TAMPON MEKANİZMADAN SİYASAL AKTÖRLÜĞE HEMŞEHRİ DERNEKLERİ

Bireyler, çıkarlarını daha kolay elde etme adına grup halinde hareket etmeyi seçerler. Oluşan grupsal yapılar, demokratik yaşamda bireyler kadar önemli aktörlerdir. Bu yapılar, kır ve kent ortamında farklı biçimde ortaya çıkarlar. Kırsalda cemaatsel nitelikteyken, kentte biçimsel yapılar söz konusudur. Bu iki yapı arasında özellikle göçe bağlı olarak geçişler de yaşanır. Göçle başlayan geçişler, kentte yaşayan ancak kentli olmayan bir toplumsal yapı ortaya çıkarır. Bu yapı, sanayi öncesi ve sonrası kent özelliklerini içinde barındıran "geçiş halindeki kent" kavramıyla tanımlanır. Geçiş kentlerinde yerini alan göçmenler, bir yandan kentin bir parçası olmaya çalışırken, diğer yandan birçok ikilemle karşı karşıya kalırlar. İkilemi çözerek kendi değerleriyle kentlileşmelerini sağlayacak "tampon mekanizmalar" keşfetmişlerdir. Kırsalın kentli sürümü olarak keşfedilen bu yapılar, yaşanan değişim karşısında göçmenlerin sığınağı olmuşlardır. "Hemşehrilik", tampon işlevi yerine getiren ilişkiler bütünüdür. Hemşehriliğin kurumsallaşmasının sonucu olarak ortaya çıkan biçimsel yapı kurulduklarında hemşehriler için sadece tampon işlevi görmüşlerdir. Ancak, farklılaşan amaçlarıyla birlikte, kentin bir parçası olmaya başlayan hemşehrileri, ortak çıkarlar etrafında toplayan işlevler yüklenmişlerdir. Bu bağlamda, bir çıkar grubu gibi hareket etmeye başlayarak, çıkarlarını elde etmek için özellikle seçimlerden başlayarak siyasetle ilişki kuran ve başta partiler olmak üzere siyasal süreçleri etkileyen "siyasal aktör" görünümü kazanmışlardır. Hatta bugün, özel çıkarları da aşarak "sivil toplum kuruluşu" anlayışıyla çalışmalar yaptıkları da söylenebilir. Kısacası, hemşehri dernekleri, günümüzde "tampon mekanizma"lıktan demokrasiye katkı yapabilecek potansiyele sahip bir "siyasal aktör" konumuna gelmişlerdir

FROM BUFFER MECHANISMS TO POLITICAL ACTORS: HOMETOWN ASSOCIATIONS IN TURKEY

People choose to act in group in order to derive personal benefits more easily. These group structures are as important as individual in democratic life. They occur in different ways in rural and urban life. While there are informal congregational structures in rural life there are formal structures in urban life. There are shifts between these two structures especially depending on immigration. This shift which begins with immigration creates a social structure which is not urbanized but lives in urban. This structure is defined with the term “transit city” which includes features of city before and after industry. Migrants who take their place in transit cities try to be the part of city on one hand while confront various dilemmas on the other hand. They have discovered buffer structures which enable them to be urbanized together with their own values and solve the dilemma. These structures which are discovered as urban version of rural have been shelter of migrants against this alteration. Informal “citizenship” is the whole relationship which serves as buffer. “Hometown Associations” are the formal structures which emerged as a result of citizenship becoming institutionalized. Hometown associations functioned only as buffer for citizens in the beginning when they were founded. However, together with the changing purposes, they have undertaken functions which gather citizens who become a part of city around common interests. In this sense, they started to act like an interest group and had the profile of “political actor” which influence political processes primarily parties and have relations with politics starting with the votes. It can even be said that, exceeding their private interests, they carry out studies with the perception of “nongovernmental organization”. In short, today hometown associations have shifted from “buffer mechanism” towards a “political actor” that has potential to make contribution to democracy

