Türk Devlet yönetme geleneğinde Töre’den örf’e değişim

Eski Türk devlet geleneğinin dayandığı anayasa, töredir. Töre, Türk kağanlarının milletine ve devletine egemen kıldıkları kanunların toplamıdır. Törenin etkisi, İslamiyet’ten sonraki dönemlerde de devam etmiştir. Örf, bu etkiye en iyi örnektir. Günümüzde örf, her ne kadar sosyal bir norm olarak kabul edilse de aslında, Türk töre geleneğinin İslamiyet’le birlikte kazanmış olduğu son şekildir. Bu son şeklin kazanılmasında ve oluşmasında, Türk sultanlarının ve din adamlarının rolleri büyüktür. Aslında onlar yeni bir gelenek icat etmişlerdir ki bu geleneğin adı örftür. Türk hukuk geleneğinde töreden örfe doğru bir evrimsel değişim yaşanmıştır. Yaşanan bu değişime, töre geleneğinin şer’î bir bünyeye girmesi olarak bakmamaktayız. Çünkü Türk sultanlarının (özellikle Osmanlı döneminde) bazı örfî uygulamalarında şer’î hükümlere sığmayan özellikler görülmüştür. Bu bağlamda, Türk töre geleneği, İslâmi dönemde dahi kendi geleneğini devam ettirebilecek yeni bir geleneğe dönüşmüştür. Ki onun adı da örftür. Bu tavrı, asırlar boyunca sergilemekten çekinmeyen Türk sultanları da icat ettikleri bu yeni geleneğin sahipleridir.

In management tradition of Turk state change from custom to manners

Custom (töre) is constitution that based on the tradition of old Turkish state. Custom is the sum of laws that Turkish rulers make the dominant to their nations and states. The effect of the custom has continued in period after the Islam. Customary or manners (örf) is the best example of this effect. Today, customary, although regarded as a social norm, in fact, Turkish custom tradition along with the Islam has won its last form. Roles of Turkish sultans and clerics is greater in acquired and consisted of this last shape. In fact, they have invented a new tradition that this tradition name is customary (örf). In the Turkish law tradition has been experienced an evolutionary change from custom to customary. We do not look at to experienced this change as entry into a religious structure of custom tradition. Because the in some convention applications of Turkish sultans (especially during the Ottoman period) have been seen features that do not fit into the religious rules. In this context, the Turkish custom tradition has evolved into a new tradition that it continued own tradition in Islamic period. That his name is customary. Turkish sultans who not afraid to displaying this attitude for centuries is owner of this new tradition that invented it.

