Turgay Nar'in Oyunlarında Ütopik Mekânlar ve Sıradışı Mimari

İlk defa 1516 yılında Sir Thomas More tarafından kullanılan ütopya sözcüğü “bütünüyle akıl yoluylayönetilen ortak mülkiyete dayalı kent devleti, hiçbir yerde bulunmayan yer, var olmayan varlık, gerçekdışıgerçeklik, nostaljik bir başka yer olarak” tanımlanır. Thomas More’un Britanya adasında düşleyeceği hiçbiryerde olmayan, bir başka deyişle hayal ürünü olan anlamındaki ütopya’nın ilk örneği Platon’un Devlet’idir. Ütopyaların niteliklerine göre çok katmanlı bir yapıda olmaları beraberinde olumlu olabildiği gibi, buolumlamaya karşı fikirler de barındırmasını kapsar. Bu karşı fikirler, “distopya” olarak adlandırılır.Distopyaların 19.yy sonu ile 20.yy başında ortaya çıktığı söylenebilir. Başlangıçta hayâl ürünü olan ütopyalar,bilim ve sanatın gelişmesiyle gerçeklik zeminine taşınır. Birçok edebi eser ve sinema filmine ilham verenütopik ve distopik mekândan söz etmek mümkündür. Roman ve sinemada olduğu gibi tiyatroda da ütopya vedistopya kavramından söz edilebilir. Oyunlarında ütopik mekânlar ve sıradışı mimariyi kullanan yazarlarınbaşında Turgay Nar gelir. Yapıtlarında ilk bakışta tuhaf, tekinsiz, sıra dışı bir atmosfer sergileyen Nar, buyönüyle çözümlenmesi yoğun çaba, kültürel altyapı ve özel okuma gerektiren bir yazardır. En karmaşıktoplumsal ve felsefi kavramları bile lirik bir şiirsellik içinde, sıklıkla grotesk, gotik ve gerçeküstücü unsurlarada başvurarak, özgün metafor ve imgelerle anlatması onun oyunlarının en temel özelliğidir. Bu çalışmadaTurgay Nar’ın oyunlarında öne çıkan ütopik mekânlar ve sıradışı mimari üzerinde durulacaktır.

Utopic Spaces and Extraordinary Architecture Reflections in Turgay Nar's Theatres

The word utopia, which was first used by Sir Thomas More is defined as “a city-state based on common ownership, ruled entirely by reason, a place that is not found anywhere, a being that does not exist, an unreal reality, a nostalgic place”. The first example of utopia that Thomas More would imagine nowhere on the island of Britain, in other words, the product of imagination, is Plato's State. Utopias, based on their characteristics, can be multi-layered and positive as well as including counter-views. These counter-views are called “dystopia. Dystopias emerged at the end of the 19th century and the beginning of the 20th century. The utopias, which were initially imaginary, have reached the ground of reality with the advancement of science and art. Utopian and dystopic spaces inspired many literary works and cinema films. The concept of utopia and dystopia can be found in theatre as in novels and cinema. Turgay Nar is among the prominent authors of utopian spaces and unusual architecture. At first glance, Nar exhibits a strange, uncanny and unusual atmosphere in his works. In this respect, Nar’s works require a lot of effort, cultural background, and special reading. The most characteristic feature of his plays is that he narrates even the most complex social and philosophical concepts in lyrical poetry, often resorting to grotesque, gothic and surreal elements with the use of original metaphors and images. This study dwells upon utopic places and unusual architecture in Turgay Nar’s plays.

