TÜRKÇE SÖZLÜKTEKİ AKRABALIK ADLARININ TASNİFİ

Türkçe, akrabalık bildiren sözcükler bakımından dünyanın en zengin dillerinden biridir. Türkçede akrabalık ilişkilerini ifade eden pek çok sözcük bulunurken başka dillerde bir sözcükle birden fazla akrabalık isminin karşılandığı görülür. Bu durum, Türkçenin zenginliği kadar Türk kültüründe yakın ilişkilere verilen önemi de göstermektedir. Türk toplumu, gelişmiş ve güçlü akrabalık ilişkilerinin olduğu bir toplumdur. Bu ilişkiler sayesinde dayanışma, hoşgörü, beraberlik ve sorunların paylaşımı hedeflenir. Akrabalık bağı, kan hısımlığı dışında evlilik, evlat edinme ve diğer ilişki biçimleriyle genişletilir. Türkçede akrabalık adları ile ilgili pek çok yayın ve araştırma bulunmaktadır. Bu yayınlara eksikliğini tespit ettiğimiz bir çalışmayla, Güncel Türkçe Sözlüğü tarayarak ve bir tasnif sunarak katkı sağlamak istedik. Bu çalışmada, Türk Dil Kurumunun 2012 yılında geliştirip zenginleştirerek kitap biçimiyle 11. basımını yaptığı Türkçe Sözlüğüyle ağ ortamındaki Güncel Türkçe Sözlüğü birlikte incelenmiştir. Tarama modelinin uygulandığı çalışmada bulunan isimler sınıflandırılarak çeşitli alt başlıklarla ortaya konulmuştur. Sözlükte 150 kadar akrabalık ismi bulunmuştur. Bu sözcükler; eş anlamlılık, yaşa bağlı büyüklükküçüklük, cinsiyet, akrabaların birbirine yakınlık dereceleri, öz-üvey olma durumu, kültürel yakınlaşma ve geleneklere göre, kadına ve erkeğe göre, baba, anne ve kardeşler tarafından oluşmasına göre, medeni duruma göre, birden fazla akrabalık adını karşılama durumuna göre, çokluk ve teklik anlamıyla kullanımına göre, yapısına göre ve Türkçe, yabancı, karışık olma durumuna göre sınıflandırılmıştır.

CLASSIFICATION OF RELATIVES’ NAMES IN TURKISH DICTIONARIES

Turkish is one of the richest languages on the world for the number of relatives’ names it has. While there exist many words which denote relatives in Turkish, one word may express several relatives’ names in other languages. This shows both the richness of Turkish and the importance given to relatives’ relations. Turkish society has advanced and powerful relatives's relations. Through these relationships, solidarity, tolerance, cooperation and sharing of problems are targeted. Relatives’s relations are extended through marriage, adoption and other forms of relationship than blood relationship. There have been many publications and researches on relatives’ names in Turkish. We want to contribute to these publications having a look at and classifying the vocabulary from the Modern Turkish Dictionary. In this work the Turkish Dictionary which was published as the 11th printing by Turkish Language Institution in 2012 and the Modern Turkish Dictionary are investigated. A particular dictionary searching model has been used and names have been classified. We can find approximately 150 relatives’ names. These are classified as related to synonyms of relatives’ names, related to being elder, younger, related to sex, related to closeness of relation, related to oneself and foster parents, related to cultural closeness and traditions, related to men and women, related to the formation by father, mother and sibling, related to marital status, related to one word may express several relatives’ names, related to using with plural and singular meanings, related to structure of the relatives’ names, related to Turkish, foreign language and mixed language.

PDF

___

AKSAN, Doğan. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. 1. Cilt, Ankara: TDK Yayınları.

AKSAN,Doğan. (1999). Türkçenin Gücü. 6. Basım. Ankara: Bilgi Yayınevi.

BALAMAN, Ali Rıza. (2002). Evlilik Akrabalık Türleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

BİNLER, Mehmet Ziya. (2006). Türk Dünyası Aile ve Akrabalık Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Selenga Yayınları.

BURAN, Ahmet (2000). Gakgo / Gakgoş Kelimesinin Kökeni ve Anlamı. Türk Dili (578). İubat, s.173-178.

CAFEROĞLU, Ahmet. (1972). “Kaşgarlı Mahmut'a Göre Akraba Adları”, Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Ekim, C: XXVII. S: 253. s. 22-26.

CRYSTAL, David, (2007), Dillerin Katli. Çev. Gökhan Cansız. İstanbul: Profil Yayıncılık.

DEMİRCİ, Kerim. (2008). Örtmece (Euphemısm) Kavramı Üzerine. Millî Folklor. S.77, s. 21-35.

GÖKALP, Ziya. (2011). Türkçülüğün Esasları, 11. Basım. İstanbul: İnkılap Yayınevi.

GÖMEÇ, Saadettin. (2001). Köktürkçe Belgelerdeki Bazı Akrabalık İsimleri. Türk Dünyası Tarih Dergisi. S.173, s. 1-6.

GÖMEÇ, Saadettin. (2001). Divanü Lugat-it Türk’de Akrabalık Bildiren Terimler, Türk Kültürü, 39/464 s. 10-19.

GÜLENSOY, Tuncer. (1973-1974). Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerine Notlar, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, s.283-318.

http://tdkterim.gov.tr/bts/

http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_gts&view=gts

İNAN, Abdulkadir. (1968). Güvey. Türkiyat Mecmuası X; Makaleler ve İncelemeler. Ankara. 335- 340.

LI, Yong Song. (1999). Türk Dillerinde Akrabalık Adları. İstanbul: Simurg Yayınları.

KARAHAN, Leyla. (2009). Türkçede Dinî Anlamlı Bazı Kişi Adlarını Ekle Değiştirme Geleneği. Dil Araştırmaları, Sayı 4, Bahar, 17-24.

ÖZER, M. Adil. (1981). Türk Halk Biliminde Düğün-Evlilik-Akrabalık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Ziya Gökalp Derneği Yayınları, Aslımlar Matbaası.

SOYDAN, Celal. (2003). Urdu Dilinde Akrabalık Terimleri ve Müslüman Hint Toplumunda Aile Yapısı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi. S. 43, 43-56.

ŞENER, Esat. (1998). Türk Medeni Kanunu. 3. Baskı. Ankara: Seçkin Yayınevi.

TEKİN, Talat. (1960). Amca ve Teyze Kelimeleri Hakkında. Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten, Ankara: TDK Yayınları. s. 283-294.

TUTAR, Hüseyin. (2007). Kırgızlarda Akrabalık Terminolojisi ve Akrabalık İlişkileri. Hacettepe Ünv. Türkiyat Arşt. Enst. Dergisi, S. 6, Bahar, 155-170.