TOMBEKI SMUGGLING AND CONSUMPTION OF SMUGGLED TOMBEKI IN THE OTTOMAN EMPIRE

Bu makale; 1891-18914 yılları arası Osmanlı tömbeki ticareti bağlamında, tömbeki kaçakçılığı ve kaçak tömbeki tüketimini incelemeyi amaçlamaktadır. Makale; tarihsel materyallere dayalı olarak, hem kalitatif hem de kantitatif metotları kaçakçılık ve tüketim sorunsalını anlamak amacıyla kullanacaktır. Osmanlı yönetimi İran tömbekisinin Osmanlı topraklarına ithalat edilmesi, dağıtım ve satım imtiyazını Tömbeki Rejisi olarak bilinecek olan Tömbeki Şirketine (Société du Tombac) vermiştir. Ancak; Osmanlı İmparatorluğu ve Tömbeki Rejisi büyük bir kaçakçılık problemi ile karşılaşmışlardır. Makale; Osmanlı İmparatorluğu ve Tömbeki Rejisinin kaçakçılığı nasıl algıladığı ve kaçakçılıkla mücadele için hangi metotları geliştirdiklerini ortaya koymaya çalışacaktır. Dahası; Osmanlı sınırlarının ve sahillerinin uzunluğu nazara alınarak, kaçakçıların İran'dan Osmanlı topraklarına tömbekiyi nasıl kaçırdıkları anlaşılmaya çalışılacaktır. Buradan; Osmanlıların neden Tömbeki Rejisi tarafından ithal edilen tömbekiyi değil de kaçakçıların sattığı ürünü tükettikleri açıklanacaktır. Osmanlı yönetimi ve Tömbeki Rejisi kaçakçılık sorunsalını güvenlik açısından algılamışlardır. Bu bakış açısı ile kaçakçılığın Irak, Yemen, Hicaz ve Suriye bölgelere yayıldığını açıklamışlardır. Bundan dolayı kaçakçılığı çözmek için güvenlik politikaları takip etme yoluna gitmişlerdir. Diğer taraftan; Osmanlı Devleti ve Tömbeki Rejisinin gözetimine karşı kaçakçılar, hacı ve ziyaretçilerin görünümü ile kendilerini kamufle ederek hile taktiğini kullanmışlardır. Osmanlı tüketicileri rasyonel olarak kaçakçılar tarafından pazarlanan düşük fiyatlı tömbekiyi satın almayı seçmişlerdir. Osmanlı yönetimi kaçakçılığın temel nedeni olarak Tömbeki Rejisinin yüksek fiyat politikasını görmüştür. Rejiye göre ise; güvenlik yokluğundan kaynaklanan kaçakçılıktan Osmanlı yönetimi sorumluydu. Osmanlı yönetimi ve Tömbeki Rejisi güvenlik tedbirlerinin yanında Rejinin ithal ettiği tömbekiye talebi arttırmak için fiyat indirimine gitmişlerdir. Fakat Reji ucuz kaçak tömbeki ile rekabet edemeyerek iflas ederek kredi ödemelerine mukabil Osmanlı Bankasına devredilmiştir. Banka Rejinin gelir ve giderleri arasında bir denge kurmak için sermaye artırımına gitmesine rağmen Reji borçlarını ödeyemeyerek 1914 yılında lağvedilmiştir

OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA TÖMBEKİ KAÇAKÇILIĞI VE KAÇAK TÖMBEKİ TÜKETİMİ

This paper tries to investigate tombeki smuggling and the consumption of smuggled tombeki within the framework of the Ottoman-Iranian tombeki trade between 1891 and 1914. It will use both qualitative and quantitative methods based on historical data in order to understand the issue of smuggling and consumption of smuggled tombeki. The Ottoman Empire gave the concession for the importation, distribution, and selling of Iranian tombeki within Ottoman borders to the Tombeki Régie. Nonetheless, the Empire and the Régie faced the problem of strong smuggling activities. This article will aim to explain how the Ottoman Empire and the Tombeki Régie perceived the problem of smuggling and which methods they adopted to struggle against it. Additionally, it will attempt to explain why Ottoman consumers used the tombeki sold by smugglers instead of the commodity imported and sold by the Tombeki Régie. Here, it will explain that the consumption of smuggled tombeki was directly related to the high prices of tombeki imported by the Régie. Ottoman consumers rationally preferred to purchase low-priced smuggled tombeki sold by smugglers. According to the Ottoman government’s standpoint, the Régie’s high price policy was the basic reason for the issue of smuggling, but the Régie advocated that the government was responsible for this issue, which originated in a lack of security. The Régie and the government started to decrease prices of tombeki to increase the demand for the legally imported commodity, but they could not compete with cheap smuggled tombeki. At the end of the day, the Régie could not afford to pay its debts and was abolished in 1914

