ATATÜRK’ÜN YEREL OTORİTELERLE İLİŞKİLERİNE BİR ÖRNEK: BİTLİSLİ KÜFREVÎZÂDE ABDÜLBÂKÎ EFENDİ

Birinci Dünya Savaşı, Millî Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurulması dönemlerinde devletin yanında yer alıp, dinî ve siyasî nüfuzlarını kullanarak, bulundukları bölgelerde etkili olan ancak kayıtlara geçmeyen önemli şahsiyetler bulunmaktadır. Bu bağlamda yaptığı hizmetlerle Osmanlı Devleti yöneticilerinin takdirini kazanan, Birinci Dünya Savaşı öncesinde kurduğu tekkesinde Bitlis ve çevresinde yüzlerce talebenin yetişmesini sağlayan ve bölgede Rus tahrikleriyle patlak veren Molla Selim İsyanı'nın bastırılmasında çok önemli faaliyetlerde bulunan Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi'yi anmak gerekmektedir. Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi, Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması ile yöredeki halkın gönüllü birlikler kurarak düşmanla mücadeleye başlamalarında önemli rol oynamıştı. Ancak bütün çabalara rağmen düşmanın ilerlemesine engel olunamamıştı. Bu nedenle ilerleyen Rus Ermeni birlikleri Bitlis'i işgal etmişti. Bitlis'in işgalden kurtarılması için bölgeye gönderilen Mustafa Kemâl (Atatürk) Paşa, Bitlis'e gittiğinde Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi'yi ziyaret etmiş ve Küfrevî ailesiyle dostluk kurmuştu. Bu dostluk çerçevesinde Mustafa Kemal Paşa, Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi'nin talep ve sorunlarıyla yakından ilgilenmiş, Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi de yörede bulunan aşiretler üzerindeki nüfuzunu kullanarak halkın teşkilâtlanması ve düşmanla savaşmasını sağlamıştı. Mustafa Kemâl Paşa ile Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi arasındaki dostluğu gösteren çok sayıda mektup bulunmaktadır. Mustafa Kemâl Paşa'nın bu mektupları Bitlis'teki dinî otoritelerle iyi ilişkiler kurduğunu göstermesi bakımından önem arz etmektedir

AN EXAMPLE ON ATATURK’S RELATIONS WITH LOCAL AUTHORITIES: KUFREVIZÂDE ABDULBÂKI EFENDI FROM BITLIS

There are prominent personalities, who take the side of the state in the period of First World War, the National Struggle and the establishment of the Republic of Turkey and use religious and political influence in the regions on which they are located, but go on record. In this context, it is convenient to mention Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi who is appreciated by the governor of the Ottoman Empire for his services, and provide training hundreds of students around Bitlis in his dervish lodge founded before the First World War, and play very important activities in the suppression of Selim Molla Rebellion erupted with Russian provocation. With the start of the First World War, Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi plays an important role in starting the fight with the enemy by establishing a voluntary union of peoples in the region. However, despite all efforts, progress of the enemy could not be inhibited. Therefore, progressing Russian - Armenian troops occupied Bitlis. Mustafa Kemal (Ataturk) Pasha, who was sent to the region for the liberation of Bitlis, visited to Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi and had established friendship with the Küfrevî family. By this friendship, Mustafa Kemal Pasha was concerned with Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi’s demands and problems and Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi had also let people got organized to fight the enemy by using his influence on the tribal people in the region. There are many in the letter showing friendship between Mustafa Kemal Pasha and Küfrevîzâde Abdülbâkî Efendi. These letters written by Mustafa Kemal Pasha is important because they show that Mustafa Kemal Pasha has established good relations with the religious authorities in Bitlis