PDF

___

ABADAN, N., (1959), “Devlet İdaresinde Menfaat Gruplarının Rolü”, A.Ü.S.B.F. Dergisi, 14 (1).
AKSOY, Necdet, (2008), Sivil Toplum ve Baskı Grupları, kaknüs Yayınları, İstanbul.
AKTAN, C. Can, (1993), “Rant Kollama”, Amme İdaresi Dergisi, Aralık.
AKTAN, C. C., Hakan Ay ve Hilmi Çoban, (2007), “Siyasal Karar Alma Sürecinde Çıkar Grıupları”, içinde: C. C. Aktan ve Dilek Dileyici, Modern Politik İktisat: Kamu Tercihi, Seçkin Yay., Ankara
ARSLAN, Hüsamettin, (2007), Epistemik Cemaat, Paradiğma Yayınları, İstanbul.
AYATA, Sencer, (2003) “Yeni Orta Sınıf ve Uydu Kent Yaşamı”, Kültür Fragmanlar: Türkiye’de Gündelik Hayat, (Der: Kandiyoti, D. ve Saktanber A.), (Çev: Zeynep Yelçe), Metis Yayınları, İstanbul.
AYBAKAN, Yunus, “TOKDEF Büyümeye Devam Ediyor”, Memkeketim Tokat Gazetesi, Sayı: 79, Yıl: 8, Mayıs 2013.
GÜNEŞ-AYATA, Ayşe, (1991), "Gecekondularda Kimlik Sorunu, Dayanışma Örüntüleri ve Hemşehrilik", Toplum ve Bilim, Sayı: 51/52, Kış.
GÜNEŞ-AYATA, Ayşe, (1998), “Türkiye’de Kimlik Politikalarının Doğusu”, (Çev. Zülal Kılıç), 75. Yılda Tebaadan Yurttaşa Doğru, (Der. Artun Ünsal), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
BALCIOĞLU, İbrahim,(2013), Hemşehrilerimiz ve Yerel Siyaset, www.harsitvadisi.com/yazar_detay.php?id=21., 15.02.2013,
BAL Hüseyin (1997), “Kentsel Toplumda Anomi-Yabancılaşma Olgusu Kente Göç Edenlerin Alternatif Çözümü: Hemşehri Birlikleri”, 2. Ulusal Sosyoloji Kongresi: Toplum ve Göç, Sosyoloji Derneği Yayını, Ankara.
BELGE, Murat (2003), “Sivil Tolum Nedir?, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferans Yazıları”, Bilgi Üniversitesi Sivil Tolum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi, No: 1.
ÇAHA, Ömer, (2007), Aşkın Devletten Sivil Topluma, Plato Film Yayınları, İstanbul.
ÇAM, Esat, (1984), Siyaset Bilimi, Der Yayınları, İstanbul.
ÇİÇEK, Mustafa, (2009), Hemşehri Derneklerinin Sosoyo-Kültürel Uyuma Etkisi, Çukurova Üniversitesi SBE, (Y. Lisans Tezi), Adana.
DAVER, Bülent, (1993), Siyaset Bilimine Giriş, Ankara.
DURSUN, Davut, (2012), Siyaset Bilimi, Beta Yayınları, İstanbul.
ERGÜN, Doğan, (1984), 100 Soruda Sosyoloji El Kitabı, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
ERKUT, Gülden, (1991), “Kentlileşme Sürecinin Sosyolojik Boyutu” Kentleşme ve Kentlileşme Politikaları, Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı, (Editör: Hande Suher), Aralık.
ES, Muharrem ve Hamza ATEŞ, (2004), “Kent Yönetimi, Kentleşme ve Göç: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Sosyal Siyaset Konferanları Dergisi, Sayı: 48.
DURUGÖNÜL, Esma, (1997), “Sosyal Değişme, Göç ve Sosyal Hareketler”, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi: Toplum ve Göç, Sosyoloji Dergisi Yayını, Ankara.
GENÇ, Yusuf, (2008 ), “….”, Yöresel Kültürler Sempozyumu, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, 27 Haziran.
GÖKÇE, B., (1994), “Gecekondularda Aileler Arası Geleneksel Dayanışmanın Çağdaş Organizasyonlara Dönüşümü”, Dünyada ve Türkiye’de Güncel Sosyolojik Gelişmeler, Sosyal Bilimler Derneği Yay., Ankara.
GÖKÇE, B., Acar, F., Ayata, A., Kasapoğlu, A., Özer, İ., Uygun, H., (1993), Gecekondularda Aileler Arası Geleneksel Dayanışmanın Çağdaş Organizasyonlara Dönüşümü, Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yay., Ankara. Haber18.com/cankiri_haber.asp?haberID=185
HURMA, Hüseyin, (2003), Türkiye’de Kentleşme Ve Göç Olgusunun Siyasal Katılıma Etkisi (Yüksek Lisans Tezi), Muğla Üniversitesi SBE Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Haziran, Muğla.
İNAT, Şaban, (2006), Sivil Toplum Kuruluşu Oolarak Hemşehri Dernekleri ve Kentleşme Süreci (Antalya Örneği), Süleymen Demirel Üniversitesi SBE, (Yüksek Lisans Tezi), Isparta.
KAPANİ, Münci,(2002),Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yay., Ankara.
