Sevda COŞKUN, Mücahit COŞKUN, Siracettin GÖZALAN

Karabük-Safranbolu Havzasında Kış Mevsimi Sıcaklık İnversiyonu: Doğal Ortam ve İnsan Üzerine Olası Etkileri (Türkiye)

Enerji tüketiminin artması başta şehirler olmak üzere, yerleşim alanlarında hava kirliliğini önemli bir sorun haline getirmiştir. Ülkemizde doğalgaz kullanımının yaygınlaşması ve kaliteli kömüre olan yöneliş, sorunun büyümesini kısmen engellese de ortadan kaldırmış değildir. Beşeri faaliyetlerin bir sonucu olan hava kirliliği üzerinde topografik ve klimatik faktörlerin etkisi oldukça önemlidir. Topografya, havanın kararlılığını dolayısı ile sıcaklık terselmesini ve rüzgâr hızını yönlendiren bir faktör olarak kirliliğe tesir etmektedir. Araştırmanın konu kapsamını; Karabük – Safranbolu havzasında kış mevsimi sıcaklık terselmesi (inversiyonu); doğal ve beşerî ortama olası etkileri’’ olarak belirlenmiştir. Havzada meydana geldiği düşünülen kış sıcaklık terselmesinin, sınırı, derecesi, zamanlaması, doğal ve beşerî ortama olası etkilerini belirlemek araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Meydana gelen bu olayın fark edilmesi ve gerekli önemlerin alınması son derece önemlidir. Karabük- Safranbolu arasında gözlemlenen kış mevsimi sıcaklık terselmesinin daha önce nicel verilerle analiz edilmemesi bu çalışmayı önemli kılmaktadır. Bu nedenle bölgede meydana geldiği düşünülen terselmenin nicel verilerle belirlenmesi için havzaya istasyonlar kurulmuştur. Araştırmada pek çok yöntemin bir arada kullanıldığı karma araştırma modeli uygulanmıştır. Sıcaklık terselmesinin kış ayları olan aralık, ocak ve şubat aylarında sınırları tespit edilmiştir. Terselmenin aralık ayında başlayıp şubat ayına kadar devam ettiği belirlenmiştir. Vadi tabanında bulunan Karabük Üniversitesi ve Ünsallar Petrol istasyonlarında sıcaklıkların düşük olduğu fakat daha yüksekte bulunan Karıt, Kıranköy ve Safranbolu kent ormanı istasyonlarında ise daha yüksek sıcaklıkların olduğu görülmüştür.

Temperature Inversion Winter Seasonal in Karabuk-Safranbolu Basin: Possible Effects on Natural and Human Environment (Turkey)

Increasing energy consumption has made air pollution a critical problem in residential areas,especially in cities. The expansion of natural gas use in our country and the orientation towards quality coalhas not eliminated the growth of the problem, although it has partially hindered it. Topographic and climaticfactors have played a significant role in growing air pollution. Topography affects pollution as a factor drivingtemperature reversal and wind speed due to the stability of the air. The scope of the research was determinedas ‘‘temperature inversion winter seasonal around Karabük – Safranbolu, possible effects on natural andHuman Environment’’. The aim of the present study is to determine the effect of winter temperature reversalonthe people and other living things in the region by determining the limit, degree, timing and possible effects onthe natural and human environment. It is extremely important that this event is noticed and the necessaryconsiderations are taken. The fact that the winter inversion observed between Karabük and Safranbolu has notbeen analyzed with quantitative data before makes this study necessary. For this reason, stations have beenestablished in the basin through personal efforts to determine the inversion that is thought to have occurred inthe basin by quantitative data. In the research, a mixed research model, in which many methods are usedtogether, was applied. The winter season of temperature inversion has been found to occur during the monthsof December, January, and February. December and February began to continue until the reversal was determined. The temperatures were found lower at Karabük University and Unsallar Oil Stations on the valleyfloor, while at Karit, Kıran village and Safranbolu urban forest stations, higher temperatures were observed.

PDF

___

Ahrens, C. D., Jackson P. L. & Jackson, C. (2012). Meteorology Today, An Introduction to Weather, Climate and The Environment, Nelson Education, USA. ISBN: 017-653-0797
Ardel, A. (1973). Klimatoloji, Umumi Coğrafya Dersleri I, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no:7, İstanbul.
Atalay, I. (2013). Uygulamalı Klimatoloji, Meta Basım Matbaacılık, İzmir. ISBN: 978-975-00219-8-5
Barry, R. G. & Carleton, A. M. (2001). Synoptic and Dynamic Climatology, Routledge Press., New York, USA.ISBN: 0415031168
Bonan, G. B. (2008). Ecological Climatology Concepts and Applications, (Second Edition), Cambridge University Press.,UK. ISBN: 0521872219
Buldur, A. D., & Sari, S. (2018). Sıcaklık Terselmesinin Hava Kirliliğine Etkisi (Isparta Şehir Merkezi Örneği). Electronic Turkish Studies, 13(2). DOI: 12858
Christopherson, R. W. (2000). Geosystems (4. Baskı), Prentice Hall., USA. ISBN: 0130668249
Ciftci, Ç., Dursun, S., Levend, S., & Kunt, F. (2013). Topoğrafik Yapı, İklim Şartları ve Kentleşmenin Konya’da Hava Kirliliğine Etkisi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 19-24. ISSN: 2148- 2683
Donmez, Y. (1984). Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no: 102, İstanbul.
Erinc, S. (1969). Klimatoloji ve Metodları, (Genişletilmiş 2. Baskı), İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no: 35, İstanbul.
Erol, O. (2011). Genel Klimatoloji, Çantay Kitabevi, İstanbul. ISBN: 975-7206-31-8
Kamısoglu, S. (2008). Yatağan ve çevresinde morfo-klimatik özelliklerin ortam-insan sağlığı ilişkisi ve çevre eğitimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi, DEÜ Eğitim Bilimleri Enstitüsü).
Nisanci, A. (1994). Klimatoloji, 19 Mayıs Üniversitesi Yayınları, Samsun.
Oliver, J. E. & Hidore, J. J. (2002). Climatology: An Atmospheric Science (Second Edition), Prentice Hall., USA. ISBN : 978-0130922052
Ozyuvaci, N. (1999). Meteoroloji ve Klimatoloji, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, no: 460, İstanbul.
Sayhan, H. (2002). Kırşehir’de 2002 yılı Ocak ayında yükseltiye bağlı olarak tespit edilen sıcaklık değişmeleri ve inversiyon olayı, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2) : 39-59, Kırşehir.
Sayhan, H. (2003a). Kırşehir’de Kış aylarında görülen inversiyon olayının hava kirliliği üzerindeki etkileri, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1): 29-54, Kırşehir.
Sayhan, H. (2003b). Seyfe Havzası’nda (Kırşehir) 2002 yılı Ocak ayında düşey doğrultuda tespit edilen sıcaklık anomalilerinin yöre iklimi açısından önemi, Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1): 69-94, Kırşehir.
Sellers, W. D. (1965). Physical climatology (no: 551, 6S 467). University of Chicago Press. ISBN: 226746992
Strahler A. & Strahler, A.N. (1992). Modern Physical Geography, Fourth Edition, John Wiley and Sons, USA.
Turkes, M. (2010). Klimatoloji ve Meteoroloji, Kriter Yayınevi, İstanbul.
https://www.eea.europa.eu/media/infographics/temperature-inversion-traps-pollutionat/ view/A.H.13.02.2020