PDF

___

Ağkaya, O. (2016). "Ütopya ve Distopya: Siyasetin Edebiyat Üzerindeki Etkisi". MCBÜ (Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi ). Cilt: 14, Sayı: 4, Aralık 2016, s. 33.
Altuğ, T. (2001). Dile Gelen Felsefe, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bauman, Z. (2012). Küreselleşme (Toplumsal Sonuçları). (Çev: Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Brecht, B. (1997). Sanat Üzerine Yazılar, (Çev: Kamuran Şipal), İstanbul: Cem Yayınları.
Butler, C. (2013), Modernizm. Ankara: Dost Kitabevi.
Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu, İstanbul: Kabalcı, 2000.
Claeys, G. (2011), “The Origins of Dystopia: Wells, Huxley and Orwell”, The Cambridge Companion to Utopian Literature, (ed.) Gregory Claeys, Cambridge University Press, New York, ss. 107-131.
Çetindoğan, Öztürk M. (2009). “Kırsal Mitten Kentsel Ritüele Geçiş ve Beden-Mekân İlişkisinin 1990 Sonrası Türk Oyun Yazarlığına Yansıması''. Tiyatro Araştırmaları Dergisi. S.27, s.137.
Demirhan, A. (2004). Heidegger ve Din. İstanbul: Gelenek Yayınları.
Erhat, A. (1996). “Hades”, Dünya Mitolojisi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Foucault, M. (2007). Security, Territory, Population. Lectures at the Collège de France, 1977-78, Hampshire ve New York, Palgrave Macmillan, s. 66.
İnan, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Jordan, H. (2019). Uyandığında. (Çev. Özlem Yüksel), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
Karacabey, S. (2006). Modern Sonrası Tiyatro ve Heiner Müller. Ankara: Deki Yayınları.
Karagözlü, V. (2012),“Arketipsel Sembolizm Bağlamında Mihr ü Vefâ Mesnevisinin İncelenmesi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 7/1 , Turkey.
Kemikli, B. (2007a). Sûfi Aşk ve Ölüm. İstanbul: Sütun Yayınları.
Korlaelçi, M. (2018). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, Ankara: Kadim Yayınları.
More, T. (2006). Utopia, (Çev: Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol, Mina Urgan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Nar, T. (1997). Toplu Oyunları-1(Çöplük, Şehrazat’ın Oyunu, Kuyu, Terzi Makası), İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
Nar, T. (2006). Can Ateşinde Kanatlar (Mevlânâ). İstanbul: Mitos – Boyut Yayınları.
Nar, T. (2009). Divâne Ağaç (Yunus Emre), İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
Nar, T. (2010). Gizler Çarşısı, İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
Nar, Turgay, Hitit Güneşi, (Yayınlanmamış Metin), Bursa Devlet Tiyatrosu.
Nar,Turgay (1991). “Bir Yüzün Güz Bitiminde”, Yüz Yapraklı Ateş, İstanbul: Cem Yayınevi. s. 50.
Oppermann, S. (2006). Postmodern Tarih Kuramı: Tarihyazımı, Yeni Tarihselcilik ve Roman. İstanbul: Phoenix Yayınevi.
Orwell, G. (2017). 1984. (Çev: Celal Üster). İstanbul: Can Yayınları.
Palmer, R.E. (1969), Hermeneutics, Evanston. p.127
Sekman, A. “Kentsel Formların Ütopya ve Distopya Kavramları Bağlamında İrdelenmesi" academia.edu. (Erişim Tarihi: 30/11/2018).
Sönmez, V. (2010). "Auguste Comte (1798-1857) Pozitivizm (Olguculuk)". DEUHYO ED 3(3):161.
Şahin, S. A. "Mimarlıkta Ütopya ve Distopya", academia. edu. (Erişim Tarihi: 30/11/2018).
Şener, S. (2012). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi. Ankara: Dost Yayınları.
Tanpolat, C. (2016). Doğu ve Batı Kültürlerinde Başlıca Hayvan Mitleri. Yüksek Lisans Tezi, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Bölümü.
Ünlü Aycıl, N. (2004). “Turgay Nar’ın Yapıtlarında Grotesk Beden/Dil Akışkanlığı”, Turgay, Nar Can Ateşinde Kanatlar(Mevlânâ), (Giriş Yazısı), İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
Vieria, F. (2011), “The Concept of Utopia”, The Cambridge Companion to Utopian Literature, (ed.) Gregory Claeys, Cambridge University Press, New York, ss. 3-27.
Yıldırım, C. (1997). Bilimsel Düşünce Yöntemi, Ankara: Bilgi Yayınları.
Zamyatin, Y. (2016). Biz. (Çev. Algan Sezgintüredi). İstanbul: İthaki Yayınları.