PAPHLAGONİA HADRİANOUPOLİSİ’NDE BULUNMUŞ KAPI TEMALI MEZAR STELİ

Hadrianoupolis, günümüzde Karabük İli, Eskipazar İlçesi'nin yaklaşık 3 km doğusunda yer almaktadır. Yapılan çalışmalar Hadrianoupolis antik kentinde MÖ 1. yüzyıldan MS 10. yüzyıla kadar bir yerleşimin var olduğunu ortaya koymuştur. Bugünkü kalıntılara bakıldığında antik kentin özellikle Geç Roma ve Bizans dönemlerinde oldukça önemli bir konuma geldiği söylenebilir. Ereğli Müzesinin 2003 yılında yapmış olduğu kurtarma kazıları sonucunda Kilise B yapısı, 2006-2008 yılları arasındaki bilimsel kazı çalışmalarında ise, Kilise A, Hamam A, Hamam B ve Geç Roma Villası olarak adlandırılan yapılar ortaya çıkarılmıştır. Son yıllarda Paphlagonia Bölgesi ile ilgili çalışmalar artmış olsa da istenilen düzeyde değildir. Makalenin konusunu oluşturan ve Anadolu'da yaygın olarak kullanılmış olan kapı temalı mezar steli Hadrianoupolis antik kentinin sosyal ve ekonomik durumu hakkında bilgi vermesi yanında, bulunduğu coğrafi konum itibariyle kültür etkileşimine açık olan Hadrinoupolis antik kentinde Frig etkilerinin bu bölgede de var olduğunu ortaya koymaktadır. Mezar stellerinde özellikle vurgulanan kapı teması ölüm sonrası hayata geçiş noktası olarak görülmüş ve bu nedenle gerçek hayatta kullanılan ev kapılarına benzetilmeye çalışılmıştır. Kapı teması sadece mezar stellerinde değil, aynı zamanda kaya anıtlarında, ostotheklerde ve lahitlerde de sıkça işlenen bir konu olmuştur. Bu gelenek Roma imparatorluk döneminde de devam etmiş ve Bizans ile birlikte son bulmuştur. Bu açıdan bakıldığı zaman, mezar steli, Hadrianoupolis antik kentinin Roma dönemine, az da olsa, ışık tutması açısından önem taşımaktadır

DOOR THEMED FUNERARY STELE FOUND IN PHAPLAGONIAN HADRIANOUPOLIS

Today, Hadrianoupolis is about 3 kilometers east of Eskipazar, Karabük. The studies revealed that there was a settlement in the antique city of Hadrianoupolis from BC 1st century to AD 10th century. Considering the ruins today, it can be said that the city gained quite an important position in Late Roman and Byzantium periods. As a result of the conservation excavations of Ereğli Museum in 2003 sites like Chruch B, and in the scientific excavations in 2006-2008 Church A, Bath A, Bath B and Late Roman Mansion were detected. Although studies on Paphlagonia Region have increased in the recent years, they are not sufficient. The door themed funerary stele widely used in Anatolia and the subject matter of this paper - gives information about the social and economic conditions of Hadrianoupolis. Furthermore, it proves the presence of Phrygian influence on Hadrianoupolis which is open to cultural exchange as to its geographical location. The door theme specially emphasized on the funerary steles is seen as the gate of afterworld, and because of that they were likened to house doors we use in real life. The door theme considered as the gate to the afterworld was a frequent theme not only used in funerary steles but also in rock monuments, ostotheks and sarcophagus. This tradition continued in Roman Empire and ended with Byzantium. From this perspective, at the least, the funerary stele is important for an insight into the Roman period of Hadrianoupolis