KARAMAN, Kasım, (2003), “Türkiye’de Şehirleşme Olgusu ve Gecekondu Sorunu”, Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları 4.
KELEŞ, Ruşen,(2006), Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi,Ankara.
KELEŞ, Ruşen (1998), Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yay., İstanbul.
KARTAL, Kemal, (1987), Kentleşme ve İnsan, TODAİE Yay., Ankara.
KIRAY, Mübeccel, (1964), Ereğli: Ağır Sanayiden önce Bir sahil Kasabası, DPT Yayınları, Ankara.
KIRAY, Mübeccel, (1998), Kentleşme Yazıları, Bağlam Yay., İstanbul.
KUÇURADİ, İonna (1998), “Yirmibirinci Yüzyılın Eşiğinde Dmokrasi Kavramı ve Sorunları”, Hacettepe Ü. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cumhuriyetimizin 75. Yılı Özel Sayısı.
KURTBEYOĞLU, Tahsin, (2005), Kıkıkkale Merkezinde Faaliyet Gösteren Hemşehri Dernekleri ve Bu Derneklerin İlin Sosyal, Kültürel ve Siyasal Yapısına Eetkileri (Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi SBE, Kırıkkale.
KURTOĞLU, Ayça, (2004), Hemşehrilik ve Şehirde Siyaset: Keçiören Örneği, İletişim Yayınları, 2004, İstanbul.
KURTOĞLU, Ayça, (2005), “Mekansal Bir Olgu Olarak Hemsehrilik ve Bir Hemsehrilik Mekanı Olarak http://www.ejts.org/document375.html, 12 Nisan 2013. European Journal of Turkish Studies, No. 2,
KURTOĞLU, Ayça, (2012), Siyasal Örgütler ve Sivil Toplum Örgütleri Bağlamında Hemşehrilik ve Kollamacılık, A.Ü. SBF Dergisi, C: 67, No. 1.
LERNER, D. 1964. The Passing of Traditional Society, The Free Press, London.
NARLI, Nilüfer, (2002 ), “İlksel Bağlar, Hemşehrilik, Gettolaşma”, www.bianet.org, 6 Haziran.
NARLI, Nilüfer ve Yaşar Narı, (1999), “Türkiye’de Hemşehri Derneklerinin Siyasete Katılması ve Demokratikleşme Sürecine etkileri: Bursa Örneği”, Yeni Türkiye, Yıl:5, S.29, Eylül-Ekim.
ÖNEN, Engin. (1997) “Kent Dayanışması ve Hemşehrilik Dernekleri”, II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Toplum ve Göç, Sosyoloji Derneği Yayını, Ankara.
ÖZDEMİR, Gürbüz, (2011), “Katılımcı Demokrasinin Öznesi STK’ların Sahip Olması Gereken Nitelikler”, 9. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi, Bakü, Haziran.
ÖZDEMİR, Gürbüz, “Baskı Grubu Olarak Hemşehri Dernekleri: Çankırı Örneği”, Yayınlanmamış Makale Çalışması, Çankırı.
ÖZKİRAZ, Ahmet, Yavuz Acungil, (2012), “Hemşehri Derneklerinin Kentlileşme Sürecindeki Rolü (Tokat Örneği)”, H.Ü. Ünivertsitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 29, Sayı:1, Haziran.
SARIBAY, Ali, Yaşar. (1994) “Kent: Modernleşme İle Postmodernite, Arasında Köprü” Kentte Birlikte Yaşamak Üstüne, (Ed. Ferzan Bayramoğlu), Wald Yayınları, İstanbul.
SELEK, Cihan ve Köseoğlu, Özer, (2008), Hemşehri Derneklerinin Adapazarı’nın Sosyo- ekonomik Yapısına Etkiler, Bilgi Kültür Merkezi, Sakarya.
SEZAL, İhsan, (1992), Kentleşme, Ağaç Yay., Alternatif Üniversite Serisi, İstanbul.
SCHÜLER, Harald (1999), Türkiye’de Sosyal Demokrasi Particilik, Hemşehrilik, Alevilik, İletişim Yay., İstanbul.
SJOBERG, G., (1965), The Preindustrial City: Past and Present, The Free Press, New York.
TEKŞEN, Adnan, (2003), Kentleşme Sürecinde Bir Tampon Mekanizma Olarak Hemşehrilik Ankara’daki Malatyalılar Örneği, DPT Yay., Ankara.
TOKSÖZ, Fikret, (1983). “Dernekler”, Cumhuriyet Dönemi Türk Ansiklopedisi, İletişimYay., İstanbul.
TÜRKDOĞAN, Orhan, (1996), Değişme, Kültür ve Sosyal Çözülme, Birleşik Yayıncılık, İstanbul.
TÜTENGİL, C.Orhan, (1985), Kırsal Türkiye’nin Yapısı ve Sorunları, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
YERASİMOS, Stefanos (2001), “Sivil Toplum, Avrupa ve Türkiye”, içinde: Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik, İletisim Yay., İstanbul.
YILDIRIM, İbrahim, (2004). Demokrasi, Sivil Toplum Kuruluşları ve yönetişim, Seçkin Yay., Ankara.
YILMAZ, Nail, (2008), Hemşehri Kimliği, Beta Yayınları, İstanbul.