PDF

___

Ahmet Cevdet Paşa (1993). Osmanlı Tarihi, Tarih-i Cevdet 6 Cilt, Hikmet Neşriyat, İstanbul
AKBULUT İlhan (2003). “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:52, Sayı:1, shf. 167-181
AKGÜNDÜZ Ahmet (1992). Belgeler Gerçekleri Konuşuyor III, Nil Yayınları, İzmir
AKGÜNDÜZ Ahmet (1997). Belgeler Gerçekleri Konuşuyor II, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, No:20, İstanbul
ARIK Feda Şamil (1995) “Eski Türk Ceza Hukukuna Dair Notlar I. Suçlar ve Cezalar”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 17 Sayı 28, Ankara
ARPAGUŞ Hatice Kelpetin (2001). Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı ve Kaynakları, Çamlıca Yayınları, İstanbul
ARTUN Erman (2005). Türk Halkbilimi, Kitabevi Yayınları, İstanbul
BARKAN Ömer Lütfi (1943). XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu‟nda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları I, Kanunlar, İstanbul
ÇAVUŞOĞLU Semiramiş (1996). “Kadızâdeliler” Maddesi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24.Cilt, T.D.V.Yayınları, İstanbul
DEVELLİOĞLU Ferit (1997). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat Eski ve Yeni Harflerle, 14. Baskı, Yayına Haz. Aydın Sami Güneyçal, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara
EMİROĞLU Kudret ve Suavi AYDIN (2003). Antropoloji Sözlüğü, Sibel ÖZBUDUN (Gelenek Maddesi) Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara
ERGİN Muharrem (2000). Orhun Abideleri, 26. Baskı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul
GÖKALP Ziya (2005). Türk Töresi, Hazırlayan Yalçın Toker, Toker Yayınları, “Doğudan Batıdan Seçmeler Dizisi No:13” 3. Baskı, İstanbul
GÜNEŞ Ahmet (2005). “Tarih, Tarihçi ve Meşruiyet”, OTAM (Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi). Sayı:17, shf. 1-48
GÜNGÖR Erol (2003). Tarihte Türkler, Ötüken Yayınları, 10.Baskı, İstanbul
HACİP Yusuf Has (2004). Kutadgu Bilig, Hazırlayan: Yaşar Çağbayır, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/313, Ankara
HOBSBAWM E. J (2006). 1780'Den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik, 3. Baskı, Ayrıntı Yayıncılık, İstanbul
İNALCIK Halil (2000-1). “Türk Tarihinde Türe ve Yasa Geleneği”, Doğu Batı Yay., Doğu-Batı Düşünce Dergisi (Hukuk ve Adalet Üstüne). Yıl 4, Sayı 13, s.157-179
İNALCIK Halil (2000a). “Kutadgu Biligde Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”, Osmanlıda Devlet Hukuk Adâlet, Eren Yayıncılık, İstanbul
İNALCIK Halil (2000b). “Şeriat ve Kanun, Din ve Devlet”, Osmanlıda Devlet Hukuk Adâlet, Eren Yayıncılık, İstanbul
İNALCIK Halil (2000c). “Türk Devletlerinde Devlet Kanunu Geleneği”, Osmanlıda Devlet Hukuk Adâlet, Eren Yayıncılık, İstanbul
İNALCIK Halil (2003). “Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600)” Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
İNALCIK Halil (1997). Osmanlı Devletinin Kuruluşu, Çev: Doç. Dr. Hulusi Yavuz, İslam Tarihi Kültür ve Medeniyeti I. Cilt, Kitabevi Yayıncılık, İstanbul
KARAMAN Hayreddin (1996). “Fıkıh”, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İslam Ansiklopedisi Serisi, 13. Cilt (Fıkıh-Gelenek Maddesi). T.D.V.Yayınları, İstanbul
KÖPRÜLÜ Mehmet Fuad (2004). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, II. Baskı, Akçağ Yayınları, Ankara
LİNDHOLM Charles (2004). İslam Toplumlarında Gelenek ve Değişim, Çevirenler: Nihal Çelik, Nurgül Durmuş, Şafak Sakarya, Elips Kitap Yayınları, Düşünce Kitapları 7, Ankara
MAHÇUPYAN Etyen (1999). “Osmanlı Dünyasının Zihni Temelleri Üzerine”, Doğu-Batı Yayınları, Doğu-Batı Düşünce Dergisi (Türk Toplumu ve Gelişme Teorisi), Yıl, 2, Sayı 8, Ağustos, Eylül, Ekim, s.41-59
ORTAYLI İlber (2000). “Devlete Nasıl Bakmalı”, Doğu-Batı Yayınları, Doğu-Batı Düşünce Dergisi, (Devlet), Yıl 1, Sayı 1, Kasım, Aralık, Ocak, s.9-15
ÖGEL Bahaeddin (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, 4. Baskı, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul
ÖNDER Ali Rıza (1976). “Geleneksel Halk Hukuku” I. Uluslar Arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt Gelenek-Görenek ve İnançlar, Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırması Dairesi Yayınları: 21, Seminer Kongre Bildirileri Dizisi: 6, Ankara
ÖRNEK Sedat Veyis (2000). Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara
PAMİR Aybars (2003). “Türklerin Geleneksel Dini Şamanizm‟in Orta Asya Eski Türk Kamu Hukukuna Etkisi” Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:52, Sayı:4, shf. 155-184
SEVİG Vasfi Raşid (1951). “Fıkıh ve Medeni Kanun” Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:8, Sayı:3, shf. 210-235
SEYYAR Ali (2007). İnsan ve Toplum Bilimleri Terimleri Ansiklopedik Sosyal Bilimler Sözlüğü, Değişim Yayınları, İstanbul
TİMUR Taner (2000). Osmanlı Kimliği, İmge Kitabevi, IV. Baskı, Ankara
Türk Hukuk Lügati (1991). Türk Hukuk Kurumu, Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Basımevi, III. Baskı, Ankara
ÜÇOK Coşkun (1947). “Osmanlı Kanûnnâmelerinde İslâm Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler III” Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 1, shf. 48-73
ÜLKEN Hilmi Ziya (2000). İslam Düşüncesi Türk Düşüncesi Tarihi Araştırmalarına Giriş, III. Baskı, Ülken Yayınları, İstanbul
YAVUZ Hilmi (2009a). İslam'ın Zihin Tarihi, Timaş Yayınları, 3. Baskı, İstanbul
YAVUZ Hilmi (2009b). Alafrangalığın Tarihi Geleneğin Tasfiyesi Ya Da Yeniden Üretilmesi, Timaş Yayınları, İstanbul