PDF

___

AKBUZ, L.A. (2008), Hadrianopolis Roma Dönemi Seramiği, (Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Arkeoloji Programı Yayınlanmamış YüksekLisans Tezi), İzmir.
ALPÖZEN,O.-Özdaş,A.H.-Berkaya,B. (1995), Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları: Eski Çağda AkdenizDeniz Ticareti, Ankara.
ALPTEKİN-ORANSAY, B.S.( 2006), Arykandra Antik Kentinde 1971-2002 Kazı Sezonlarında Ele Geçen Madeni Buluntular ve Madencilik Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
ATİLA,S. (1991), Batı Anadolu Ticari Amphoraları, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji ve Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum.
BAYLAN, S. (2008), 2006-2007 Tralleis Kazılarında Ele Geçen Amphoralar, (Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın.
BELKE, K. (1996), Paphlagonian und Honorias, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse, Denkschriften, 249.Band, Tabula Imperii Byzantini 9, Wien.
BENSON, M. (2003), Our Sunday Visitor’s Encyclopedia of Saints,Huntington.
BİLDE, P.G. ve Diğ. (2007-2008), “Archaeology in the Black Sea Region in Classical Antiquity 1993-2007”, Archaeological Reports, No:54, ss.115-173.
BROWN, P.R.L. (1992), Power and Persuasion in Late Antiquity: Towards a Christian Empire, London, 1992.
BUCKLER, W.H.-Calder, W.M.- Cox, C.W.M, (1925), “Asia Minor, 1924: Monuments From Cotiaeum”, The Journal of Roman Studies, Vol.15, ss.141-175.
CANKARDEŞ Şenol,G. (2009), “Amphoralarda Taşınan Ticari Ürünler ve Pazarlama Teknikleri”, Taşucu Arslan Eyice Amphora Müzesi, Silifke, ss.10-18.
COHEN, G.M. (1995), The Helenistic Settlements in Europe, The Islands and Asia Minor, Oxford.
DEFERNEZ, C. (2002), “Le Poids de l’orientalisation et de l’hellenisation au travers des echanges et des productionsceramiques dans l’angle nord-est du Delta egyptien”,Ceramiques hellenistiques et romaines: Productions et diffusion en Mediterrance orientale (Chypre, Egypte et cote syro-palestinienne), Lyon, ss. 235-247.
DEVREKER, J.-THOEN, H.-VERMEULEN, F. (2003), Excavation in Pessinus: The so-called Acropolis: From Hellenistic and Roman Cemetery to Byzantine Castle, Ghent.
DOONAN, O. (2010), “Sinop Landscapes:Towards an Archaeology of Community in the Hinterland of a Black Sea Port”, Ancient Civilization From Schytia to Siberia, Vol.16, ss.175-187.
DREW-BEAR, T. (1993), “Dokimeion’dan Yeni Yazıtlar”, XI.Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, ss.111-123.
ERDOĞAN, S. (2007), Gordion Tümülüsleri Işığında Frigler’de Oda Mezarlara Ölü Gömme Gelenekleri, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dalı Klasik Arkeoloji Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
FOWLER, H.N. (1902), “Archaeological News”, American Journal of Archaeology, Vol.6, No:3, ss.343-385.
HARRİSON, R.M. (1990), “Emirdağ (Afyon)’da Amorium Birinci Kazı Raporu”, XI. Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt:II, ss.247-259.
HASPELS, E. (1971), The Highlands of Phrigia: Sites and Monuments I-II, Princeton.
HERRİN, J. (1989), The Formation of Christendom, Princeton.Inaishvili, N.-Khalvashi, M. (2010), “Sinopean Imports on the Black Sea Littoral of South-West Gergia”, Ancient Civilization From Schytia to Siberia, Vol.16, ss.487-559.
IŞIK, F. (1989), “Batı Uygarlığının Kökeni, Erken Demirçağ Doğu-Batı Kültür Sanat İlişkilerinde Anadolu”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı: XXVIII, Ankara, ss.1-41.
KARAGÖZ, Ş. (1984), Anadolu’dan Mezar Stelleri: Arkaik-Greko Pers-Hellenistik-Roma-Bizans Çağları, İstanbul.
KARAGÖZ, Ş. (2002), “Küçük Asya’ya Özgü Bir Tanrıça: Hekate”, Anadolu Araştırmaları XVI, ss.303-320.
KASSAP-TEZGÖR, D. ve Dereli, F. (2001), “Sinop-Demirci Amphora Atölyeleri 2000 Kazısı”, 23.Kazı Sonuçları Toplantısı,Cilt:2, Ankara, ss.235-243.
