TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ ALINTI SÖZCÜKLERDE GÖRÜLEN SES OLAYLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Bir toplumun diğer toplumlarla herhangi bir ilişki kurmadan yaşaması mümkün değildir. Dünyadan izole olmuş ilkel toplumlar dışındaki her toplum birbiriyle etkileşimde bulunmak zorundadır. Siyasi, ticari, kültürel ve sosyal ilişkilerle birbirini tanıyan toplumların dillerinin de belli bir ölçüde birbirini etkilemesi kaçınılmazdır. Üst kültürden alt kültüre, üretenden tüketene doğru bir yol izleyen bu etkileşim alıntı sözcükler yoluyla sözcük alış verişine olanak sağlamaktadır. İletişim ve çağdaşlığın bir getirisi olan bu alıntı sözcükler her dilde az ya da çok bulunmaktadır. Türkçe tarihî süreç içerisinde birçok dil ile çeşitli etkileşimlere girmiş bir dildir. Sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel olarak birbiriyle etkileşim hâlinde olan milletlerin dillerinde olduğu gibi Türkçede de ilk yazılı metinlerinden bu yana farklı oranlarda alıntı sözcükler bulunmaktadır. Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ses olaylarının incelediği bu çalışma, Türk Dil Kurumu tarafından 2005 yılında yayınlanan Türkçe Sözlük’ün 10. baskısı baz alınarak yapılmış eş zamanlı bir çalışmadır. Çalışmamızın kapsamını oluşturan doğu dillerine ait alıntılar; Arapça, Çince, Ermenice, Farsça, Gürcüce, Hintçe, İbranice, Japonca, Korece, Malezyaca, Moğolca, Rusça, Soğdça ve Tibetçe kökenli olan toplam 8.991 sözcüktür. Söz konusu alıntı sözcüklerin kaynak dilleri Türkçe Sözlük’te verilen dil kısaltmaları esas alınarak belirlenmiştir. Coğrafi olarak doğu dilleri ile sınırlı olan çalışmamız, tüm alıntı sözcüklerin %58.63’ü üzerinde yapılan bir incelemedir.

AN ANALYSIS ON PHONETIC OCCURRENCES WHICH OF LOANED WORDS IN TURKEY TURKISH

A society can not live without making contact with other communities. Every community must interact with each other except the non-primitive societies which have been isolated from the world. It is inevitable for languages of communities that have cultural, commercial and social connection not to effect one another. This interaction, taken place from upper culture to sub-culture, producer to consumer, provides the exchange of words through the loaned words. These loaned words as outcomes of communication and modernity, exist more or less in every languages. Turkish is a language have an interaction with various languages through its history. As in every language, socially, economically, diplomatically and culturally had an interaction, in Turksih also, there are loaned words from the first written texts to today. In this study, we undertake phonetic occurrences of loaned words in Turkish. This study is an synchronic work, based on 10th edition of Türkçe Sözlük (Türkish Dictionary) published by Türk Dil Kurumu (The Institution of Turkish Language). The total loaned words which are belonged to east languages (Arabic, Chines, Ermenian, Iranian, Georgian, Indian, Hebrew, Japanese, Malaysian, Mongolian, Russian, Sudgish, Tibetan ) and compose the scope of the study, is 8.991. The determination of source of the loaned words are done based on the information in Türkçe Sözlük. Our study, limited geographically on eastern languages, is an analyze on %58.63 of total loaned words.

PDF

___

AKSAN, Doğan. (1977). “Köktürkçeden Bugüne, Türkçede Ödünçlemeler Üzerinde Bir Sözcük İstatistiği Araştırması” Türk Dili, No.303. s. 344-347. Ankara.

AKSAN, Doğan. (2004). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara. Engin Yayınevi.

ALKAYA, Ercan. (2008). Sibirya Tatar Türkçesi. Ankara. Turkish Studies Publication.

BURAN, Ahmet. (2008). “Yabancı Diller Karşısında Türkçe” Makaleler. (Ed. M. Dursun Erdem) (Yay. Haz. Ercan Alkaya, Süleyman Kaan Yalçın, Murat İengül) Ankara: Turkish Studies Publication, Series V. s.165-169.

COŞKUN, Volkan. (2008). Türkçenin Ses Bilgisi. İstanbul. IQ Yayınları.

ECKMANN, János. (1955) Türkçede D,T ve N Seslerinin Türemesi, TDAY Belleten 1955. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.

EKER, Süer. (2006). Çağdaş Türk Dili. Ankara. Grafiker Yayınları.

GABAİN, A. Von. (2003). Eski Türkçenin Grameri. (çev. Mehmet Akalın). Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.

İLHAN, Nadir. (2007). “Türk Dilinde Ünsüz Düşmesi, Nedenleri, Türleri” Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu‟nda sunulan bildiri. 25–27 Nisan. Erzurum Atatürk Üniversitesi.

KARAAĞAÇ, Günay (2009). Dil, Tarih ve İnsan. İstanbul. Kesit Yayınları.

KORKMAZ, Zeynep. (2007). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.

TEKİN, Talat. (1995). Türk Dilinde Birincil Uzun Ünlüler. Ankara. Simurg Yayınları.

TÜRK DİL KURUMU. (2005). Türkçe Sözlük. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.

TÜRK DİL KURUMU. (2008). Yazım Kılavuzu. Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları.

TÜRK, Vahit. (2003). “Türkçede Ön Seste Ünlü Düşmesi (Aphaeresis-Aphesis) Örnekleri” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten C: I-II, S: 44, s. 223-233.

ÜSTÜNER, Ahat. (2003). Türkçede Pekiştirme. Elazığ. Fırat Üniversitesi Yayınları.

YALÇIN, Süleyman Kaan. (2010). “Türkçede Artdamaksılaşma Olayının Birincil Uzun Ünlülerle İlgisi Üzerine Bir Değerlendirme.” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/8 Fall 2009 (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı). s. 2340-2357.