PDF

___

“Bitlis Vukuatı: İsyan Tamamen Bastırılmıştır”, Tanin, 23 Mart 1330/ 5 Nisan 1914.
“Bitlis: Hâdisesi Hakkında Resmî Malumat”, Tanin, 22 Mart 1330/ 4 Nisan 1914.
“Bitlis’te Islahata Karşı Bazı Kürtlerin İsyan Çıkardıklarına Dair”, Tanin, 21 Mart 1330/ 3 Nisan 1914.
1’nci Dünya Harbinde Türk Doğu Cephesi, (1967), Bölüm III, (Müsvedde), Ankara: Kara Harp Akademisi Yayınları.
ALTAY, Fahrettin, (2008), 10 Yıl Savaş ve Sonrası, 1912-1922, Ankara: Eylem Yayınları.
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV (1991), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
AYDEMİR, Şevket Süreyya (1999), Tek Adam I, Mustafa Kemâl 1881-1919, İstanbul: Remzi Kitabevi.
AYDIN, Sıtkı (1967), Bitlis Tarihi, İstanbul.
AYDOĞAN, Erdal (2005), İttihat ve Terakkî’nin Doğu Politikası (1908-1918), İstanbul: Ötüken Yayınları.
BALCIOĞLU, Mustafa (1992), “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Bir Rus Komplosu: Şeyh Selim Ayaklanması”, Türk Kültürü, XXX/350, Haziran (42-45).
BELEN, Fahri (1963), Atatürk’ün Askeri Kişiliği, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
BEYSANOĞLU, Şevket (1996), Anıtları ve Kitâbeleriyle Diyarbakır Tarihi II, Akkoyunlular’dan Cumhuriyete Kadar, Ankara: Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
………………(1986), Mustafa Kemal Atatürk’ün Diyarbakır’daki Kafkas Cephesi Komutanlığı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
BİRCAN, Osman(1993), Belge ve Fotoğraflarla Atatürk’ün Hayatı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3’üncü Ordu Harekâtı II, (1993), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
ÇALIŞLAR, İzzettin (1997), On Yıllık Savaşın Günlüğü, Balkan, Birinci Dünya ve İstiklâl Savaşları, Hazırlayanlar: İsmet Görgülü-İzzeddin Çalışlar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
ÇELİKER, H. Fahri (1987), Bitlis’in Kurtuluşu ve Mustafa Kemâl Paşa, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt III, Mart, Sayı: 8’den ayrı basım
Gazi Mustafa Kemâl Atatürk’ün Hayatı (2003), Yücel Özkaya-Mehmet Saray vd. Ankara: Atatürk araştırma Merkezi Yayını.
Gazi Mustafa Kemâl (1927), Nutuk, Ankara.
İĞDEMİR, Uluğ (1980), Atatürk’ün Yaşamı I, (1881-1918), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İLTER, Aziz Samih (2007), Kafkas Cephesi Hatıraları, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
KANSU, Mazhar Müfit (1986), Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KARDAŞ, Abdulaziz (2004), Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşunda Bitlis ve Çevresinde İz Bırakanlar, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
KOCATÜRK, Utkan (2007), Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
NALBANTOĞLU, İlhami (1994), Kasım Küfrevî’nin Ardından, Ankara.
ONAR, Mustafa (1995), Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı Yazışmaları I-II, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
SÜSLÜ, Azmi- Mustafa Balcıoğlu, (1999), Atatürk’ün Silah Arkadaşları Atatürk Araştırma Merkezi Şeref Üyeleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı Yayını.
ŞAPOLYO, Enver Behnan (1944), Kemâl Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, Ankara: Berkalp Kitabevi.
Tanin, 21 Mart 1330/ 3 Nisan 1914.
Tanin, 23 Mart 1330/ 5 Nisan 1914.
Tanin, 6 Nisan 1330/ 19 Nisan 1914.
TEVETOĞLU, Fethi (1973), “Atatürk’ün Nakşibendî Şeyhi Küfrevizâde Abdülbâkî Efendi’ye Yazdığı Mektuplar”, Hayat Tarih Mecmuası, II/11, Kasım. s.(20-24)
………………(1986), “Atatürk’ün Toplanmamış Yazıları 1 ”, Belleten, L/197, Ankara: s. (531- 546)
TEZER, Şükrü (1972), Atatürk’ün Hatıra Defteri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.