KASSAB-TEZGÖR, D.- Özsalar, A. (2010), “The Reconstruction of a Roman Kiln in the Archaeological Museum of Sinop”, Ancient Civilization From Schytia to Siberia, Vol.16, ss.543-546.
KELEŞ, V. (2003), Sinop Gümüş Sikkeleri, (Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.
KELEŞ, V. (2008), “Ordu İli Dikenlice Köyü Kaya Mezarları”, Arkeoloji ve Sanat, Sayı:129, ss.77-93.
KELEŞ, V.-ÇELİKBAŞ, E. (2011), “Hadrianoupolis 2010 Çalışmaları”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı: 32, ss.46-47.
KELEŞ, V.-ÇELİKBAŞ, E.-Yılmaz, A. (2011), “Hadrianoupolis 2010 Yılı Çalışmaları (İlk Sezon)”, 33.Kazı Sonuçları Toplantısı,Cilt:1, ss.39-53, Ankara.Kılavuz, B.-Çelikbaş, E. (2012), Eşsiz Mozaikler Kenti
HADRİANOUPOLİS, Aktüel Arkeoloji, Sayı:26, 2012, ss.82-83.
KOÇAK, Ö. (1993), Eskiçağ Tarihinde Sinope: Başlangıçtan MS 395 Yılına Kadar, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüEskiçağ Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek LisansTezi), İstanbul.
KORKUT, T. (2006), Girlanden-Ostotheken Aus Kalkstein in Pamphylien und Kilikien, Mainz.
LAFLI, E. (2007), “A Roman Rock-Cult Niche at Paphlagonian
LAFLI,E. (2008), “Hadrianopolis-Eskipazar Paplagonia Hadrianoupolis’i Arkeolojik Kazıları”, 30.Kazı Sonuçları Toplantısı, Cilt:3, Ankara, 2008, ss.399-410.
LAFLI, E. (2009), “Paphlagonia Hadrianoupolis’i Arkeolojik Kazıları ve Onarım Çalışmaları 2008 Yılı Çalışma Raporu”, Arkeolojive Sanat, No:131, ss.39-62.
LAFLI, E.-Christof, E. (2012), Hadrianoupolis I: Inschriften aus Paphlagonia, Oxford.
MAGOMEDOV, B.-Didenko, S. (2010), “Sinopean Amphorae and Chernyakhov Culture”, Ancient Civilization From Schytia to Siberia, Vol.16, ss.479-485.
MATTHEWS, R.-Metcalfe, M.-Cottica, D (2009), “Landscapes with Figures: Paphlagonia Through the Hellenistic, Roman and Byzantine Periods, 330 BC-AD 1453”, At Empires’ Edge: Project Paphlagonia, Regional Survey in North-Central Turkey, Ankara, ss.175- 227.
MİTCHELL, S. (2004), “In Search of the Pontic Community in Antiquity”, Representations of Empire: Rome and the Mediterranean World, Edi.: A.Bowman ve diğ., New York, ss.35-65.
ÖZDEMİR, Ü. (2006), Eskipazar: Sosyal ve Ekonomik Yönden Az Gelişmiş Bir İlçe, Erzurum.
PANELLA, C. (2001), “Le anfore di eta imperiale del Mediterraneo occidentale”, Ceramiques Hellenistiques Et Romaines III, Paris, ss.177-275.
PARRY, K. (2010), The Blackwell Companion to Eastern Christanty, Oxford.
PEACOCK, D.P.S.-Williams, D.F. (1991), Amphorae and the Roman Economy, New York.
PFUHL, E.-Möbius, H. (1977), Die Ostgriechischen Grabrelief: Textband II, Mainz.
RAMSEY, W.M. (1888), “A Study of Phrygian Art”, The Journal of Hellenic Studies, Vol.:9, ss.350-382.
ROOSEVELT, C.H. (2006), “Symbolic Door Stelae and Graveside Monuments in Western Anatolia”, American Journal of Archaeology, Vol.: 110, No:1, ss.65-91.
STRABON, Geographika: XII-XIII-XIV, Çev.:A.Pekman, İstanbul, 1993.
TATLICAN,İ.-Kassap-Tezgör, D.- Özdaş, H. (1999), “Sinop’ta Sualtı Çalışmaları”, IX.Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara,ss.335-343.
THOMAS, J. (2009), The Universal Dictionary of Biography and Mythology, Vol.II, New York.
WAELKENS, M. (1986), Die Kleinasiatischen Türsteine: Typologische und Epigraphische Untersuchungen der Kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheir tür, Mainz.
YILDIRIM, B.-Gates, M.H. (2007), “Archaeology in Turkey 2004-2005”, American Journal of Archaeology, Vol.:111, No:2, ss.275-356.
YILDIRIM, ġ. (2011), Doğu Trakya’da Mezar Tepelerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi, Ankara.
VNUKOV, S.Y. (2010), “Sinopean Amphorae of the Roman Period”, Ancient Civilization From Schytia to Siberia, Vol.16, ss.361-370.