PDF

___

A MKT MHM 674/10 (Mektubi Kalemi, Mühimme)
A MKT MHM 631/28 (Mektubi Kalemi, Mühimme)
MV 108/16 (Meclis-i Vükela Mazbataları)
MV 147/13 (Meclis-i Vükela Mazbataları)
MV 90/52 (Meclis-i Vükela Mazbataları)
İ HUS 25/1311.Z.15 (İrade, Hususi)
İML 1321/C.8 (İrade, Meclis-i Vala)
İML 1312/S. 27 (İrade, Meclis-i Vala)
İMMS 1333.L.7/3 (İrade Meclis-i Mahsus)
Y PRK UM 46/72 (Umum Vilayetler Tahriratı)
Y PRK UM 50/16 (Umum Vilayetler Tahriratı)
Y A RES 69/2 (Sadaret Resmi Maruzat Evrakı)
Y A RES 56/64 (Sadaret Resmi Maruzat Evrakı)
Y A RES 84/78 (Sadaret Resmi Maruzat Evrakı)
Y A HUS 299/96 (Sadaret Hususi Maruzat Evrakı)
Y A HUS 395/94 (Sadaret Hususi Maruzat Evrakı)
Y PRK ASK 100/87 (Askeri Maruzat)
Y PRK AZJ 43/69 (Arzuhal ve Jurnaller)
DH İD 98645 (İdare Kısmı)
DH İD 94-1/30 (İdare Kısmı)
DH İD 95-2/3 (İdare Kısmı)
DH İD 110/5 (İdare Kısmı)
DH İD 82/12 (İdare Kısmı)
DH İD 124-1/21 (İdare Kısmı)
DH MKT 326/52 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 1988/100 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 441/18 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 114/43 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 210/76 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 417/72 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 2086/43 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 829/75 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 2132/22 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 472/34 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 966/67 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 888/59 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 2106/72 (Mektubi Kalemi)
DH MKT 119/41 (Mektubi Kalemi)
DH MUİ 36-2/19 (Muhaberat-I Umumiye İdaresi Belgeleri)
DH MUİ 1-10/35 (Muhaberat-I Umumiye İdaresi Belgeleri)
DH MUİ 108-1/41 (Muhaberat-I Umumiye İdaresi Belgeleri)
AUTHEMAN, André, (2002).Tanzimattan Cumhuriyete Osmanlı Bankası: Bank-I Osmani-I Şahane, Istanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
CEMALZADE, Seyyid Mohammed Ali, (1362). Genc-i Şaygan ya Evza-yi İktisadi-yi Iran, Tehran.
DERVEZE, Muhammed Izzet b. Abdülhadi b. Derviş, (1993). Müzekkiratu Muhammed Izzet Derveze, Vol. 1. Beyrut: Dârü'l-Garbi'l-İslâmî.
El-AYDERUS, Muhammed Hasan, (1996). Tarihu’l- Halicü’l-Arabi: el-Hadis ve’l-Muasır, Kuveyt.
İKDAM, 12 Cemaziyel Evvel 1312, Vol. 1, No. 102.
ISSAWI, Charles, (January 1970). “The Tabriz-Trabzon Trade Route 1830-1900: Rise and Decline of a Route,” International Journal of Middle East Studies, vol. 1, no. 1.
KESKİNKILIÇ, Erdoğan, (2013). İki Türk Hanedanlığında Özelleştirmenin Serüveni: Osmanlı Devleti’nde ve Kaçarlar’da Tütün İmtiyazı ve Tepkiler, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/11 Fall 2013, p. 175-192, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5712, ANKARA-TURKEY
KILIÇ, Mehmet, (2013). From Mobile to Immobile Smoker: Constitution of Water Pipe Habituality in the Ottoman Empire, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/11 Fall 2013, p. 193-202, Doi Number :http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5975, ANKARATURKEY
KILIÇ, Mehmet, Monopolization Of The Ottoman Tombeki Market: Boycott And Protest, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/6 Spring 2015, p. 589-602, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8342, ANKARA-TURKEY
KILIÇ, Mehmet, (2008). The Importation of Ottoman Tonbaku from Iran and Its Socio-Cultural Implications: 1891-1914, Unpublished MA Thesis, Boğaziçi University.
Republic of Turkey, Düstur, 1st Series, vol. 6.
TOMARA, M. L. (1971). “Tobacco and Other Cash Crops 189s.” In the Economic History of Iran, ed. Charles Issawi, Chicago and London: the University of Chicago Press.
Maliye Nezareti İstatistik Şubesi Senelik İhsaiyat-i Maliye 1327, (1330). Istanbul: Matbaa-i Amire.
Maliye Nezareti İstatistik Şubesi Senelik İhsaiyat-i Maliye 1326, (1329). Istanbul: Matbaa-i Amire