası İlişkilere Yaklaşımı 1923-1980: Partilerin Benimsedikleri Dış İlişkiler, Güvenlik ve Savunma Politikaları” Ed. Nejat Doğan, Mahir Nakip, Uluslararası İlişkiler ve Türk siyasal Partileri, Ankara: Seçkin Yayınevi.
Doğan, Y. (1985) Dar Sokakta Siyaset (1980-1983), İstanbul: Tekin Yayınları.
Duverger, M. (1993), Siyasi Partiler, (Çev. Ergun Özbudun), İstanbul: Bilgi Yayınları.
Erdoğan, E. (1999), “Seçim Sistemleri ve Siyasal Sonuçları: İstikrar ve Temsiliyet”, http://www.urbanhobbit.net/PDF/secim_sistemleri.pdf
Erdoğan, R. T. (2004), http://www.akparti.org.tr/media/272223/uluslararasi-muhafazakarlik-vedemokrasi-sempozyumu.pdf, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Erdoğan, Recep T. (2003) Adalet ve Kalkınma Partisi 1.Olağan Büyük Kongresi Konuşması, Ankara: Adalet ve Kalkınma Partisi, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/bitstream/handle/11543/964/200403930.pdf?sequence=1&isAll owed=y, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Erkal, M. E. (2016), “1938-1980 Dönemi Türkiye’de Sosyal Yapı ve Dinamikleri”, Sosyoloji Konferansları No: 53 (2016-1), ss.157-185
Eroğul, C. (2003), Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Ankara. İmge kitapevi.
Güder, S. Mercan, M. H. (2012), “2000 Sonrası Türk Dış Politikasının Temel Parametreleri ve Orta Doğu Politikası”, İnsan ve Toplum Dergisi, Yıl: 2012, Cilt: 2, Sayı: 3, ss. 57-92
Hazırbulan, T. (2017), “Milli Görüş’ün İlk Yerel Seçim Tecrübesi: 9 Aralık 1973 Mahalli Seçimleri”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/8, p. 393-416 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.11953 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Kalaycıoğlu, E. (2008), “Attitudinal Orientation to Party Organisations in Turkey in the 2000s”, https://research.sabanciuniv.edu/8883/1/Attitudinal_Orientation_to_Party_Organizations_in_T urkey.pdf, Erişim Tarihi: 05.01.2019
Kapani, M. (2001), Politika Bilimine Giriş, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Karacan, R. (2014), “Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye’de Ekonomik Krizler, Sermaye Hareketleri ve ABD Doları Arasındaki İlişki”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), ss. 763-773
Mahiroğulları, A. (2017), “1980 Sonrasının Sosyoekonomik Değişim ve Dönüşümü Bağlamında Sendikacılıkta Gelinen Nokta”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi , Cilt: 6 Yıl: 6
Sayı:16, 498-522. ORCID ID: orcid.org/0000-0002-5323-4957 Meral, Z. & Paris J. (2010), “Decoding Turkish foreign policy hyperactivity”, The Washington Quarterly. 33(4), 75-86.
NTV (2000), “Fazilette Gergin Kongre”. http://arsiv.ntv.com.tr/news/5315.asp
Özbudun, E. (1979), Siyasal Partiler, Ankara: AÜHF Yayınları.
Özbudun, E. (1995), “Seçim Sistemleri ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/38/298/2768.pdf
Özel, H. A. (2011), “Türkiye’de Ticari Serbestleşmenin Tarihsel Gelişimi”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi (6:2), ss.73-92
Özkale, L. ve Kayalıca, Ö. M. (2008), “Dış Ticaretin Yapısal Değişimi”, (Ed.) G. E. Arslan Çeşitli Yönleriyle Cumhuriyetin 85’inci Yılında Türkiye Ekonomisi. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları. s. 355- 382
Süer, S. S. (2011), “Catch-All” Siyasi Partiler, http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2011-96- 1136.pdf
TBMM Albümü, https://www.tbmm.gov.tr/TBMM_Album/Yeni%20klas%C3%B6r/Cilt2.pdf, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Tekin, Y. ve Okutan, Ç. (2012), Türk siyasal Hayatı, Ankara: Orion Kitapevi.
Toruk, İ. (2005), “Türkiye’de 1990-2000 Yılları Arasında Sosyoekonomik Ortamın Ve Kültürel Hayatın Reklamlar Üzerinden Temsil”, file:///C:/Users/%C4%B0%C4%B0BF%20SKY/Downloads/661-1304-1-SM.pdf, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Turgut, H. (1986), 12 Eylül Partileri, ABC Ajansı yayınları, 2. baskı, İstanbul. Türkiye Cumhuriyeti Milletvekili Genel Seçimleri https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/secim_sorgu.genel_secimler, Erişim Tarihi: 04.01.2019
Uçar, F. (2018), “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş Süreci Demokratikleşme Çabalarının Kürt Sorununa Etkisi (1945-1950)”, Turkish Studies History, Volume 13/16, Summer 2018, p. 269- 291 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13868 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Ulagay, O. (1989), Özal’ı Asmak İçin, İstanbul: AFA Yayınları.
Uludağ, İ. ve Arıcan, E. (2003), Türkiye Ekonomisi Teori, Politika, Uygulama, İstanbul: Der Yayınları.
Yenal, O. (2013), Cumhuriyet’in İktisat Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.