Türkiye Türkçesi Atasözü ve deyimlerinde karşıt anlamlılık ilişkileri üzerine bir inceleme

Anlamı birbirine karşıt olan sözcüklerin kurduğu ilişkiye, karşıt anlamlılık denir. Bu ilişkiler, aynı temel mantıkla kurulur. Ancak kurucu unsurlar ve bunların ilişkileri, farklıdır. Türkiye Türkçesi atasözü ve deyimleri üzerine yapılmış bu çalışma, karşıtlık ilişkilerini yapısal, değişimsel, çevriksel, konumsal ve bütüncül olmak üzere beş başlıkta incelemiştir. Bu beş başlık, şu şekilde belirlenmiştir: İsim ve fiillerin olumlu ve olumsuz yönleriyle ele alındığı yapısal karşıtlık. Başka bir unsurla yer değiştirme şeklindeki değişim tarzı karşıtlık. Bir isim veya fiille, onların tersinin kurduğu karşıtlık ilişkisi şeklindeki çevriksel karşıtlık. Farklı ve benzer unsurların konumuna dayalı, konumsal karşıtlık. Eksiklerin giderilmesi şeklinde bütüncül karşıtlık. Böylece Türkiye Türkçesi atasözü ve deyimleri incelenerek, bu üst başlıklar altında ayrıntılara ulaşılmıştır. Sonuçta karşıt anlamlılığın cümle düzleminde karşılaştırmalı anlatımı, değişim, genelleme ve emir yapılarını, parçalar arası uyum ve bağları düzenleme; olumsuz anlam, yön, iletişim, niteleme, tercih belirleme ve sıralama gibi işlevlere sahip olduğu belirlenmiştir.

A study on antonymous relations in Turkey Turkish proverbs and idioms

A relationship established by and between antonymous words is defined as antonymy. Such relationships are founded on the same logic; however, the building blocks and links between them are different. The present study on Turkey Turkish proverbs and idioms aims to handle antonymous relations under five headings, namely structural, substitutional, reversive, converse (relational), and complementary. The headings were identified as: Structural antonymy, under which nouns and verbs are treated based on their affirmative and negative senses. Substitutional antonymy refers to replacement of a component in a sentence. Reversives means a relationship established between a verb/noun and its reverse counterpart. Converse antonymy is built upon the position of similar and different elements. Complementary antonymy rests on the elimination of deficiencies. Accordingly, Turkey Turkish proverbs and idioms have been examined and detailed under the corresponding headings. It can be concluded that antonymy fulfils such functions as organizing comparative narration at sentence level, structures of change, generalisation, and imperatives, agreement and links between constituents; as well as determining and ordering negated meaning, direction, communication, description, and preference.

PDF

___

Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (Dictionary of Proverbs and Idioms) (2010). TDK Publications.
Büyük Türkçe Sözlük (Grand Turkish Dictionary) (2010). TDK Publications.
HORNBY Albert Sidney (1995). Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English, 5th Edition, ed. by Jonathan Crowther, Kathryn Kavanagh and Michael Ashby, Oxford University Press, Oxford.
JONES Steven (2002) Antonymy, A corpus-based perspective, Routledge Group. ogaards, pp. 173 –192. Oxford University Press, Oxford.
KARAMAN Burcu I (2009). Contronymy in Turkish, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 Fall
KARAMAN Burcu I. (2008). On Contronymy, In The International Journal of Lexicography, ed. by Paul
KORKMAZ Zeynep (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü (Dictionary of Grammatical Terms). TDK Yayınları
LUTZEIER Peter R. (1997). Gegensinn als besondere Form lexikalischer Ambiguität, In Linguistische Berichte 171, ed. by Günther Grewendorf and Arnim von Stechow, Westdeutscher Verlag GmbH, Opladen, pp. 381 – 395.
LUTZEIER Peter R. (1999). Das Gerüst des Lexikons - Überlegungen zu den organisierenden Prinzipien im Lexikon”. In Akten des 32. Linguistischen Kolloquiums. Inter-nationaleTendenzen der Syntaktik, Semantik und Pragmatik, ed. by Hans Otto Spillmann and Ingo Warnke, Peter Lang, Kassel, pp. 15 – 30.
LUTZEIER Peter R. (2001). Polysemie mit spezieller Berücksichtigung des Gegensinns. In Lexicographica 17, ed. by Fredric F. M. Dolezal, Alain Rey, Thorsten Roelcke, Herbert Ernst Wiegand, Werner Wolski, Ladislav Zgusta, Max Niemeyer Verlag, Tübingen, pp. 69 – 91.
LUTZEIER Peter R. (2002). Each Spoken Word Evokes its Opposite Sense – Towards a Dictionary of Words with Opposite Senses, Talk at the Surrey Linguistics Circle, University of Surrey, Guildford.